Η ώρα που ξεχωρίζουν οι μεγάλοι ηγέτες. Του Βασίλη Πρωτοπαπά

Ένα κοινό όραμα για τον τόπο παραμένει το μεγάλο ζητούμενο.

Μεγάλο αλλά και εξαιρετικά δύσκολο καθώς οι συνθήκες έχουν βαθύνει το χάσμα ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Το κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα στις δύο κοινότητες έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την ενοχοποίηση της άλλης πλευράς και την καλλιέργεια δυσπιστίας. Στην ελληνοκυπριακή πλευρά, προκειμένου να υποβαθμιστεί η δικοινοτική πτυχή του προβλήματος και να αναδειχθεί η αντικατοχική, για όλα φταίει «η δαίμων Τουρκία». Στην τουρκοκυπριακή πλευρά, για τους αντίστροφους λόγους, επίκεντρο των επικρίσεων είναι οι «δαιμόνιοι Ελληνοκύπριοι».

Επισήμως δεν υπάρχουν δυνάμεις στις δύο κοινότητας που να δηλώνουν ξεκάθαρα ότι δεν θα ήθελαν να υπάρξει ειρηνική επίλυση του Κυπριακού. Σχεδόν κανένας δεν μιλά πια για πόλεμο ή για επίλυση των διαφορών με τη χρήση βίας. Όλοι προσπαθούν να εμφανίζονται ότι συμμερίζονται την ιδέα της ειρηνικής αναζήτησης συμφωνίας μέσω συνομιλιών. Όταν όμως ερχόμαστε στο δια ταύτα, όταν δηλαδή αποκτά περιεχόμενο μια συμφωνία που εκ των πραγμάτων θα είναι ένας συμβιβασμός που αγγίζει τις άπειρες «κόκκινες γραμμές», τότε αποκαλύπτονται οι πραγματικές απόψεις και επιθυμίες.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Γιλμάζ Μπορά, προέδρου του συνδέσμου ΤΜΤ, είναι χαρακτηριστικές. Ο Μπορά επέκρινε με σκληρή γλώσσα τον Τ/κ ηγέτη Μ. Ακιντζί ότι σιωπά-ανέχεται, αντί να απορρίψει δημοσίως και μετ΄ επιτάσεως, τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς για ριζική αναθεώρηση (κατάργηση) των Συνθηκών Εγγυήσεως και Συμμαχίας. Το πρόβλημα αυτής της ομάδας δεν αφορά απλά μία από τις πτυχές της συμφωνίας, είτε είναι οι εγγυήσεις, είτε το εδαφικό και το περιουσιακό, για τις οποίες είναι φυσικό να υπάρχουν ευαισθησίες, προτιμήσεις, εναλλακτικές προσεγγίσεις. Διαβάζοντας την ανακοίνωση διαπιστώνει ξεκάθαρα κανείς ότι η ένσταση αφορά αυτή καθεαυτή τη λύση, αφορά τον τερματισμό του στάτους κβο. «Πλέον δεν είναι εφικτό να μοιραζόμαστε την ίδια μοίρα σε ένα κράτος με αυτούς που δημιούργησαν το Κυπριακό για την Ένωση, διέλυσαν για τον ίδιο λόγο την κοινή Κυπριακή Δημοκρατία, με τα σχέδια Ακρίτας το 1963 και Ήφαιστος το 1974, προσπάθησαν να εξολοθρεύσουν τον τουρκοκυπριακό λαό και μέχρι σήμερα έχουν παραμείνει προσκολλημένοι στην ίδια νοοτροπία συντηρώντας τις απάνθρωπες πιέσεις και απειλές», ανάφερε ο Μπορά. Με άλλα λόγια, στο υποθετικό (αλλά απίθανο) σενάριο που ο Ακιντζί επιτύχει μια συμφωνία όπου η Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960 θα διατηρηθεί αλώβητη, άρα «μεγάλη επιτυχία» για τους Τουρκοκύπριους, οι λόγοι για τη διατήρηση του στάτους κβο δεν θα εκλείψουν. Ούτε και μπορούν να εκλείψουν, διότι είναι ανθρωπίνως αδύνατον να γυρίσουμε πίσω το χρόνο και να αλλάξουμε ό,τι πλήγωσε την κάθε πλευρά και ό,τι δηλητηρίασε την καλή πίστη.

Ανάλογη αδιέξοδη ρητορική διατυπώνεται καθημερινά στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Ο πρόεδρος Αναστασιάδης δέχεται εξοντωτική κριτική από δυνάμεις που θέλουν να εμφανίζονται ως διεκδικητικές για πτυχές της λύσης. Υπόβαθρο, ωστόσο, της κριτικής τους, που θα ήταν θεμιτή και χρήσιμη αν όντως αφορούσε μια άλλη οπτική σε επιμέρους πτυχές, είναι η πεποίθησή τους ότι δεν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στην άλλη πλευρά. Η βεβαιότητά τους ότι, ακόμη κι αν οι δύο ηγέτες καταλήξουν σε μια ισορροπημένη συμφωνία για ένα κοινό ομοσπονδιακό κράτος, που συνταγματικά θα διασφαλίζει αρχές, βιωσιμότητα και λειτουργικότητα, η άλλη πλευρά δεν θα τηρήσει τα συμφωνηθέντα. Διότι η άλλη πλευρά έχει περίπου στα γονίδιά της την αναξιοπιστία, τη στρεψοδικία, την απάτη.

Η σύγκλιση και η άτυπη συμμαχία των ακραίων στις δύο κοινότητες είναι εμφανής. Αν από μια σκληρή και αδιάλλακτη δήλωση για το Κυπριακό έλειπαν τα ονόματα, συχνά θα δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε αν προέρχεται από τα κατεχόμενα ή τις ελεύθερες περιοχές. Η σύγκλιση και η συμμαχία των ακραίων, καθώς οι συνομιλίες ολοκληρώνονται και η διαδικασία κορυφώνεται, θα ενταθεί. Η ρητορική τους θα αποκτήσει ακόμη πιο σκληρά χαρακτηριστικά, ο λόγος τους θα γίνει πιο οξύς, πιο φοβικός, πιο απειλητικός. Οι εκατέρωθεν ακραίοι δεν πρόκειται να προσφέρουν ψήγματα συναίνεσης και με αυτή τους τη στάση θα επιδιώξουν να εκφοβίσουν και να εκβιάσουν, τόσο τους ηγέτες όσο και τη σιωπηλή πλειοψηφία των μετριοπαθών, των αδιάφορων, των φιλήσυχων. Αυτό έχει συμβεί και συμβαίνει σε όλες τις μεγάλες πολιτικές και εθνοτικές διενέξεις όπου γης όταν πλησιάζει η κρίσιμη ώρα. Η ώρα, δηλαδή, που ξεχωρίζουν οι μεγάλοι από τους μικρούς ηγέτες και που κρίνεται αν μια κοινωνία θα παραμείνει όμηρος των ακραίων.

Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς