Τι συνέβη; Πως καταστρέψαμε και πάλι τη χώρα χωρίς, αυτή τη φορά, να έχουμε εξωτερικό εχθρό να του φορτώσουμε τα λάθη μας; Τι προκάλεσε την Νέα Κυπριακή Τραγωδία;
Αν κατανοήσουμε πώς καταστρέψαμε την εθνική οικονομία θα βρούμε και τους τρόπους να την ανοικοδομήσουμε. Η δική μου Έκθεση προς την Διερευνητική Επιτροπή σε αυτό στοχεύει.
Για μια ολοκληρωμένη αφήγηση του «τι συνέβη» η Έκθεση χωρίζει την κρίση σε τρεις διακριτές φάσεις:
1. Η κατάσταση της Κυπριακής οικονομίας μέχρι το 2008 που ξέσπασε η διεθνής οικονομική κρίση.
Στην περίοδο αυτή είχε συσσωρευθεί ανησυχητικά ψηλό χρέος νοικοκυριών, επιχειρήσεων και δημοσίου. Η οικονομία έχασε την ανταγωνιστικότητα της και εμφάνιζε σημαντικές ανισορροπίες οι οποίες καλύπτονταν από ένα υπερμεγέθη τραπεζικό τομέα. Είχαν δημιουργηθεί έτσι οι προϋποθέσεις για να πληγεί καίρια η κυπριακή οικονομία από την διεθνή κρίση.
Σε αυτή την περίοδο τα εμφανιζόμενα προβλήματα δεν είχαν γίνει αντιληπτά.
2. Η περίοδος 2008-2011 όταν η Κύπρος αποκλείστηκε από τις διεθνείς χρηματαγορές και οι τράπεζες υπέστησαν ζημιές 4.6 δις. από την απομείωση των ομολόγων ελληνικού δημοσίου.
Η επιπόλαια διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και η ύβρις των κυπριακών τραπεζών να συγκεντρώσουν σημαντικούς κινδύνους του αποθεματικού τους σε ομόλογα του Ελληνικού δημοσίου με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις από την απομείωσή τους, ενεργοποίησαν ένα φαύλο κύκλο αλληλεξάρτησης τραπεζών-δημόσιων οικονομικών. Χωρίς την λήψη μέτρων η Κύπρος οδηγείτο με ακρίβεια στον αποκλεισμό από τις χρηματαγορές και μόνο η χρονική στιγμή του αποκλεισμού δεν ήταν προδιαγεγραμμένη. Αξιοσημείωτο οτι ο αποκλεισμός στις 30 Μαΐου 2011 προηγείται της καταστροφικής έκρηξης της 11ης Ιουλίου.
Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από έλλειψη ευθυκρισίας που οδηγεί στην συσσώρευση μεγάλων προβλημάτων.
3. Η περίοδος μέχρι τον Μάρτιο 2013 όταν η Κύπρος εξασφάλισε βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς εκχωρώντας σημαντικά κυριαρχικά δικαιώματα στους δανειστές.
Ατολμία, ολιγωρία και αμέλεια, ερασιτεχνισμοί, τακτικισμοί και πολιτικές σκοπιμότητες οδηγούν ένα μεγάλο αρχικό πρόβλημα ύψους 4.6 δις, δηλαδή 25% του ΑΕΠ, σε υποτροπιασμό. Η κυπριακή οικονομία αντιμετωπίζει σταδιακά ένα τεράστιο δυσεπίλυτο πρόβλημα 17 δις -σχεδόν 100% του ΑΕΠ- και η εφαρμογή πρωτοφανών λύσεων καθίσταται αναπόφευκτη.
Αυτή είναι η περίοδος κακοδιαχείρισης που προκάλεσε την τελική κατάρρευση.
Το αποκορύφωμα της τραγωδίας ήταν τα γεγονότα του Μαρτίου 2013 στον Eurogroup όπου γράφτηκε το τέλος της πρώτης φάσης της Νέας Κυπριακής Τραγωδίας. Η χώρα περνά στην εποχή του Μνημονίου και τίθεται υπό την επιτήρηση διεθνών δανειστών.
Σε κάθε φάση της τραγωδίας αλλάζουν και οι πρωταγωνιστές και οι ρόλοι τους. Διαφορετική η βαρύτητα ευθύνης του τέως Προέδρου την περίοδο μέχρι το 2011 και διαφορετική το 2012-2013. Άλλη η ευθύνη της Κεντρικής Τράπεζας πριν την ανακαφελαιοποίηση της Λαϊκής και άλλη μετά. Η φυσική ροή της τραγωδίας της κρίσης προκύπτει μέσα από την ανάλυση των στοιχείων. Οι πρωταγωνιστές δεν είχαν πλήρη επίγνωση των αλλαγών φάσης όταν τις βίωναν, και γι’ αυτό το Πόρισμα της Διερευνητικής Επιτροπής που στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις μαρτυρίες δίνει μόνο μερική άποψη του τι συνέβη. Επίσης, ευθύνες δεν μπορεί να εντοπιστούν αποκλειστικά σε ένα μόνο σημείο και από αυτή την άποψη η Έκθεση μου επιζητά και την ισορροπία ευθυνών μεταξύ των πρωταγωνιστών.
Είμαι σχεδόν βέβαιος οτι όλοι οι πρωταγωνιστές θα διαφωνήσουν μαζί μου.
H Έκθεση H Καταστροφή της Κυπριακής Οικονομίας: από την έλλειψη ευθυκρισίας στην ελλειμματική διαχείριση συμβάλλει στην καταγραφή γεγονότων, εντοπισμό υπευθύνων, την αποδόμηση μύθων και την ανάδειξη άγνωστων πτυχών για να αντιληφθούμε πώς η κρίση θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Κατατίθεται χωρίς τα παραρτήματα που περιέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες. Θεωρώ οτι η διαφάνεια και η πλήρης δημοσιοποίηση θα μας έκανε καλό, ωστόσο σέβομαι τους όρους υπό τους οποίους μου δόθηκε πρόσβαση.
Τέλος, και παρά τις διαφωνίες μας, αναγνωρίζω οτι η Διερευνητική Επιτροπή πρόθυμα έδινε εξουσιοδότηση για να εξασφαλίσω οποιαδήποτε στοιχεία έκρινα χρήσιμα για την διερεύνηση. Είναι όμως θλιβερό που η πλειοψηφία της Επιτροπής απέκλεισε σημαντικά ευρήματα από το Πόρισμα καταδικάζοντας την αξιόλογη εργασία που επιτέλεσαν στο να είναι μονόπλευρη και εν πολλοίς ατεκμηρίωτη. Το συμπληρωματικό πόρισμα της Ηλιάνας Νικολάου άνοιξε δρόμο προς την καταγραφή της ιστορίας της κρίσης με μεγαλύτερη διαφάνεια και τεκμηρίωση γεγονότων που να επιτρέπουν στους πολίτες να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα. Η κα Νικολάου έβαλε τη συνείδηση της για το κοινό καλό σε πορεία σύγκρουσης με την εκτίμησή της για τους δυο διακεκριμένους δικαστές της Επιτροπής επιδεικνύοντας θάρρος, μια αρετή που τόσο είχαν ανάγκη οι πρωταγωνιστές της Νέας Κυπριακής Τραγωδίας.
Γράφει: Σταύρος Α. Ζένιος
