Οι απρόκλητοι τραμπουκισμοί ομάδας νεαρών Ελληνοκυπρίων κατά ανυποψίαστων Τουρκοκυπρίων, φέρνουν στο προσκήνιο μια από τις σημαντικότερες ανησυχίες των πολιτών για την επόμενη μέρα της λύσης.
Τον κίνδυνο να υπάρξουν περιστατικά βίας από ακραία στοιχεία, που θα απειλήσουν να οδηγήσουν σε μια γενικευμένη αποσταθεροποίηση. Υπό το φόβο αυτού του κινδύνου, αριθμός πολιτών, αν και έχει αντιλήψεις μετριοπαθείς και αποδέχεται λύση ομοσπονδίας, προβληματίζεται αν είναι τελικά καλύτερα «να μείνουμε όπως είμαστε».
Ο κίνδυνος αναβίωσης της εθνοτικής βίας είναι πάντα υπαρκτός και δεν πρέπει να υποτιμάται. Το νησί γνώρισε τη χειρότερη διακοινοτική βία τόσο στα χρόνια της βρετανικής διοίκησης (1957-58), όσο και στα χρόνια της εδαφικά ενιαίας Κυπριακής Δημοκρατίας (δεκαετία 1960). Το ενιαίο της εδαφικής επικράτειας δεν μπόρεσε να αποτρέψει τη βία. Δεν μπόρεσε διότι οι ηγεσίες και η κοινωνία δεν ήθελαν. Είχαν επιλέξει τη βία – στην καλύτερη περίπτωση την ανέχθηκαν – ως τρόπο επίλυσης των εθνοτικών και πολιτικών διαφορών. Τότε, πολλοί φονιάδες αντί να υποστούν τις κυρώσεις του νόμου αντιμετωπίζονταν από τη δική τους κοινότητα ως ήρωες.
Πληρώσαμε πολύ ακριβό τίμημα ως τόπος για εκείνη τη νοοτροπία, πολύ περισσότερο οι οικογένειας που είχαν αθώα θύματα. Με την πάροδο του χρόνου, με την πρόοδο του μορφωτικού και πολιτισμικού μας επιπέδου, με την επαφή μας με τον «έξω κόσμο» και ειδικότερα με την τριβή μας με τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, ωριμάσαμε. Τα τελευταία χρόνια η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων και στις δύο κοινότητες απορρίπτει ξεκάθαρα την εθνοτική βία ως τρόπο επίλυσης πολιτικών διαφορών. Επιλέξαμε συνειδητά τις διαφορές μας να τις λύσουμε μέσα από διάλογο. Επιλέξαμε, επίσης, να οικοδομήσουμε εμπιστοσύνη και σχέσεις συνεργασίας, τόσο στο επίπεδο της ηγεσίας όσο και στο επίπεδο της κοινωνίας. Κάναμε αρκετά βήματα μπροστά. Τόσα πολλά, που πλέον τα περιστατικά βίας, σαν κι αυτά που συνέβηκαν πρόσφατα, δεν έχουν την παραμικρή ανοχή από την ηγεσία και από την κοινωνία. Ανεξαρτήτως των απόψεων που καθένας έχει, όλοι – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – καταδικάζουμε και απορρίπτουμε ξεκάθαρα τη βία και απαιτούμε οι δράστες, όποιοι κι αν είναι, να αντιμετωπίζονται αυστηρά στο πλαίσιο του νόμου.
Χρειάζεται όμως να κάνουμε και άλλα βήματα. Διότι η εθνοτική βία τρέφεται από το φανατισμό και τη συστηματική καλλιέργεια αισθημάτων εθνικής υπεροχής, μισαλλοδοξίας και ξενοφοβίας. Αντίπαλος της είναι η καλλιέργεια κουλτούρας ειρηνικής συνύπαρξης και σεβασμού στη διαφορετικότητα. Αυτές οι αξίες, που υπήρξαν ο βασικότερος πυλώνας στην οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης, δεν μπορούν να αναπτυχθούν πλήρως σε έναν τόπο με ανοικτές πληγές και με το πολιτικό μέλλον σε διαρκή εκκρεμότητα. Με άλυτο το Κυπριακό, με το νησί διαιρεμένο, με την παρουσία ξένων στρατευμάτων, με την παρεμπόδιση άσκησης των θεμελιωδών ελευθεριών, οι σχέσεις των δύο κοινοτήτων θα βρίσκονται υπό τη διαρκή απειλή φορτίσεων και εντάσεων. Ούτε η εδαφική διαίρεση και ο εθνοτικός διαχωρισμός μπορούν να αποτρέψουν τη βία.
Μόνο με τη συμφωνημένη λύση οι κίνδυνοι απομακρύνονται ουσιωδώς. Ένα ομοσπονδιακό κράτος, πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου κάθε κοινότητα θα έχει την ευθύνη για μια πολιτεία και μια κεντρική κυβέρνηση για όλη την επικράτεια, παρέχει ισχυρότερα εχέγγυα για τη διασφάλιση της τάξης και της ειρήνης. Στην ομοσπονδία η ηγεσία κάθε πολιτείας θα έχει και θα νιώθει το βάρος της ευθύνης. Οτιδήποτε συμβεί θα αντανακλάται στη δική της επάρκεια ή ανεπάρκεια. Κάθε πολιτεία θα είναι υπόλογη έναντι της ομοσπονδιακής κυβέρνησης αλλά και των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας των πολιτών. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι με τη λύση θα έχουν κλείσει οι πληγές που επιτρέπουν την καλλιέργεια φανατισμού και κουλτούρας σύγκρουσης. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν θα καλλιεργεί αγανακτισμένους «μαχητές της απελευθέρωσης» αλλά δημιουργικούς πολίτες. Η ελεύθερη διακίνηση, εγκατάσταση και επικοινωνία θα επιτρέψουν την ανάπτυξη ανθρώπινων σχέσεων και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στερεότυπες αντιλήψεις και φοβίες θα αποτελούν παρελθόν. Οι «άλλοι», θα φαίνονται και θα είναι άνθρωποι σαν κι εμάς, με τις ίδιες ανθρώπινες ανησυχίες και έγνοιες.
Η ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία, ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να διασφαλίσει καλύτερα την τάξη και την ασφάλεια για όλους. Με εργαλείο τις αρχές και αξίες της ΕΕ, με ισονομία και ισοπολιτεία και με μια κοινωνία ώριμη και ψύχραιμη, που έχει επιλέξει από καιρό ότι σε αυτό τον τόπο θα ζήσουμε μαζί, αφήνοντας τη βία πίσω μας.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
