Παρατηρώντας τι ισχύει σήμερα στον πλανήτη, διαπιστώνουμε ότι σχεδόν η μισή του έκταση διοικείται από 29 ομοσπονδιακά κράτη (με αυξητική τάση), στα οποία ζει περίπου το 40% του πληθυσμού της γης.
Σε αυτά περιλαμβάνονται κράτη μεγάλα και ισχυρά, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γερμανία, ο Καναδάς, η Αυστραλία, αλλά και κράτη μικρά ή φτωχά, όπως Άγιος Χριστόφορος & Νέβις, η Μικρονησία, η Αιθιοπία και το Σουδάν. Κοινό χαρακτηριστικό των ομοσπονδιακών κρατών είναι πως, ανεξαρτήτως αριθμού συνιστωσών μονάδων (πολιτειών), αποτελούν ένα κράτος, με μία διεθνή κυριαρχία και μία ιθαγένεια. Όπως θα είναι και η ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία σε περίπτωση συμφωνημένης λύσης.
Η ομοσπονδιακή πολιτειακή οργάνωση, όπως και κάθε πολιτειακή οργάνωση, συγκεντρώνει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, τα οποία μειώνονται ή αυξάνονται ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, του κάθε λαού, του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και της ιστορικής συγκυρίας.
Στα βασικότερα πλεονεκτήματα των ομοσπονδιακών συστημάτων περιλαμβάνονται:
- Η διατήρηση των παραδόσεων, των εθίμων, της κουλούρας και γενικά της ταυτότητας των συστατικών μονάδων και των κοινοτήτων που ζουν σε αυτές.
- Η κεντρική κυβέρνηση διαθέτει επαρκή συνοχή ώστε να διασφαλίζεται η ενότητα μεταξύ των συστατικών μονάδων.
- Ο λαός νιώθει κοντά στη διακυβέρνηση και έχει περισσότερο και ισχυρότερο λόγο και στα δύο επίπεδα (κεντρικό και περιφερειακό).
- Η αποκέντρωση συμβάλλει στην αντιμετώπιση κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων με πιο αποτελεσματικό τρόπο, ιδιαίτερα στο τοπικό επίπεδο.
- Η παροχή αυτονομίας στις συστατικές μονάδες σε ποικίλες αρμοδιότητες, ενώ σημαντικά θέματα (π.χ. εξωτερικές σχέσεις, άμυνα, οικονομία, ιθαγένεια, κλπ.) τυγχάνουν χειρισμού από κεντρική κυβέρνηση.
Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα (κίνδυνοι), βασικότερα των οποίων θεωρούνται:
- Ο κίνδυνος ανομοιογένεια της νομοθεσίας ανάμεσα στις συστατικές μονάδες.
- Ο κίνδυνος σύγχυσης αρμοδιοτήτων, όταν αυτές συντρέχουν ή επικαλύπτονται, ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και στις συστατικές μονάδες.
- Ο κίνδυνος επικαλύψεων ή συγκρούσεων σε κυβερνητικές πολιτικές.
- Ο κίνδυνος οι τυχόν ανισότητες μεταξύ των συστατικών μονάδων να προκαλούν αθέμιτο ανταγωνισμό και αντιπαλότητα.
Η Κύπρος έχει το προνόμιο εν έτη 2015-16 να αντλήσει καλές πρακτικές από άλλα ομοσπονδιακά κράτη, ώστε να μεγιστοποιήσει τα πλεονεκτήματα και να μειώσει τους κινδύνους. Μια συμφωνία για ένα ομοσπονδιακό σύνταγμα όπου οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης θα είναι σαφείς και διακριτές από εκείνες των δύο πολιτειών, είναι αναγκαία. Εξίσου αναγκαία και σημαντική είναι η υιοθέτηση ενός μοντέλου κεντρικής εκτελεστικής εξουσίας που θα προάγει τη συνεννόηση και τη συνεργασία ανάμεσα στις δύο πολιτείες και στις δύο κοινότητες. Το γεγονός ότι πάνω από το σύνταγμα και τους νόμους της Ομοσπονδιακής Κυπριακής Δημοκρατίας θα υπάρχει και θα υπερισχύει το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί ίσως την καλύτερη εγγύηση έναντι των κινδύνων που αναφέρονται πιο πάνω.
Η Ομοσπονδία, περισσότερο από άλλα πολιτειακά μοντέλα, λειτουργεί αποδοτικότερα όταν υπάρχει κουλτούρα συναίνεσης και συνεργασίας. Όταν καλλιεργείται η ανεκτικότητα, η αλληλοκατανόηση και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα. Όταν οι ηγέτες και οι πολίτες σέβονται και τιμούν τους κοινούς θεσμούς και την κοινή πολιτική ταυτότητα. Αυτά στην περίπτωση της Κύπρου και του λαού μας απαιτούν πολιτική βούληση, αποφασιστικότητα, χρόνο, υπομονή και επιμονή. Ας έχουμε πάντα υπόψη ότι η Ομοσπονδία βασίζεται στην αποδοχή της αρχής του διαμοιρασμού της εξουσίας σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον.
Ο δρόμος της Ομοσπονδίας δεν είναι ένας εύκολος δρόμος. Οφείλουμε να γνωρίζουμε πως δεν υπάρχουν εύκολοι δρόμοι και εύκολες λύσεις σε κοινωνίες με βεβαρημένο ιστορικό εθνοτικής σύγκρουσης και διχασμού όπως η κυπριακή. Η ομοσπονδία είναι όμως ο μόνος ειρηνικός και ασφαλής δρόμος για να κτίσουμε, με υπομονή και επιμονή, ένα κοινό ισχυρό κράτος, εδαφικά ενιαίο, χωρίς στρατούς κατοχής, χωρίς κίνδυνο δημογραφικής αλλοίωσης. Μια κοινή πατρίδα που θα προσφέρει ευκαιρίες ατομικής και συλλογικής ευημερίας για μας και τα παιδιά μας.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
