Ευρωπαϊκή Ένωση, Κύπρος, Τουρκία, Ελλάδα…
Στην επερχόμενη σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στις 17 και 18 Μαρτίου, αναμένεται πως θα οριστικοποιηθεί η καταρχήν συμφωνία των ευρωπαίων ηγετών με την Τουρκία για το Προσφυγικό. Η εφαρμογή της οποίας εκτιμάται πως μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην ανάσχεση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Νοουμένου ότι τα εμπλεκόμενα μέρη θα υλοποιήσουν, αμφότερα, τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν. Κάτι που εξαρτάται, κυρίως, από την δυνατότητα της ΕΕ να φέρει εις πέρας την, αντιδημοφιλή, δέσμευση για κατάργηση των θεωρήσεων εισόδου για τα ογδόντα εκατομμύρια τούρκους πολίτες. Μιας κορυφαίας τουρκικής διεκδίκησης η επιτυχής εφαρμογή της οποίας, αντικρίζεται από τον Ταγίπ Ερτογάν ως το εφαλτήριο για την υλοποίηση των πολιτικών του φιλοδοξιών.
Το «φάντασμα» της Ακροδεξιάς.
Ανεξαρτήτως των δυσχερειών που μπορεί να προκύψουν στην πορεία, πάντως, αυτή την στιγμή η ΕΕ επιδιώκει, διακαώς, την εφαρμογή μιας συμφωνίας, η οποία θα περιορίζει τις αποσταθεροποιητικές επιδράσεις της προσφυγικής κρίσης. Ενώπιον μιας συγκυρίας της οποίας το διακύβευμα είναι η συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών οι πολιτικές ελίτ της ΕΕ αναγνωρίζουν πως ουσιαστική ανάσχεση των προσφυγικών ροών θα υπάρξει εφόσον διασφαλιστεί η αποφασιστική συνδρομή της Τουρκίας. Σε διαφορετική περίπτωση, η διόγκωση των μεταναστευτικών κυμάτων, θα θέσει σε δοκιμασία το κοινωνικό και πολιτικό οικοδόμημα της Ευρώπης, αφού θα συμβάλει στην ενίσχυση πολιτικών φορέων με ξενοφοβική και αντιευρωπαϊκή ατζέντα. Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Σλοβακία, όπου το ξενοφοβικό κόμμα της χώρας πέτυχε εντυπωσιακή άνοδο των ποσοστών του, υπήρξε μια ηχηρή προειδοποίηση για το ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο. Τα δημοσκοπικά ευρήματα προοιωνίζουν για ισχυροποίηση, των ξενοφοβικών δυνάμεων, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Αυστρία και στην Γαλλία τα αντιμεταναστευτικά κόμματα καταγράφουν ποσοστά πέραν του 30%, στην Ολλανδία το ξενοφοβικό κόμμα προσεγγίζει το 40%, στη Δανία το 20%, ενώ στην Γερμανία και στο Βέλγιο η Ακροδεξιά εμφανίζει σημαντική δημοσκοπική άνοδο, ξεπερνώντας το 10%. Υπό την πίεση, που ασκεί η μετατόπιση του εκλογικού σώματος σε ακροδεξιές αντιληψεις, ο σκεπτικισμός, που επικρατούσε σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αναφορικά με την αναθέρμανση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, έχει «παραμεριστεί». Χωρίς να έχουν αρθεί, ασφαλώς, οι πολιτικές και πολιτισμικές επιφυλάξεις έναντι μιας δυνητικής ενσωμάτωσης της Τουρκίας. Η Άγγελα Μέρκελ, όμως, που μέχρι πρότινος υποδαύλιζε, προς άγραν ψήφων, τα φοβικά αντανακλαστικά των Γερμανών ψηφοφόρων, έναντι της προοπτικής ένταξης της μουσουλμανικής Τουρκίας αναγνωρίζει, πλέον, πως ο πρσεταιρισμός της Άγκυρας κρίνεται εκ των ων ουκ άνευ για την αναχαίτιση της αντί-ισλαμικής υστερίας και των πολιτικών μεταβολών που προκαλεί η μαζική κάθοδος μουσουλμάνων προσφύγων. Ακόμη και αν το αντάλλαγμα θα είναι η κατάργηση της θεώρησης εισόδου για τους τούρκους πολίτες.
Ελλάς Vs Βίζενγκραντ.
Η συμφωνία με την Τουρκία αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα και για την Αθήνα. Αφού είναι η μόνη επιλογή που μπορεί να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές προς την ελληνική επικράτεια. Η εφαρμογή, ιδιαίτερα, του σκέλους που προνοεί για επαναπατρισμό όλων των παράτυπων μεταναστών στην Τουρκία, θα επιφέρει καίριο πλήγμα στα κυκλώματα διακίνησης μεταναστών. Όλο και πιο λίγοι πρόσφυγες θα είναι διατεθειμένοι να καταφύγουν στο ριψοκίνδυνο και οικονομικά δαπανηρό εγχείρημα της μετάβασης στα ελληνικά νησιά, όταν η πιθανότερη κατάληξη της «Οδύσσειας» τους θα είναι η επαναπροώθηση τους στην τουρκική επικράτεια. Και με επιπλέον κόστος την εξαίρεση τους από τα προγράμματα μετεγκατάστασης προσφύγων σε ευρωπαϊκές χώρες. Εάν, όμως, η συμφωνία δεν επικυρωθεί λόγων των αντιδράσεων των χωρών του Βίζενγκραντ (Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Πολωνία) η Ελλάδα θα επωμιστεί εξολοκλήρου τα δυσβάστακτα βάρη της προσφυγικής κρίσης. Το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου σε συνάρτηση με την συνέχιση των προσφυγικών ροών από Τουρκία, θα συνεπαγόταν την συσσώρευση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων στην ελλαδική επικράτεια. Εξέλιξη που θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες για την συνοχή της ελληνικής κοινωνίας και την πολιτική σταθερότητα της χώρας. Η εναντίωση των χωρών του Βίζενγραντ στη συμφωνία με την Τουρκία δεν σχετίζονται, ασφαλώς, με την παραβίαση των δικαιωμάτων των προσφύγων, ούτε καν με τα ανταλλάγματα προς την Τουρκία. Τα πραγματικά αίτια των αντιδράσεων τους προκύπτουν από την απροθυμία τους να αποδεχτούν ένα δίκαιο διαμοιρασμό των «βαρών», μέσω της αναλογικής μετεγκατάστασης των προσφύγων σε όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης. Εν πάση περιπτώσει, οι κυβερνήσεις των χωρών του Βίζενγκραντ δεν, φαίνεται, να διαθέτουν το πολιτικό «ανάστημα» να ανατρέψουν μια συμφωνία η οποία φέρει την προσωπική σφραγίδα της Αγγέλα Μέρκελ.
«Μάννα εξ Ουρανού».
Η προοπτική σύσφιγξης των ευρωτουρκικών σχέσεων προκύπτει σε μια εξαιρετικά δυσμενή συγκυρία (και) για την Τουρκία. Με την ανεπιθύμητη, για την χώρα, τροπή των εξελίξεων εντός της Συρίας, την επιδείνωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων και την αναζωπύρωση του κουρδικού αλυτρωτισμού, η προσέγγιση με την ΕΕ συνιστούσε, ούτως ή άλλως, μονόδρομο για την Άγκυρα. Η κορύφωση της προσφυγικής κρίσης προέκυψε ως «μάννα εξ ουρανού» για την τουρκική κυβέρνηση. Αφού συνέτεινε στην «απόσυρση» των ευρωπαϊκών επιφυλάξεων καθιστώντας, εν τέλει, εφικτή την σύγκλιση της χώρας με την ΕΕ. Επιτρέποντας, παράλληλα, στην τουρκική κυβέρνηση να διεκδικεί, προκειμένου να συμβάλει στον περιορισμό των προσφυγικών ροών, δύο «βαριά» ανταλλάγματα. Εν πρώτοις την άρση, μέχρι το τέλος Ιουνίου, των όρων και προϋποθέσεων για τις θεωρήσεις εισόδου τούρκων πολιτών που επιθυμούν να ταξιδέψουν σε ευρωπαϊκές χώρες. Οι οικονομικές προεκτάσεις μιας τέτοιας απόφασης είναι σημαντικότατες και η πολιτική της σημειολογία τεράστια. Η πιθανολογούμενη εφαρμογή της θα αποτελέσει ιστορικής σημασίας εξέλιξη για την τουρκική κοινωνία. Στην οποία θα οικοδομηθεί η στρατηγική Ερτογάν για την υλοποίηση της πολιτικής του ατζέντας. Σε σχέση, κυρίως, με την συνταγματική αναθεώρηση και την καθιέρωση προεδρικού συστήματος. Η προσέγγιση της Τουρκίας με την ΕΕ δεν θα πρέπει να ιδωθεί, ωστόσο, ως μια συγκυριακή εξέλιξη που διασυνδέεται, μόνο, με τις δυσχέρειες που η χώρα αντιμετωπίζει στην εξωτερική της πολιτική και τις πολιτικές φιλοδοξίες του Ταγίπ Ερτογάν. Αλλά ως μια απόφαση με ισχυρό στρατηγικό υπόβαθρο. Αυτή καθεαυτή η πρόταξη, εκ μέρους της Τουρκίας, ανταλλαγμάτων που σχετίζονται με την ενταξιακή της διαδικασία αναδεικνύει την βαρύτητα που η κυβέρνηση του κόμματος «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» προσδίδει σε αυτή την προοπτική. Το ερώτημα είναι εάν η Τουρκία θα επιδιώξει στην επερχόμενη σύνοδο Κορυφής το άμεσο άνοιγμα των ενταξιακών της κεφαλαίων ή αν θα αποδεχτεί την λήψη αυτής της απόφασης στη σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου. Όταν θα τεθούν σε εφαρμογή και οι υπόλοιπες πρόνοιες της συμφωνίας για το Προσφυγικό. Από την στάση που θα επιλέξει να τηρήσει θα κριθούν και οι εξελίξεις στο Κυπριακό.
Κυπριακό: Οι πιέσεις…
Η κυπριακή κυβέρνηση, πάντως, όφειλε από τον περασμένο Δεκέμβριο, να διαβλέψει την πορεία των εξελίξεων. Ότι δεδομένης της (προβλέψιμης) διόγκωσης των προσφυγικών ροών, η τουρκική κυβέρνηση, θα αποκτούσε ένα ισχυρό πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Ότι θα ανέκυπτε το ζήτημα των ενταξιακών κεφαλαίων της Τουρκίας. Και ότι, οι ευρωπαίοι εταίροι, προκειμένου να εξασφαλίσουν την συνεργασία της Άγκυρας θα συναινούσαν στην ικανοποίηση των τουρκικών όρων. Ο ΠτΔ θα έπρεπε εγκαίρως, με δική του πρωτοβουλία, να δρομολογήσει «ζήτημα» κεφαλαίων έναντι ανταλλαγμάτων. Κάτι τέτοιο προυπόθετε, ασφαλώς, την εντατικοποίηση της διαπραγμάτευσης για το Κυπριακό. Να έμπαινε η διαδικασία στο τελικό στάδιο του πάρε – δώσε. Ο Νίκος Αναστασιάδης, όμως, δεν αντίκριζε θετικά την επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων. Με την κυπριακή διπλωματία να τον «διαβεβαιώνει», επιπλέον, πως δεν τίθεται ζήτημα κεφαλαίων, αφού «δεν είχε τεθεί στις προπαρασκευαστικές συναντήσεις της συνόδου», ταξίδεψε «ήσυχος» στις Βρυξέλλες. Με την «σκέψη» στην «έξοδο» από το μνημόνιο και στις βουλευτικές του Μαΐου. Για να βρεθεί ενώπιον των ασφυκτικών πιέσεων των ευρωπαίων εταίρων. Οι οποίοι του ζήτησαν να άρει τις επιφυλάξεις του, έναντι της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας. Οι ευρωπαϊκές πιέσεις, ενόψει της κρίσιμης συνόδου Κορυφής στις 17 και 18 Μαρτίου, δεν αποκλείεται να ενταθούν. Η «έλευση» Τούσκ αντανακλά ευκρινώς τις ευρωπαϊκές προθέσεις. Ο ΠτΔ αντιλαμβάνεται ότι δεν νομιμοποιείται να συναινέσει στο άνοιγμα των τουρκικών κεφαλαίων, εάν δεν εξασφαλίσει σαφή ανταλλάγματα σε πτυχές τις διαπραγμάτευσης για το Κυπριακό. Ούτε έναντι νεφελωδών τουρκικών δεσμεύσεων, ούτε έναντι υποχρεώσεων που απορρέουν από το Πρωτόκολλο της Άγκυρας. Για το «άνοιγμα», λόγου χάρη, ενός λιμανιού σε πλοία υπό κυπριακή σημαία. Σε μια τέτοια περίπτωση η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει απολέσει τον μόνο, ίσως, μοχλό άσκησης πιέσεων πάνω στην Τουρκία.
…και τα σενάρια.
Τα περιθώρια των διπλωματικών ελιγμών, όμως, έχουν στενέψει για την κυπριακή πλευρά. Και η τροπή των εξελίξεων δεν εξαρτάται, μόνο από εμάς, αλλά από την βούληση (και) «άλλων». Σε ότι αφορά την επερχόμενη σύνοδο Κορυφής φαίνεται να «αιωρούνται» δύο βασικά σενάρια. Το πρώτο «διαλαμβάνει» ότι οι ευρωπαίοι εταίροι δεν θα επιδιώξουν να φέρουν την κυπριακή κυβέρνηση ενώπιον διλημματικών καταστάσεων. Ότι το άνοιγμα των κεφαλαίων θα παραπεμφθεί, μέσω μιας αμοιβαία αποδεκτής αναφοράς, «παρακάτω». Ούτως ή άλλως άμεσος στόχος της Άγκυρας είναι οι θεωρήσεις εισόδου και η Τουρκία θα μπορούσε να συναινέσει σε μια αναβολή, μέχρι τον Ιούνιο, για το άνοιγμα των κεφαλαίων. Σε αυτή την περίπτωση η εντατικοποίηση των διεργασιών στο Κυπριακό θα προκύψει, μετά τις βουλευτικές εκλογές, και θα κορυφωθεί μέχρι τα τέλη Ιουνίου. Το δεύτερο σενάριο ορίζει πως οι Βρυξέλλες θα επιχειρήσουν να συμπεριλάβουν, στα συμπεράσματα της επερχόμενης συνόδου Κορυφής, αναφορά σε συγκεκριμένη ημερομηνία για το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων της Τουρκίας. Σε μια τέτοια περίπτωση ο ΠτΔ θα έχει ενώπιον του τρεις, ουσιαστικά, επιλογές. Είτε να ασκήσει βέτο ερχόμενος σε ρήξη με ισχυρούς ευρωπαίους εταίρους, είτε υπό το βάρος των ασφυκτικών πιέσεων να συναινέσει στην άρση των κυπριακών επιφυλάξεων, με ήσσονος σημασίας ανταλλάγματα, είτε να διασυνδέσει την άρση του βέτο με κινήσεις της Τουρκίας σε κεφαλαιώδεις πτυχές του Κυπριακού. Θέτοντας, ταυτόχρονα, ζήτημα επιτάχυνσης της διαπραγματευτικής διαδικασίας μέσω της σύγκλισης μιας διεθνούς διάσκεψης. Εάν η Τουρκία ανταποκριθεί θετικά θα δρομολογηθούν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις. Εάν, όμως, η Τουρκία επιδιώξει να εκβιάσει την λήψη μιας, άνευ ανταλλαγμάτων, απόφασης για το άνοιγμα των Κεφαλαίων, που θα αφήνει εκτεθειμένο τον ΠτΔ τότε, ο Νίκος Αναστασιάδης, θα βρεθεί ενώπιον κρίσιμων διλημμάτων.
Γράφει: Σώτος Κτωρής
