Η διαρροή των απόψεων Πολυβίου γύρω από πτυχές της διαπραγμάτευσης, δίνει αφορμή για ορισμένες επισημάνσεις, χρήσιμες ίσως για όσους δεν είναι οχυρωμένοι πίσω από ειλημμένες αποφάσεις και βεβαιότητες.
• Ο πρόεδρος Αναστασιάδης δεν διαπραγματεύεται μόνος. Πέραν του Ανδρέα Μαυρογιάννη, πλαισιώνεται από ένα σχετικά μεγάλο αριθμό συνεργατών-συμβούλων, με τους οποίους, άμεσα ή έμμεσα, ανταλλάσσει απόψεις. Πολλοί έχουν αυτό το ρόλο και σε προηγούμενους Προέδρους.
• Οι διάφοροι σύμβουλοι είναι εκεί για να λένε ελεύθερα τη γνώμη τους, είτε επί νομικών είτε επί πολιτικών και άλλων θεμάτων. Δεν είναι εκεί ως διακοσμητικά στοιχεία ή ως χειροκροτητές.
• Οι διαφορετικές προσεγγίσεις είναι αναγκαίες, αρκεί να υπηρετούν τον ίδιο στόχο. Ο στόχος είναι μια συμφωνία στο πλαίσιο της ομοσπονδίας, όπως αυτή περιγράφεται στις κατά καιρούς συμφωνίες μεταξύ των ηγετών (δικοινοτική, διζωνική, με πολιτική ισότητα κλπ).
• Οι διάφορες απόψεις λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Ο Πρόεδρος φαίνεται να ακούει και όπου κρίνει συνθέτει. Αυτό είναι πολύ θετικό. Όμως την τελική ευθύνη την έχει ο Πρόεδρος, που διαθέτει λαϊκή νομιμοποίηση μέσω εκλογών.
• Ο Πρόεδρος δεν διαπραγματεύεται μια τελική συμφωνία με τους συμβούλους του ούτε με τα ελληνοκυπριακά κόμματα. Διαπραγματεύεται με την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Το μεγάλο και δύσκολο ζητούμενο είναι να υπάρξει συμφωνία με την άλλη κοινότητα, δεν είναι η ικανοποίηση των εκατοντάδων διαφορετικών προσεγγίσεων που μπορεί να έχουν έγκριτοι παράγοντες στην ελληνοκυπριακή πλευρά.
• Ο κύριος Πολυβίου, όπως ο ίδιος δήλωσε δημόσια αλλά και με βάση της διαχρονικές απόψεις του στο Κυπριακό, συμμερίζεται πλήρως το στόχο των συνομιλιών. Ο Πολυβίου είναι έγκριτος νομικός και οξυδερκής άνθρωπος, δεν σημαίνει όμως πώς ό,τι λέει είναι πολιτικά (ή ακόμη και νομικά) ορθό.
• Προκύπτει ξεκάθαρα πως μεταξύ των συμβούλων του Προέδρου υπάρχουν άτομα, ένα ή περισσότερα, που διαφωνούν με το στόχο και συμμετέχουν αποβλέποντας στην κατάρρευση της προσπάθειας. Είναι δικαίωμα καθενός να διαφωνεί με τη λύση ομοσπονδίας που συζητείται, είναι όμως ανέντιμο κάποιος να διατηρεί ρόλο συμβούλου στοχεύοντας στην εκ των έσω υπόσκαψη. «Τι κάνει νιάου στα κεραμίδια;»
• Ο Πρόεδρος έχει ευθύνη για τις επιλογές συνεργατών και συμβούλων, είτε τους επέλεξε ο ίδιος είτε τους επέλεξαν άλλοι (κόμματα) κάτω από άλλες συνθήκες. Αν, όμως, όσοι διαφωνούν με το στόχο (ομοσπονδία) δεν έχουν το ήθος να παραιτηθούν του ρόλου τους, ο Πρόεδρος οφείλει να τους απαλλάξει από τα καθήκοντά τους προτού κάνουν μεγαλύτερη ζημιά.
• Οι συνομιλίες του Κυπριακού περιέχουν πολλά ζητήματα που απαιτούν βαθιές νομικές ή/και συνταγματικές γνώσεις, ωστόσο είναι λάθος να κυριαρχούν (ποσοτικά και ποιοτικά) οι νομικοί-δικηγόροι. Αφενός διότι για τη συγκρότηση ενός κράτους απαιτούνται και πολλές άλλες επιστημονικές γνώσεις, αφετέρου διότι το πρόβλημα και οι λύσεις του είναι κατεξοχήν πολιτικές. Ο πρόεδρος πρέπει να διορθώσει αυτή τη στρέβλωση, υπάρχει ακόμη χρόνος.
• Αν υπάρξει συνολική συμφωνία, που δεν μπορούμε να το εκτιμήσουμε ακόμη, είναι βέβαιο ότι σε επιμέρους σημεία πολλοί θα έχουν ενστάσεις. Δεν αναφέρομαι σε όσους απορρίπτουν εκ προοιμίου το ομοσπονδιακό κράτος και το διαμοιρασμό εξουσιών ανάμεσα στις κοινότητες. Μια συμφωνία θα πρέπει να κριθεί συνολικά, στη μεγάλη εικόνα, όχι στα επιμέρους. Αν υπάρξει συμφωνία.
• Η λειτουργικότητα, που θα κρίνει και τη βιωσιμότητα, είναι ίσως η πιο σημαντική διάσταση. Όμως η λειτουργικότητα δεν είναι κάτι το μετρήσιμο και δεν μπορεί κανένας να την κρίνει εκ των προτέρων. Καθένας μπορεί να έχει απόψεις (όχι βεβαιότητες) γύρω από ρυθμίσεις που βοηθούν στη λειτουργικότητα, δεν πρόκειται όμως να ξέρουμε αν το σύνταγμα και οι άλλες ρυθμίσεις του ομοσπονδιακού κράτους και των πολιτειών θα είναι λειτουργικές αν πρώτα δεν λειτουργήσουν, αν δεν δοκιμαστούν και αντέξουν στο χρόνο. Όποιος ισχυρίζεται ότι η τάδε πρόνοια είναι σίγουρα δυσλειτουργική ή, αντίθετα, ότι είναι σίγουρα λειτουργική, στερείται σοβαρότητας (και σίγουρα δεν κάνει για σύμβουλος).
• Η καλύτερη συμφωνία, με τις καλύτερες προβλέψεις ως προς τη λειτουργικότητα, μπορεί να καταρρεύσει αν η πολιτική ηγεσία, οι πολίτες και οι κοινωνίες δεν τη στηρίξουν. Όλοι έχουν ευθύνη σε αυτό. Το σύνταγμα της ΚΔ θα μπορούσε να αποδειχθεί μια χαρά λειτουργικό, και άρα βιώσιμο, αν εφαρμοζόταν και αν στηριζόταν από όλους. Κάποιοι που το πολέμησαν και το επέκριναν ως άδικο και μη λειτουργικό, ανακάλυψαν 50 χρόνια μετά, τραγική ειρωνεία, ότι ήταν τελικά ευλογία.
Μέσα στα πολλά που έχουν να διαχειριστούν οι δύο ηγέτες, ας κοιτάξουν λίγο, κάποια στιγμή, και τη λειτουργικότητα των συμβούλων τους.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
