Η Γενοκτονία Των Αρμενίων: Ένα Έγκλημα Κατά Της Ανθρωπότητας Που Δεν Πρέπει Ποτέ Να Ξεχαστεί

Η γενοκτονία των Αρμενίων, που πραγματοποιήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μεταξύ 1915 και 1923, αποτελεί ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα του 20ού αιώνα. Ήταν μια σκόπιμη εξόντωση του αρμενικού λαού και της ταυτότητας, και μια επίθεση κατά της ανθρωπότητας στο σύνολό της.
Κάθε χρόνο, στις 24 Απριλίου, οι Αρμένιοι σε όλο τον κόσμο τιμούν τα θύματα. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την αρχή των θηριωδιών, με τη σύλληψη περίπου 235 Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών στην Κωνσταντινούπολη. Σε αυτήν την ημέρα, ο αρμενικός λαός καλεί την ανθρωπότητα να διασφαλίσει ότι τέτοια εγκλήματα δεν θα επαναληφθούν ποτέ.

Τα στάδια της Γενοκτονίας των Αρμενίων

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το κυβερνών Νεοτουρκικό καθεστώς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επινόησε και εφάρμοσε μια πολιτική με στόχο την εξόντωση του αρμενικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Ως αποτέλεσμα, εκτιμάται ότι σκοτώθηκαν 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι. Όσοι επέζησαν είτε μεταστράφηκαν βίαια στο Ισλάμ είτε διασκορπίστηκαν σε όλον τον κόσμο, δημιουργώντας την αρμενική διασπορά.
Η γενοκτονία εκτυλίχθηκε σε τέσσερα κύρια στάδια:
– Στρατολόγηση, αφοπλισμός και εκτέλεση Αρμενίων ανδρών στον οθωμανικό στρατό.
– Σύλληψη και εξάλειψη Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας (από τις 24 Απριλίου).
– Μαζικές απελάσεις γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων σε συριακές ερήμους, με αποτέλεσμα τον θάνατο από σφαγή, πείνα, ασθένειες και κακοποίηση.
– Μια κρατική πολιτική πλήρους άρνησης και ιστορικής διαγραφής από τη Δημοκρατία της Τουρκίας -τον διάδοχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αρμενικές εκκλησίες, σχολεία, μνημεία και πολιτιστικά αντικείμενα καταστράφηκαν, ενώ οι περιουσίες των Αρμενίων κατασχέθηκαν συστηματικά.

Οι Πρώτες Διεθνείς Αντιδράσεις
Στις 24 Μαΐου 1915, η Γαλλία, η Ρωσία και η Βρετανία εξέδωσαν μια κοινή δήλωση που περιέγραφε τις θηριωδίες ως “εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού”—την πρώτη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Συγκεκριμένα, το πρώτο νομικό προηγούμενο προήλθε από την ίδια την Οθωμανική Αυτοκρατορία․ Το 1919, υπό διεθνή πίεση, οι νέες αρχές που αντικατέστησαν τους “τρεις πασάδες” έστησαν ειδικά στρατιωτικά δικαστήρια για να ερευνήσουν πρώην ηγέτες που ήταν υπεύθυνοι για τη συμμετοχή της Αυτοκρατορίας στον πόλεμο και την οργάνωση σφαγών Αρμενίων, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Τα δικαστήρια, αντιμέτωπα με συντριπτικά στοιχεία, αναγνώρισαν τα εγκλήματα των Νεοτουρκών, αν και οι ετυμηγορίες δεν εφαρμόστηκαν ποτέ.
Ενώ αυτές οι αποφάσεις δεν ταιριάζουν με την κλίμακα της τραγωδίας, επιβεβαίωσαν σαφώς ότι η γενοκτονία ενορχηστρώθηκε από τα υψηλότερα επίπεδα του Οθωμανικού κράτους. Ωστόσο, σήμερα, η Τουρκία αγνοεί αυτά τα ευρήματα, αρνείται τη γενοκτονία και αντιστέκεται ενεργά στη διεθνή αναγνώρισή της.

Ορισμός της Γενοκτονίας: ο Ραφαήλ Λέμκιν και η γέννηση του Διεθνούς Δικαίου
Ο όρος “γενοκτονία” επινοήθηκε το 1944 από τον Πολωνό-Εβραίο δικηγόρο Ραφαέλ Λεμκιν, του οποίου η ίδια η οικογένεια χάθηκε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Κατά τη δημιουργία αυτού του όρου, ο Λεμκιν στόχευε να περιγράψει όχι μόνο τη συστηματική εξόντωση που διενεργήθηκε από τους Ναζί αλλά και τις προηγούμενες θηριωδίες -ιδιαίτερα εκείνες που διαπράχθηκαν εναντίον των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1915.
Το έργο του οδήγησε στην υιοθέτηση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας το 1948, η οποία ορίζει νομικά τη γενοκτονία ως διεθνές έγκλημα.

Παγκόσμια αναγνώριση και ο ρόλος της Κύπρου
Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επίσημα τη Γενοκτονία των Αρμενίων ήταν η Ουρουγουάη το 1965. Από τότε, πάνω από 30 χώρες -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Καναδά- έχουν ακολουθήσει, αντανακλώντας μια αυξανόμενη διεθνή συναίνεση για την αναγνώριση των ιστορικών αδικιών.
Η Κύπρος ήταν από τις πρώτες που πήραν αυτή τη θέση. Το 1975, Η Βουλή των Αντιπροσώπων της αναγνώρισε και καταδίκασε ομόφωνα τη γενοκτονία. Η 24η Απριλίου ανακηρύχθηκε εθνική Ημέρα Μνήμης το 1982 και το 2015 η Κύπρος έγινε η πέμπτη ευρωπαϊκή χώρα που ποινικοποιεί την άρνηση γενοκτονίας.

[Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, επισκέφθηκε το Μουσείο Γενοκτονίας των Αρμενίων στις 24 Απριλίου 2015, στο πλαίσιο στο πλαίσιο των επίσημων εκδηλώσεων για την 100η επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων]
Στις 24 Απριλίου 2021, μετά από προηγούμενη αναγνώριση και από τα δύο σώματα του Κογκρέσου, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αναγνώρισε επίσης επίσημα τη Γενοκτονία των Αρμενίων, δηλώνοντας: “κάθε χρόνο αυτήν την ημέρα, θυμόμαστε τις ζωές όλων εκείνων που πέθαναν στη γενοκτονία των Αρμενίων και δεσμευόμαστε εκ νέου να αποτρέψουμε μια τέτοια θηριωδία να συμβεί ξανά.”
Η γενοκτονία έχει επίσης αναγνωριστεί από διάφορους διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών.
Ηχώ του 1915: η επιτακτική ανάγκη για την καταπολέμηση νέων φρικαλεοτήτων
“Η ατιμωρησία δεν μπορεί να μείνει ατιμώρητη”, δήλωσε ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης στο Ερεβάν στις 24 Απριλίου 2015, τονίζοντας ότι οι λαοί της Κύπρου και της Αρμενίας είναι θύματα ατιμωρησίας, οπότε δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι και τα δύο έθνη έχουν αμοιβαίο σεβασμό για το διεθνές δίκαιο και την ειρήνη.
Η ατιμωρησία για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ωστόσο, αργότερα έγινε το θεμέλιο για νέα διεθνή εγκλήματα, όπως ο πόλεμος που ξεκίνησε από το Αζερμπαϊτζάν εναντίον του αρμενικού λαού στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) το 2020 και ο αναγκαστικός εκτοπισμός Αρμενίων από το Αρτσάχ το 2023.
Αντλώντας από την ιστορία και τις συνεχιζόμενες υπαρξιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αρμενικός λαός, οι κυβερνήσεις της Δημοκρατίας της Αρμενίας έχουν καταστήσει την πρόληψη της γενοκτονίας βασικό μέρος της εξωτερικής πολιτικής της, εστιάζοντας στην έγκαιρη προειδοποίηση και την πρόληψη των θηριωδιών, τοποθετώντας τον εαυτό του ως αφοσιωμένο υποστηρικτή της διεθνούς λογοδοσίας.
Ομοίως, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενσωματώσει την αναγνώριση της γενοκτονίας ως σημαντικό συστατικό της προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής της, δεσμευόμενη σταθερά στην ιστορική δικαιοσύνη.
Αυτά τα δύο μικρά κράτη χρησιμεύουν ως παραδείγματα σε ολόκληρο τον κόσμο, αποδεικνύοντας ότι η αναγνώριση και η ανάμνηση γενοκτονιών και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας είναι απαραίτητη, όχι μόνο για να τιμήσουμε τα θύματα, αλλά και για να ενισχύσουμε τους παγκόσμιους κανόνες, την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και να αποτρέψουμε μελλοντικές φρικαλεότητες.

Της Ε.Χ. – Ερεβάν
ειδική συνεργασία με το ΡΙΚ