Το ενδιαφέρον μας δεν είναι για την Τράπεζα Κύπρου. Έκαναν λάθη και ας τα πληρώσουν. Όσο για τα λάθη του κου Δημητριάδη και την προσπάθεια συγκάλυψης μόνο λύπη μας προκάλεσαν όταν τα αντιληφθήκαμε Το ενδιαφέρον μας είναι για την Κυπριακή οικονομία.
Αν δεν απαλλαγεί η Τράπεζα Κύπρου από το ELA που της έχει φορτώσει η Κεντρική Τράπεζα (ΚΤΚ) θα οδηγηθούμε σε πλήρη κατάρρευση του τραπεζικού μας συστήματος. Θα αρχίσει έτσι η Μεγάλη Κατάθλιψη της Κυπριακής οικονομίας, η οποία δεν θα τελειώσει πριν περάσει δεκαετία και χάσουμε μια γενιά στην ανεργία. Η ΚΤΚ έχει ευθύνη για παραβίαση των κανονισμών της και (μάλλον) της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ με τρόπο που θέτει σε κίνδυνο την Τρ. Κύπρου. Οι επικίνδυνες αποφάσεις επιβάλλεται να ανατραπούν μέσω της νομικής οδού.
Η εμπειρία δείχνει ότι κρίσεις χρέους που συνοδεύονται από τραπεζικές κρίσεις διαρκούν κατά μέσο όρο 6 χρόνια, τρία χρόνια περισσότερα από μη τραπεζικές κρίσεις. Ένας από τους κύριους λόγους που η Μεγάλη Κατάθλιψη του 1929 στις ΗΠΑ διάρκεσε όσο καμία άλλη κρίση στην ιστορία είναι ότι παρέσυρε μαζί της το τραπεζικό σύστημα. Στην Κύπρο αντιμετωπίζουμε την «τέλεια κρίση» και οι χειρισμοί του eurogroup δυσκολεύουν τα πράγματα αφού η μία μεγάλη συστημική τράπεζα βρίσκεται υπό εκκαθάριση και η άλλη υπό ειδικό καθεστώς. Και αν η Λαϊκή πληρούσε δύο από τα κριτήρια συστημικής τράπεζας, δηλαδή μεγάλο μέγεθος και ευρείες διασυνδέσεις με την αγορά, η Τράπεζα Κύπρου πληρεί και το τρίτο: είναι πλέον χωρίς αντικαταστάτη. Με την κατάρρευση της Λαϊκής οι προβλέψεις για συρρίκνωση του ΑΕΠ αυξήθηκαν από 3.5% στο 9% και ο Χριστόφορος Πισσαρίδης προβλέπει ανεργία μέχρι 20%. Τις συνέπειες από κατάρρευση της Τρ. Κύπρου ούτε να φανταστούμε μπορούμε.
Μαζί με τις υποχρεώσεις και τα “καλά” δάνεια της Λαϊκής η Τρ. Κύπρου κληρονόμησε 9.2δις ευρώ ELA. Ταυτόχρονα ο Διοικητής θέλει την Τρ. Κύπρου να καταστεί μια από τις «καλύτερα κεφαλαιοποιημένες τράπεζες στον κόσμο» με 18% κεφάλαιο TIER I αντί 9% που προβλέπει η Βασιλεία. Ακολουθώντας προ-κυκλική πολιτική, αφαιρεί ρευστότητα από την οικονομία και καθιστά επίφοβη την μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας. Η πολιτική του Διοικητή στηρίζεται στο (ληστρικό) δικαίωμα της Κεντρικής Τράπεζας να κουρεύει τις μη εγγυημένες καταθέσεις. Με 11.9δις μη-εγγυημένες καταθέσεις ομήρους των περιοριστικών μέτρων και δυνατότητα για απεριόριστο κούρεμα βεβαίως η Τρ. Κύπρου ανακεφαλαιοποιείται. Ωστόσο, δεν μπορεί πλέον να διοχετεύσει ρευστότητα στην οικονομία ούτε διατηρεί ίχνος αξιοπιστίας ως χρηματοπιστωτικός οργανισμός. Μετά την ανάληψη του ELA της Λαϊκής απομένει στην Τρ. Κύπρου όριο περίπου 1.5δις. και κινδυνεύει να μείνει στην ιστορία ως η “καλύτερα κεφαλαιοποιημένη τράπεζα στον κόσμο” που κατέρρευσε από έλλειψη ρευστότητας.
Η ανάλυση που ακολουθεί είναι κάπως λεπτομερής, αλλά δείξτε υπομονή. Το πρόβλημα είναι τεράστιο. Η μεταφορά ELA στην Τρ. Κύπρου είναι πράξη οικονομικού εγκλήματος που μεταφέρει τις υποχρεώσεις της ΚΤΚ στην Τρ. Κύπρου. Έγινε κατά παράβαση κανόνων της ΚΤΚ για την διαχείριση του ELA και από τα στοιχεία που έχουμε φαίνεται να παραβιάζει το Άρθρο 123 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ που απαγορεύει την νομισματική χρηματοδότηση. Πιθανότατα να παραβιάζει και το Σύνταγμα της χώρας -αλλά αφήνουμε τα νομικά θέματα σε άλλους καταλληλότερους από εμάς.
Ας δούμε πρώτα πως δημιουργήθηκε αυτή η υποχρέωση της Λαϊκής. Μέχρι τον Φεβρουάριο 2012 ρευστότητα ύψους 5 δις. ερχόταν κυρίως από τις συνήθεις διαδικασίες της ΕΚΤ –με επιτόκιο 1%- κυρίως για τις εν Ελλάδι δραστηριότητες. Από το τέλος Φεβρουαρίου (βλέπε εδώ ) η ΕΚΤ τερματίζει την συνήθη χρηματοδότηση και την αναθέτει στην ΚΤΚ μέσω ELA. Η ευθύνη πλέον βαραίνει την τοπική Κεντρική Τράπεζα, το επιτόκιο ανεβαίνει στο 2.5% και το ELA αγγίζει μέχρι τον Νοέμβριο τα 10 δις.
Το ELA παραχωρείται έναντι συγκεκριμένων εγγυήσεων και εφόσον η τοπική Κεντρική Τράπεζα βεβαιώνει ότι ο παραλήπτης είναι φερέγγυος. Σημειώνουμε την σημασία της λέξης φερέγγυος, διότι θα επανέλθουμε. Επίσης σημειώνουμε οτι το ELA παραχωρείται από την τοπική Κεντρική Τράπεζα και όχι την ΕΚΤ. Τα ακριβή στοιχεία εγγυήσεων δεν δημοσιοποιούνται και χρησιμοποιούμε τις ευνοϊκότερες υποθέσεις για να δείξουμε οτι το ELA που πέρασε στην Τρ. Κύπρου, σε συνδυασμό με τις αποφάσεις για αποξένωση των δραστηριοτήτων στην Ελλάδα, εμπεριέχει ζημιά 3-4δις. Επίσης φαίνεται ότι η ΚΤΚ γνώριζε ότι η Λαϊκή δεν ήταν φερέγγυα και φέρει ευθύνη διότι δεν τερμάτισε καθηκόντως το ELA.
Υπάρχουν επαρκείς εγγυήσεις για το ELA που αναλαμβάνει η Τρ. Κύπρου;
Το ELA χορηγήθηκε στην Λαϊκή με μέγιστη δυνατή εγγύηση το σύνολο του ενεργητικού της τράπεζας ύψους 18δις. Αυτό φαίνεται εκ πρώτης όψεως να υπεραρκετό για αποπληρωμή του ELA. Αν αφαιρέσουμε ωστόσο τις δραστηριότητες σε Ελλάδα και Αγγλία που αποξενώνονται, το αποθεματικό στην Κεντρική Τράπεζα και τα κυβερνητικά ομόλογα κατηγορίας “σκουπίδια” παραμένουν 11.6δις. Με βάση τώρα τις επισφάλειες 26% που προβλέπει η PIMCO η αξία τω εγγυήσεων είναι 9.2δις. Μόλις και επαρκούν.
Ας δούμε τώρα τι πήρε η Τρ. Κύπρου έναντι της συνολικής υποχρέωσης 13.1δις, δηλαδή 9.2δις ELA, 3.5δις ασφαλισμένων καταθέσεων της Λαϊκής και 0.4δις καταθέσεις άλλων τραπεζών; Έλαβε ενεργητικό συνολικού ύψους 14.8δις ως εξής: 7.1δις «καλά» δάνεια, 1.2δις ρευστό, 2.9δις επενδύσεις, 2.2δις μετοχικό κεφάλαιο σε δραστηριότητες στο εξωτερικό και 1.4δις άλλα περιουσιακά στοιχεία.. Δηλαδή η Τρ. Κύπρου έλαβε ενεργητικό 14.8δις έναντι υποχρεώσεων 13.1δις.
Δεν τελειώσαμε όμως. Τα «καλά» δάνεια που πέρασαν στην Κύπρου είναι αυτά που ακόμη πληρώνουν. Δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι δεν θα υπάρξουν και εδώ επισφάλειες. Υπολογίζοντας τις επισφάλειες σε 26% σύμφωνα με την PIMCO υπολογίζουμε ζημιά 150εκ. ευρώ. Προσέξτε ότι το ακραίο σενάριο είνα αισιόδοξο υπό τις σημερινές συνθήκες.
Δηλαδή η KTK μετέφερε στη Τρ. Κύπρου ζημιές 150εκ. το οποίο προστίθεται στην ζημιά από την πώληση δραστηριοτήτων στην Ελλάδα. Διεθνείς αναλυτές εκτιμούν συνολικές ζημιές 3δις από την αποξένωση των δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και δικές εκτιμήσεις βάζουν την ζημιά της Τρ. Κύπρου στο 1.6δις.
Συνολικά, οι μέχρι στιγμής οι ενέργειες της Κεντρικής προκάλεσαν ζημιά στην Τρ. Κύπρου 1.75δις. Προστιθέμενες στις επισφάλειες των χαρτοφυλακίων της λόγω της οικονομικής κρίσης η Τράπεζα εμφανίζεται με αρνητικά ίδια κεφάλαια. Από εδώ προκύπτει η ανάγκη για κούρεμα 60% των ανασφάλιστων καταθέσεων της Τρ. Κύπρου για να φτάσουμε σε κεφαλαιακή επάρκεια 18%.
Και ούτε τώρα τελειώσαμε. Η μέχρι στιγμής εικόνα κρύβει το πρόβλημα που κληρονόμησε η Τρ. Κύπρου μέσω ELA πίσω από την γενικότερη εικόνα της Τράπεζας. Το κενό μεταξύ των 9.2δις ELA και των εξασφαλίσεων που έρχονται με την καλή Λαϊκή, δηλαδή 7.1δις δάνεια με 26% επισφάλειες και τυχόν άλλα περιουσιακά στοιχεία, είναι 3.5δις. Αυτό αφήνει την Τρ. Κύπρου με περιθώριο άντλησης ρευστότητας μέχρι 1.5δις που αντιστοιχεί σε μόλις 6% των συνολικών καταθέσεων. Μόνο με βαθύ κούρεμα και αυστηρούς περιορισμούς διακίνησης κεφαλαίων μπορεί να αποφευχθεί η κατάρρευση και να καλυφθούν τα λάθη της ΚΤΚ.
Και ακόμη κάτι πριν τελειώσουμε με την διαχείριση του ELA από την Κεντρική. Ζημιές επωμίστηκαν και οι μη εγγυημένοι καταθέτες της Λαϊκής. Η μεταφορά όλου του ELA στην Τρ. Κύπρου μαζί με τα καλά δάνεια αποτελεί προνομιακή μεταχείριση του ELA. Ως αποτέλεσμα της προνομιακής μεταχείρισης απαιτείται πολύ βαθύτερο κούρεμα των μη εγγυημένων καταθέσεων της Λαϊκής από ότι θα γινόταν με κανονική διαχείριση.
Ας προσεγγίσουμε τώρα το πρόβλημα χωρίς αποπληρωμή του ELA με πωλήσεις ενεργητικού αλλά ως δάνειο που η Τρ. Κύπρου θα αποπληρώνει. Τα περιουσιακά στοιχεία της καλής Λαϊκής δεν επαρκούν για να καλύψουν τους τόκους που ανέρχονται στα περίπου 250εκ. ευρώ ετησίως για το ELA συν 150εκ. περίπου τόκους των ασφαλισμένων καταθέσεων της Λαϊκής. Τα δάνεια ύψους 7δις. δίνουν έσοδα 260–305εκ. ανάλογα με τις επισφάλειες. Επομένως η Τρ. Κύπρου επιφορτίζεται με ετήσια ζημιά 95–140εκ. και αυτό πριν το μισθολόγιο της Λαϊκής που επίσης έχει επωμιστεί.
Πίσω από την λογιστική ανάλυση κρύβεται μια σημαντική παραβίαση των κανόνων του ELA: σε περίπτωση εκκαθάρισης μιας τράπεζας το ELA έχει δικαιώματα μόνο στις εγγυήσεις και όχι στο σύνολο του ενεργητικού. Στην περίπτωση του ELA Λαϊκής μέρος των εγγυήσεων φαίνεται να μεταφέρθηκε ως ενεργητικό στην Τρ. Πειραιώς με πολύ ευνοϊκούς όρους ενώ η υποχρέωση μεταφέρθηκε όλη στην Τρ. Κύπρου καθιστώντας αβέβαιη την επιβίωση της.
Ο νόμιμος χειρισμός του ELA
Το ELA είναι περιουσιακό στοιχείο της ΚΤΚ και εξετάζουμε τώρα τον νόμιμο χειρισμό του μετά την κατάρρευση της Λαϊκής. Για να υπολογίσουμε τις ζημιές της ΚΤΚ πρέπει να ανατρέξουμε στις συμφωνίες παροχής του ELA και να ακολουθήσουμε την ενδεδειγμένη διαδικασία ως εξής:
- 1Ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων μέχρι την ανάκτηση του απαιτούμενου ποσού 9.2δις. το οποίο διαγράφει και τη συγκεκριμένη υποχρέωση στο Eurosystem και το περιουσιακό στοιχείο της ΚΤΚ και με αυτόν τον τρόπο αποσύρεται το νόμισμα που τέθηκε σε κυκλοφορία με το συγκεκριμένο ELA.
- 2Αν το απαιτούμενο ποσό δεν ανακτηθεί τότε τη ζημιά απορροφά η ΚΤΚ όπως και όλο το Eurosystem με τη διαγραφή του συγκεκριμένου περιουσιακού στοιχείου και της συνεπαγόμενης υποχρέωσης στο Eurosystem. Σε τέτοια περίπτωση ωστόσο δεν καταστρέφεται όλο το νομισματικό ποσό που δημιουργήθηκε και επομένως έχει επιτελεστεί νομισματική χρηματοδότηση ίση με το ποσό της ζημιάς. Δεν μπορούμε να έχουμε ακριβή εκτίμηση χωρίς να γνωρίζουμε τις συμφωνίες αλλά μια λογική υπόθεση με βάση τα περιουσιακά στοιχεία της Λαϊκής στην Κύπρο βάζει την ζημιά μεταξύ 0.5 και 3.5δις,
Ο διάβολος των υποσημειώσεων και οι ευθύνες του Διοικητή
Η κανονική διαχείριση του ELA θα αποκάλυπτε ότι γινόταν νομισματική χρηματοδότηση του χρέους κατά παράβαση του Άρθρου 123 της Συνθήκης της ΕΕ και της εκπεφρασμένης πολιτικής της ΕΚΤ.
Η πολιτική του κου Δημητριάδη όπως «διατηρηθεί η Λαϊκή στην ζωή μέχρι να γίνουν εκλογές» γινόταν κατά παράβαση Ευρωπαϊκών συνθηκών. Φαίνεται επίσης ότι παραβίαζε και τους κανόνες της ΚΤΚ για παραχώρηση ELA σε φερέγγυες τράπεζες. Κάπου μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου 2012 θα έπρεπε να είχε γίνει αντιληπτό ότι υπήρχε σημαντικό πρόβλημα. Η τράπεζα με συνολικές καταθέσεις 17.9 δίς στηριζόταν σε 9.2 δις ELA. Επιπρόσθετα, με βάση στοιχεία που επιβεβαιώσαμε από τους ισολογισμούς της ΚΤΚ η παροχή ELA είχε αρχίσει πολύ πιο πριν. Τόσο η διάρκεια όσο και το μέγεθος του ELA ηχούσαν ένα σήμα κινδύνου και ήταν εγκληματική αμέλεια να το αγνοεί ο Διοικητής «μέχρι να γίνουν εκλογές». Το πρόβλημα μόνο στους ισολογισμούς της Τρ. Κύπρου μπορεί να κρυφτεί. Αν επιβιώσει, το ELA θα αποπληρωθεί. Αν η Τράπεζα Κύπρου καταρρεύσει τότε το πρόβλημα θα σκεπαστεί κάτω από τα ερείπια της εφόσον υπάρχουν πλέον επαρκείς εγγυήσεις για να καλυφθούν οι ανάγκες του ELA.
Συμπερασματικά
Η διάσωση της Τράπεζας Κύπρου περνά πλέον μέσω της νομικής οδού. Η μπάλα στους μετόχους για να διεκδικήσουμε ανατροπή αποφάσεων που είναι αντικανονικές και πιθανότατα αντισυνταγματικές Θα προσφέρουν μια πολύτιμη υπηρεσία στην χώρα. Τις δε ευθύνες του Διοικητή θα είχαμε εντοπίσει έγκαιρα αν φτιάχναμε την Διερευνητική Επιτροπή όπως είχαμε εισηγηθεί πριν 11 μήνες.
Γράφει: Σταύρος Α. Ζένιος
