Ως κοινωνικός λειτουργός, σε διάφορες συζητήσεις με συναδέρφους και φοιτητές, όταν αναφερόμαστε σε αστέγους, πάντα κάνω την εξής ερώτηση: «Υπάρχουν άστεγοι στην Κύπρο;». Εξίσου κοινότυπη και η απάντηση που λαμβάνω «Όχι, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στην Κύπρο».
Είναι αλήθεια ότι ο κατ’ εκτίμηση αριθμός των αστέγων δεν είναι τόσο μεγάλος ή ανησυχητικός, όπως ο αριθμός των αστέγων στην Αθήνα, το Λονδίνο ή τις Βρυξέλλες. Παρ ’όλα αυτά, αναφέρομαι σε έναν κατ’ εκτίμηση αριθμό αστέγων, καθώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη και οργανωμένη προσπάθεια καταμέτρησης και/ή καταγραφής των αστέγων στην Κύπρο. Επομένως, οι αρνητικές απαντήσεις στο ερώτημα εάν υπάρχουν άστεγοι στην Κύπρο αποτελούν απλές απόψεις και προσωπικές πεποιθήσεις, χωρίς να γνωρίζει κανένας την πραγματική διάσταση του προβλήματος.
Πέρα από την παραπάνω τοποθέτηση, αυτό το οποίο αποτελεί γεγονός είναι η έκδοση της έκθεσης με τίτλο “Second Overview of Housing Exclusion in Europe 2017”, η οποία εκ πρώτης όψεως φαίνεται να μην αφορά την Κύπρο. Ωστόσο, μερικά από τα ευρήματα που αναφέρονται στην εν λόγω έκθεση αφορούν την ικανότητα των Κυπρίων να διατηρήσουν τόσο την κατοικία τους καθώς και να εξασφαλίσουν τις ιδανικές συνθήκες μέσα σε αυτές. Την έκθεση υπογράφουν από κοινού το Ίδρυμα Abbé Pierre, μια οργάνωση η οποία εδρεύει στην Γαλλία και αποσκοπεί στον περιορισμό των ακατάλληλων για διαβίωση κατοικιών και η FEANTSΑ, η οποία είναι η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Εθνικών Οργανισμών που εργάζονται με αστέγους.
Αρχικά πρέπει να υπογραμμιστεί ότι για την Κύπρο δεν υπάρχουν συγκεντρωτικά στατιστικά στοιχεία για τις περισσότερες θεματικές ενότητες που πραγματεύεται η Έκθεση και κατά κύριο λόγο αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης. Ωστόσο, τα διαθέσιμα στοιχεία είναι αρκετά αποκαλυπτικά. Για το 2014 δηλώνεται ότι το ποσοστό των φτωχών νοικοκυριών (με εισόδημα μικρότερο του 60% του εθνικού μέσου όρου) ήταν 14.4% του πληθυσμού. Επίσης, το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού με καθυστερούμενα χρέη για κατοικία ήταν στο 8.9% (για το 2014), το οποίο είναι το δεύτερο πιο ψηλό ποσοστό στην Ευρώπη, μετά την Ελλάδα. Επιπλέον, παρατηρείται μεγάλο πρόβλημα στην δυνατότητα θέρμανσης κατοικίας για ένα ποσοστό 27,5% του πληθυσμού. Τέλος, σημαντικές είναι οι πληροφορίες που παρέχονται για τις εξώσεις. Η Κύπρος είχε από τα μεγαλύτερα ποσοστά εξώσεων στην ΕΕ κατά το 2012 (0,18% του πληθυσμού), χρονιά κατά την οποία συνολικά 1552 άτομα ωθήθηκαν σε έξωση από τις κατοικίες τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι στη Κύπρο καταχωρούνται μόνο οι εξώσεις που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των ενοικιαστών ιδιωτικών κατοικιών.
Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παραθέτει η Έκθεση, η εξασφάλιση στέγης ή η εξασφάλιση ικανοποιητικής στέγης αποτελεί πρόκληση για μια μεγάλη μερίδα συνανθρώπων μας, αναφερόμενοι σε στοιχεία του 2014. Αυτή η κατάσταση είναι ακόμα πιο πιεστική όταν η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου υπολογίζει το 2017 τα «κόκκινα δάνεια» σε 48,7% του συνολικού χαρτοφυλακίου. Έτσι, η αναφερόμενη Έκθεση μπορεί να μην αναφέρεται σε αστέγους, αλλά δίνει πολλές χρήσιμες πληροφορίες για εκείνους που δυνητικά (και στατιστικά) έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να μείνουν άστεγοι στο εγγύς μέλλον. Επομένως, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς καλούνται να δώσουν την δέουσα προσοχή προς δύο κατευθύνσεις: α) τη λήψη προληπτικών μέτρων για περιορισμό του φαινομένου, και β) την καταμέτρηση και/ή την καταγραφή των αστέγων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η χάραξη των κατάλληλων και σύγχρονων πολιτικών για την υπεράσπιση τους.
Γράφει: Σταύρος Κ. Πάρλαλης
