Η μεθοδολογία των συνομιλιών. Του Βασίλη Πρωτοπαπά

Διακηρυγμένος στόχος των δύο ηγετών είναι το 2016 να είναι χρονιά συμφωνημένης λύσης του Κυπριακού.

Αξιολογώντας ως σημαντική την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, θεωρούν ότι είναι εφικτό οι διαφορές να γεφυρωθούν μέσα στους επόμενους μήνες. Το περιουσιακό φαίνεται να είναι σε ακτίνα συμφωνίας, ακολουθώντας τα κεφάλαια της Οικονομίας, της ΕΕ και της Διακυβέρνησης. Το δύσκολο θέμα της ασφάλειας (εγγυήσεις, στρατεύματα) φαίνεται επίσης ότι μπορεί να συμφωνηθεί, εφόσον τα θετικά μηνύματα από την Τουρκία και από το διεθνή παράγοντα επιβεβαιωθούν στην πράξη. Εκκρεμεί το εδαφικό, που έχει διαστάσεις που αγγίζουν και το περιουσιακό, το οποίο η τουρκοκυπριακή πλευρά εκ πρώτης όψεως προσεγγίζει μαξιμαλιστικά.

Αυτά αφορούν το πολιτικό πλαίσιο, τη «μεγάλη εικόνα» μιας συμφωνίας. Εφόσον αυτή επιτευχθεί, θα πρέπει τάχιστα να συνταχθεί το ομοσπονδιακό σύνταγμα, να ρυθμιστούν θεσμικά οι αρμοδιότητες των πολιτειών, να διευθετηθούν οι διεθνείς πτυχές και παράλληλα να ετοιμαστούν σε τεχνικό επίπεδο όλα όσα απαιτούνται για την εφαρμογή της συμφωνίας από την πρώτη μέρα που αυτή θα τεθεί σε ισχύ. Όλες αυτές οι ουσιώδεις «λεπτομέρειες» της λύσης και της επόμενης μέρας, πρέπει να είναι έτοιμες προτού καθοριστεί ημερομηνία διεξαγωγής δημοψηφισμάτων. Η ημερομηνία αυτή οφείλει να λαμβάνει υπόψη ότι απαιτούνται περίπου δύο μήνες προκειμένου να ενημερωθούν οι πολίτες και να υπάρξει σχετική εκστρατεία, υπέρ και κατά, όπως είθισται σε κάθε δημοκρατικό δημοψήφισμα.

Στην τελευταία τους συνάντηση οι ηγέτες συμφώνησαν ότι τους επόμενους μήνες θα καταρτίσουν κατάλογο με τα θέματα που συζητήθηκαν και στα οποία υπάρχουν διαφωνίες, ώστε να συνεχιστεί η συζήτηση επί αυτών, καθώς επίσης να συζητήσουν θέματα που δεν συζητήθηκαν ως τώρα. Ακόμη, συμφώνησαν να αρχίσει από τώρα προεργασία ώστε όλα να είναι έτοιμα για την εφαρμογή της συμφωνίας από την πρώτη μέρα που αυτή θα τεθεί σε ισχύ, σε περίπτωση που υπάρξει κατάληξη σε συνολική συμφωνία. Αυτό το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό.

Η πιο πάνω «μεθοδολογία», έτσι την ονόμασαν, είναι σωστή. Για να είναι όμως ορθολογικά σχεδιασμένη, χρειάζεται να οργανωθεί σε συνάρτηση με το χρόνο. Αν η «πρώτη μέρα ισχύος» της συμφωνίας θα είναι στα τέλη του Νοέμβρη 2016, τότε με βάση τη μεθοδολογία των ηγετών:

• Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου πρέπει οι δύο ηγέτες να κλείσουν όλα τα κεφάλαια, έχοντας ολοκληρώσει και το πάρε δώσε.
• Μέχρι το Μάη θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί η διεθνής πτυχή με τα θέματα εγγυήσεων και ξένων στρατευμάτων ώστε να υπάρξει συνολική συμφωνία.
• Από τον Ιούνη μέχρι το Σεπτέμβρη πρέπει να ετοιμαστούν το ομοσπονδιακό σύνταγμα, άλλες νομοθεσίες και μια σειρά από τεχνικές ρυθμίσεις που σχετίζονται με τη μετάβαση στο ομοσπονδιακό κράτος και στη λειτουργία των πολιτειών.
• Τον Οκτώβρη και το Νοέμβρη να γίνει ενημέρωση και εκστρατεία δημοψηφισμάτων.

Με απλά λόγια, για να έχουμε λύση στο τέλος του 2016 πρέπει να έχουμε πολιτική συμφωνία στη «μεγάλη εικόνα» σε περίπου ένα μήνα από σήμερα. Κάτι τέτοιο απαιτεί από τους ηγέτες μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, επένδυση περισσότερου χρόνου και προσπάθειας. Αν οι δύο ηγέτες δεν αφιερώσουν το μεγαλύτερο μέρος του ωφέλιμου χρόνου τους στις διαπραγματεύσεις, εμπλέκοντας περισσότερα μυαλά και ανθρώπινους πόρους, παρά την αδιαμφισβήτητα θετική τους βούληση θα τρέχουν διαρκώς πίσω από το χρόνο. 

Στην πολιτική ο χρόνος δεν είναι λεπτά και ώρες, είναι γεγονότα και εξελίξεις. Συχνά απρόβλεπτες και ανατρεπτικές. Η διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών στην ΚΔ το Μάη ήδη περιπλέκει την πιο πάνω «μεθοδολογία».  Στο τέλος του 2016 προβλέπονται δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, ενώ από τις αρχές του 2017 οι αδημονούντες για την προεδρία της ΚΔ θα σπεύσουν να εξαγγείλουν υποψηφιότητα (κάποιοι το έκαναν ήδη).  Ανακατατάξεις όμως αναμένεται να υπάρξουν και στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, όχι προς την κατεύθυνση στήριξης μιας συμφωνημένης λύσης.

Τους επόμενους μήνες, έξω και πέρα από τον κυπριακό μικρόκοσμο, υπάρχουν κρίνονται διακυβεύματα μεγαλύτερης σημασίας, που θέτουν σε κίνδυνο την ομαλή υλοποίηση της «μεθοδολογίας». Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου η πίεση για αποδέσμευση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας θα είναι αφόρητη. Παράλληλα, οι εταιρείες, που έχουν επενδύσει πολλά χρήματα στον τομέα των υδρογονανθράκων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, ήδη πιέζουν ώστε να ξεκαθαρίσουν οι σχεδιασμοί για την εκμετάλλευση και τις διαδρομές προκειμένου να μπορούν να πωλήσουν το συντομότερο.  

Οι προοπτικές για συμφωνημένη λύση είναι οι καλύτερες δυνατές. Καλύτερες δεν πρόκειται να γίνουν. Η συγκυρία για λύση ενός κράτους ομοσπονδίας είναι σήμερα. 

Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς