Η πρόσφατη απόφαση του υπουργικού Συμβουλίου για αποκατάσταση της μνήμης των προσώπων που εκτελέστηκαν στη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959 ως συνεργάτες των Άγγλων μας υπενθυμίζει ότι η Δημόσια Ιστορία της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας εξακολουθεί να αναμοχλεύει μνήμες του παρελθόντος.
Η πρόσφατη απόφαση του υπουργικού Συμβουλίου για αποκατάσταση προσώπων που εκτελέστηκαν τη περίοδο του 56’-58’ εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη συλλογική μνήμη των Κυπρίων και την χρήση της Ιστορίας σε αυτό το τόπο. Αφενός, η αντίδραση, τόσο από κόμματα όπως ο Δημοκρατικός Συναγερμός, που έκριναν τη χρονική τοποθέτηση της απόφασης άκαιρη όσο και από Μέσα που αναπαρήγαγαν την είδηση με κριτικό πνεύμα (βλέπε σχετική δημοσίευση της ηλεκτρονικής έκδοσης της «Αλήθειας» της Πέμπτης 13 Δεκεμβρίου) αποδεικνύουν ότι η σύγχρονη κυπριακή ιστορία παραμένει ακόμη γεμάτη ταμπού.
Αναμφίβολα, πρόκειται για μια απόφαση για την οποία δεσμεύτηκε προεκλογικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Χριστόφιας. Ωστόσο, για τον γνήσιο εραστή της μούσας Κλειούς, που τον ενδιαφέρει η ιστορική έρευνα μακριά από σκοπιμότητες και προσδοκίες που πλανούνται, ερωτηματικά προκαλεί και το αποτέλεσμα της ιστορικής έρευνας που δεν είδε το φως της δημοσιότητας ή που εν τέλει κανείς δεν ασχολήθηκε να αναζητήσει. Παραθέτω εδώ το τέλος της σχετικής ανακοίνωσης (Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου) του κ. Στεφάνου, κυβερνητικού εκπροσώπου, όπως δημοσιεύτηκε στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών: «Τέλος, ερωτηθείς αν υπήρξε κάποιος μηχανισμός επιλογής των ονομάτων, ο κ. Στεφάνου είπε ότι «έχει γίνει σχετική έρευνα η οποία κατέγραψε τις συγκεκριμένες περιπτώσεις και ονόματα»».
Στη Κύπρο, η επίσημη ιστοριογραφία και η Δημόσια Ιστορία δεν συμβαδίζουν ορθά. Οι αγκυλώσεις της πρώτης και κάποιου είδους εκφασισμός, ένθεν κι ένθεν, που απορρέει από πτυχές της δεύτερης δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα συναισθημάτων που συχνά κλονίζουν την έννοια της συλλογικής ταυτότητας.
Αν κανείς μπορέσει να ερμηνεύσει την έννοια του «κυπριακού δωσιλογισμού» με καθαρά κυπριακά χαρακτηριστικά (μιας και η Κύπρος δεν γνώρισε ποτέ Κατοχή κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ) κυριολεκτικά θα σκοντάψει σε ένα ύφαλο ιδεολογικής διαστρέβλωσης κι ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο θα ξεπετάγονται φαντάσματα «Γριβικών», «Ενωτικών», «Μακαριακών», «Κομμουνιστών», «Εοκαβητατζήδων» «Πραξικοπηματιών» κοκ. Στη δημόσια σφαίρα όμως, από τη σύγχρονη κυπριακή ιστοριογραφία μέχρι τις τηλεοπτικές σειρές εποχής που προβάλλουν οι κυπριακοί σταθμοί και από τη διδακτική της ιστορίας στα σχολεία μέχρι τα δημόσια μνημεία η Δημόσια Ιστορία αποδυναμώνεται σε βαθμό που μάλλον αυξάνεται ο αριθμός, ιδίως στις τάξεις των νέων, αυτών που αγνοούν τα πάντα ή ακούνε διαστρεβλωμένες ιστορίες παρά αυτών που πραγματικά εντρυφούν στις δεξιότητες και το κριτικό πνεύμα που αναπτύσσει η Ιστορία σαν επιστημονική έρευνα.
Δεν θέλω να επεκταθώ στην έννοια του «κυπριακού δωσιλογισμού» σε ένα σύντομο άρθρο, θέλω όμως να θεωρώ πως η αποκατάσταση της μνήμης των αριστερών δολοφονηθέντων κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ πρέπει να αποτελεί, εκτός από μια πράξη εθνικής συμφιλίωσης, την έναρξη για έναν ειλικρινή διάλογο, όχι μόνο στους κόλπους της Αριστεράς στη Κύπρο, αλλά στο σύνολο του πολιτικού κόσμου που θα στοχεύει στην υιοθέτηση όλων των ωφέλιμων εργαλείων της ιστοριογραφικής έρευνας προς αναζήτηση της πραγματικής διάστασης των γεγονότων. Είναι αδύνατον να ζούμε σε μια ευρωπαϊκή χώρα όπου η συντριπτική πλειοψηφία της ιστορίας που γνωρίζουμε προέρχεται από αφηγήσεις, συλλογικές μνήμες και ψυχολογικές διαστάσεις.
Θυμάμαι σαν στρατιώτης της ΕΦ, που έκανε τρεις μήνες θητεία σε μεγάλη ηλικία λόγω επαναπατρισμού από το εξωτερικό και δη την Ελλάδα, συζήτηση με νέους στρατιώτες ηλικίας 18 έως 20 σχετικά με το Πραξικόπημα, την Εισβολή και εν γένει τα σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας μας. Αφορμή, τι άλλο; Ένα ποδοσφαιρικό ντέρμπι Ομόνοιας-ΑΠΟΕΛ… Πραγματικά, ανατριχιάζω με το τι ιστορική ανακρίβεια άκουσα και με το πόσο μεγάλος βαθμός σύγχυσης επικρατούσε στις τάξεις των νεαρών «σειρών» μου οι οποίοι είχαν τελειώσει μάλιστα το σχολείο ένα ή ενάμιση χρόνο πριν εξασφαλίζοντας μάλιστα θέσεις για σπουδή σε έγκριτα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ελλάδος, της Αγγλίας ή και της Αμερικής…
Το άλλο που πραγματικά με βγάζει έξω από τα ρούχα μου είναι η ταύτιση, ενόψει προεκλογικής περιόδου, των λαθών της διακυβέρνησης Χριστόφιας, προεξέχοντος του γεγονότος στο Μαρί, με το πραξικόπημα και την εισβολή. Πρόκειται αναμφισβήτητα για δύο ξεχωριστά (και ανισοβαρή) γεγονότα που μόνο εκφασιστικά μπορείς να εξισώσεις. Κάτι αντίστοιχο πράττει απροκάλυπτα και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, αλλά και πολλές νεοναζιστικές οργανώσεις ανά τον κόσμο με το να εξισώνουν τα γεγονότα του Εμφυλίου Πολέμου με το σύνολο των δεινών της γερμανικής Κατοχής ή την περίοδο της σταλινικής διακυβέρνησης με τη συμβολή του ρωσικού λαού στη τελική έκβαση του Β’ ΠΠ.
Η οικονομική κρίση έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και στη Κύπρο. Ίσως αποδειχτεί όμως μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για να ξεπεράσουμε την Κυπριακή Ιστορία Χ και τα χαρακτηριστικά της που μας εξουσιάζουν. Και για να το θέσω και σαιξπηρικά, «Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας», ας το αποκόψουμε επιτέλους…
Γράφει: Γιάννης Ιωάννου
