Δύο μήνες νωρίτερα από τον προβλεπόμενο χρόνο, η Κυπριακή Δημοκρατία ολοκλήρωσε το τριετές πρόγραμμα χρηματοδοτικής βοήθειας.
Από το συνολικό πακέτο των 10 δις ευρώ αξιοποιήθηκαν τα 7,3 δις ενώ δεν χρειάστηκε να χρησιμοποιηθούν τα 2,7 δις ευρώ. Το κυπριακό μνημόνιο, όπως όλα τα αντίστοιχα που εφαρμόστηκαν στα κράτη της ευρωζώνης (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα), βασίστηκε στην αρχή της παροχής δανείων σε ευνοϊκούς όρους με αντάλλαγμα διαρθρωτικές-δομικές μεταρρυθμίσεις.
Το κυπριακό πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να επιτύχει τρεις βασικούς στόχους: α) τη σταθεροποίηση και μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, β) την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και γ) την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα. Οι αριθμοί δείχνουν αυτή τη στιγμή ικανοποιητική επίτευξη των στόχων. Η οικονομία επέστρεψε γρηγορότερα του αναμενομένου σε θετικό πρόσημο ανάπτυξης. Το τραπεζικό σύστημα, παρά το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ξεπέρασε τις συνθήκες χάους και έχει σχετικά σταθεροποιηθεί. Τα δημόσια οικονομικά (ισοσκελισμένος προϋπολογισμός, δημόσιο χρέος) απέκτησαν βιώσιμη προοπτική. Ως επιστέγασμα, το κράτος επανάκτησε την πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Η Κύπρος, ωστόσο, δεν βγαίνει από το μνημόνιο. Οι διαρθρωτικές-δομικές αλλαγές, που εισήχθηκαν ως προϋπόθεση για τη χορήγηση της χρηματοδοτικής βοήθειας, αποτελούν πλέον νομοθεσίες και πολιτικές του κράτους. Ήρθαν για να μείνουν. Περαιτέρω, για τα επόμενα πολλά χρόνια θα πληρώνουμε δόσεις για εξόφληση της χρηματοδότησης που λάβαμε, ενώ ένας (πιο χαλαρός) μηχανισμός εξωτερικής επιτήρησης θα συνεχίσει να λειτουργεί. Το κυπριακό μνημόνιο, όπως και τα άλλα αντίστοιχα, δεν περιελάμβανε στους στόχους του την κοινωνική συνοχή και την απασχόληση (εργασία). Δεν ενδιαφέρθηκε για την υψηλή ανεργία, για το συνακόλουθο κύμα μετανάστευσης και για τη φτωχοποίηση ενός τμήματος του πληθυσμού. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι αυτές οι πολύ αρνητικές διαστάσεις δεν είναι προϊόντα του μνημονίου αλλά της οικονομικής κρίσης και των συνθηκών που οδήγησαν στο μνημόνιο.
Θεωρητικά, θα μπορούσε η Κύπρος να ακολουθήσει ένα άλλο πρόγραμμα, ένα άλλο μνημόνιο, με άξονα όχι τη δημοσιονομική περισυλλογή αλλά τη δημοσιονομική επέκταση. Στην πραγματικότητα, όμως, τέτοια επιλογή δεν υπήρξε ρεαλιστικά ποτέ, ούτε εντός ούτε εκτός ευρωζώνης και ΕΕ. Η επιλογή παραμονής στην ευρωζώνη και στην ΕΕ ήταν η καλύτερη και η λιγότερο οδυνηρή υπό τις περιστάσεις. Αν η Κύπρος στάθηκε στα πόδια της και ο λαός μας δεν βίωσε τις συνθήκες που βίωσε το κράτος και ο λαός στην Ελλάδα, αυτό οφείλεται κυρίως στους ακόλουθους παράγοντες:
- Παρά τις παλινωδίες, που στις μέρες του κουρέματος έφτασε στα όρια του τραγελαφικού, η Κύπρος παρέμεινε στην ευρωζώνη και αξιοποίησε ορθολογικά τη χρηματοδοτική βοήθεια.
- Η κυβέρνηση, χάρη κυρίως στην επιμονή και στη αντιδημοφιλή συνέπεια του υπουργού Οικονομικών, εφάρμοσε με ελάχιστες αποκλίσεις το καθορισμένο πρόγραμμα.
- Οι πολίτες και η κοινωνία, του συνδικαλιστικού κινήματος περιλαμβανομένου, σε πολύ υψηλό ποσοστό έδωσαν λαϊκή νομιμοποίηση και προσαρμόστηκαν στις περικοπές και στις αλλαγές που επιβλήθηκαν.
- Η κρατική μηχανή άρθηκε στο ύψος των περιστάσεων και διαχειρίστηκε με σχετική επάρκεια το όλο εγχείρημα.
- Ο τραπεζικός τομέας διόρθωσε σχετικά γρήγορα συσσωρευμένες στρεβλώσεις και ατασθαλίες.
Αυτό που πετύχαμε είναι να επιβιώσουμε, οικονομικά και κοινωνικά, αν και με μεγάλο κόστος για μια μερίδα πολιτών. Η κυπριακή οικονομία δεν έχει ξεπεράσει τα προβλήματα και τις παθογένειες. Είτε αυτά σχετίζονται με τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, είτε με τις στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας, είτε με εξωγενείς παράγοντες όπως η αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές. Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση είναι η διατήρηση δημοσιονομική πειθαρχίας, καθώς το πολιτικό προσωπικό του τόπου παραμένει επιρρεπές στο λαϊκισμό και στη δημαγωγία. Η μεγαλύτερη αναμφίβολα δυσκολία είναι η δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης που θα αντανακλάται και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Πραγματική ανάπτυξη, από την οποία θα επωφεληθεί με χειροπιαστό τρόπο όλος ο λαός, μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα από μια οδό. Την οδό που επανενώνει και μεγαλώνει τον τόπο και το κράτος, που ανοίγει νέους ορίζοντες για τους μεγάλους παραγωγικούς τομείς (ναυτιλία, τηλεπικοινωνίες, τουρισμός, κ.ά) και που απελευθερώνει τις τεράστιες δυνατότητες στο τομέα της ενέργειας. Την οδό που γενικά απελευθερώνει τις μεγάλες δυνατότητες του τόπου και των ανθρώπων του. Μόνο σε αυτή την περίπτωση θα υπάρξουν προοπτικές ουσιαστικής εξόδου από το μνημόνιο.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
