Τον Δεκέμβριο 2010 το πρόγραμμα ΜΒΑ του Πανεπιστημίου Κύπρου σε συνεργασία με το Cyprus Association of Directors ετοιμάσαμε μελέτη για τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης ημικρατικών οργανισμών.
Βασιστήκαμε στις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ και μελέτες βλετιστων πρακτικών της Διεθνούς Τράπεζας. Η μελέτη αναθεωρήθηκε τον Ιούνιο 2012 μετά από δημόσια διαβούλευση.
Παραμένει η μελέτη επίκαιρη;
Κατά τη διάρκεια παρουσίασης της μελέτης στο προσωπικό ενός δημόσιου οργανισμού (δεν θυμάμαι αν ήταν στην ΑΤΥΚ ή ΑΗΚ), και στο μέσο έντονων αντιδράσεων για τις προτάσεις, ένας «παλιός συνδικαλιστής» όπως αυτοχαρακτηρίστηκε, ανέβηκε στο βήμα για να πει περίπου το εξής:
Αντί να φωνάζουμε καλύτερα να υιοθετήσουμε εμείς την πρόταση για να εκσυγχρονίσουμε τον οργανισμό μας. Αλλιώς φοβάμαι ότι θα μας αναγκάσουν να τον πουλήσουμε.
Το αν η πρόταση εξακολουθεί να είναι επίκαιρη ή όχι εξαρτάται πλέον από τους δανειστές μας. Το 2010 όταν ετοιμάσαμε την μελέτη, η Κύπρος λίγο είχε επηρεαστεί από την κρίση. Το 2012 όταν αναθεωρήσαμε την μελέτη, η Κύπρος βρισκόταν στα πρόθυρα χρεωκοπίας. Σήμερα που συζητάμε η Κύπρος είναι χρεωκοπημένη υπό την επιτήρηση διεθνών δανειστών.
Ως συνήθως τρέχουμε πίσω από τα γεγονότα.
Ο «παλιός συνδικαλιστής» ήταν, για μένα, μια φρέσκια φωνή. Είχε κατανοήσει αυτό που αποκαλύπτουν μελέτες της Διεθνούς Τράπεζας:
Βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων οργανισμών σε αναπτυσσόμενες χώρες κατά 5%, θα εξοικονομούσε πόρους της τάξης του 1-3% του ΑΕΠ
Κρίμα που είναι «παλιός» και όχι «ενεργός».
Η πλήρης μελέτη βρίσκεται αναρτημένη εδώ, και παραθέτω περίληψη των εισηγήσεων.
Οι εισηγήσεις μας αναγνωρίζουν αυτό που υποδεικνύουν οι διεθνείς εμπειρίες. Ότι, δηλαδή, διαρθρωτικές αλλαγές που στηρίζονται σε μια ήπια προσαρμογή της υφιστάμενης κατάστασης είναι αναποτελεσματικές. Στην καλύτερη περίπτωση απλά αποτυγχάνουν. Συνήθως χειροτερεύουν την κατάσταση αφού προκαλούν κόπωση από την δυσκολία των αλλαγών, χωρίς να επιφέρουν ουσιαστικό αποτέλεσμα. Το μεταρρυθμιστικό μέτωπο της ρήξης με τις παθογένειες και τις στρεβλώσεις πρέπει να ανοίξει τολμηρά σε πέντε άξονες που αφορούν την διοίκηση των δημόσιων οργανισμών:
- Αποτελεσματικότητα με την αποσαφήνιση στόχων και χάραξη στρατηγικής
- Αποδοτικότητα με την διοχέτευση περιορισμένων διαθέσιμων πόρων σε δραστηριότητες με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο
- Σύγχρονη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού
- Διασφάλιση της διαφάνειας και καθορισμός μετρήσιμων στόχων
- Διασφάλιση αποτελεσματικής διοίκησης μέσω του Συμβουλίου και του ανώτατου εκτελεστικού αξιωματούχου.
Προτείνουμε τις εξής μεταρρυθμίσεις στην διοίκηση των δημόσιων οργανισμών:
- Οι ασκούντες επιχείρηση οργανισμοί δημοσίου δικαίου να υπάγονται στο Ιδιωτικό και όχι στο Δημόσιο Δίκαιο.
- Να εξεταστή το ενδεχόμενο σύστασης Ανεξάρτητης Αρχής Διαχείρισης Δημόσιων Οργανισμών στην οποία να μετέχουν τεχνοκράτες και προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους, π.χ., οι Γενικοί Διευθυντές των Υπουργείων Οικονομικών, Εργασίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και τρεις προσωπικότητες αποδοχής της Βουλής των Αντιπροσώπων με γνώσεις και εμπειρίες σε θέματα χάραξης στρατηγικής και διοίκησης μεγάλων οργανισμών. Η Ανεξάρτητη Αρχή να υποστηρίζεται από επαγγελματικό οίκο.
- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το Υπουργικό Συμβούλιο θα διορίζει τους Συμβούλους των δημόσιων οργανισμών λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια ή και εισηγήσεις της Ανεξάρτητης Αρχής. Τα κριτήρια, μεταξύ άλλων, μπορεί να είναι οι γνώσεις και εμπειρίες στο συγκεκριμένο τομέα ή και αντικείμενο του κάθε Οργανισμού, τον διαθέσιμο χρόνο των Συμβούλων κτλ. Η διάρκεια της θητείας τους να διασφαλίζει την συνέχεια και αξιοπιστία του Συμβουλίου με σταδιακή αντικατάσταση μελών. Η πενταετής θητεία με εκ περιτροπής ανανέωση των μελών στα δυόμιση χρόνια, και η υιοθέτηση συστήματος εκπαίδευσης και ενσωμάτωσης των καινούργιων συμβούλων στα καθήκοντα τους συμβάλλει στην ικανότητα του Συμβουλίου όπως αντεπεξέρχεται υπεύθυνα στην αποστολή του.
- Η Ανεξάρτητη Αρχή θα εισηγείται στο Υπουργικό Συμβούλιο και στην Βουλή των Αντιπροσώπων την στρατηγική άσκησης των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων του δημοσίου επί των οργανισμών, περιλαμβανομένου του στρατηγικού σχεδίου με σαφείς και μετρήσιμους στόχους πενταετίας –τόσο κοινωνικούς όσο και οικονομικούς και επιχειρησιακούς—και θα μεριμνά για την εφαρμογή των κατευθυντηρίων γραμμών του ΟΟΣΑ στην διοίκηση των οργανισμών.
- Τα Συμβούλια των οργανισμών να έχουν περιορισμένες εκτελεστικές αρμοδιότητες κατά το πρότυπο των Συμβουλίων ιδιωτικών εταιριών και να εστιάζονται στον στρατηγικό σχεδιασμό και άσκηση ελέγχου. Να είναι υπεύθυνα και υπόλογα για την χάραξη στρατηγικού σχεδίου του οργανισμού τους προς επίτευξη των στόχων της πενταετίας, για την ετοιμασία του προϋπολογισμού, για τον οικονομικό έλεγχο καθώς και τον έλεγχο της υλοποίησης του στρατηγικού σχεδίου, να διορίζουν τον ανώτερο εκτελεστικό αξιωματούχο και την διευθυντική ομάδα, και να μεριμνούν ώστε ο οργανισμός να έχει διαφανείς και σύγχρονες διαδικασίες επιλογής και διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού καθώς και οικονομικής διαχείρισης, σύμφωνα με τα πρότυπα του ΟΟΣΑ. Η αρμοδιότητα προσλήψεων και προαγωγών επιβάλλεται να φύγει από τα Διοικητικά Συμβούλια, με εξαίρεση ίσως την επιλογή της Ανώτατης Διεύθυνσης. Τα Συμβούλια θα ασκούν έλεγχο και θα προβαίνουν στις απαραίτητες διαπιστωτικές πράξεις οτι ο οργανισμός ακολουθεί με συνέπεια τις διαδικασίες του
- Η αυτόματη μονιμότητα εργοδοσίας στους δημόσιους οργανισμούς αντικαθίσταται σταδιακά από ένα σύγχρονο σύστημα επιλογής, επιμόρφωσης και αξιολόγησης του προσωπικού που οδηγεί σε μακροχρόνια συμβόλαια αόριστου χρόνου μετά από σημαντική ευδόκιμη υπηρεσία, συμβατά με αυτά του ιδιωτικού τομέα.
- Οι δημόσιοι οργανισμοί ελέγχονται είτε από τον Γενικό Ελεγκτή της Δημοκρατίας είτε από ανεξάρτητο ελεγκτικό οίκο που επιλέγει η Ανεξάρτητη Αρχή κατά πρότυπο κώδικα διακυβέρνησης οργανισμού ιδιωτικού δικαίου, που να διασφαλίζει την διαφάνεια, αντικειμενικότητα αλλά και την ελευθερία δράσης και λήψης αποφάσεων που απαιτούν η ευελιξία και η ανταγωνιστικότητα .
Η ευελιξία και τα εργαλεία που διαθέτουν σήμερα οι διοικητικοί σύμβουλοι και τα Συμβούλια δεν εξυπηρετούν ικανοποιητικά την επίτευξη των στόχων τους. Τόσο το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους όσο και η υποστηρικτική υποδομή είναι περιορισμένη. Επιβάλλεται τόσο η μεγαλύτερη ευελιξία στην λήψη αποφάσεων των Διοικητικών Συμβούλιων όσο και η αναθεώρηση της υποστηρικτικής υποδομής και ελευθέριας δράσης, πάντοτε βέβαια μέσα σε πλαίσια ορθής εταιρικής διακυβέρνησης με βάση διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. Μετά από σχεδόν δέκα χρόνια λειτουργίας της χώρας μας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης η μεταρρύθμιση του πλαισίου λειτουργίας δεν είναι μια ενδιαφέρουσα πολυτέλεια. Αποτελεί επιβεβλημένη αναγκαιότητα για να επιτελούν οι δημόσιοι οργανισμοί την κρίσιμη τους αποστολή στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Αναρτήθηκε και στο μπλογκ zenios.wordpress.com
Γράφει: Σταύρος Α. Ζένιος
