Με τον Ευριπίδη στη Σαλαμίνα. Της Ρένας Χόπλαρου

Είμαι καταπιασμένη από τη χθεσινή περιπέτεια, πονάει όλο μου το σώμα (τρεισήμισι ώρες μέσα στο λεωφορείο και μετά άλλες δύο ώρες καθισμένη πολύ στριμωγμένα πάνω στην πέτρα του αρχαίου θεάτρου). Ξύπνησα όμως με μια αίσθηση ευγνωμοσύνης ότι βίωσα μαζί με άλλους κάτι ιστορικό και όμορφο.

Δεν θα πω πως έκανα το «εθνικό μου καθήκον» γιατί φοβάμαι αυτές τις λέξεις που μας βάζουν μέσα στο παιχνίδι αυτών που χωρίζουν τους πολίτες σε «προδότες» και «πατριώτες». Ένιωσα όμως χθες το ίδιο αίσθημα υπέρβασης, ένα σπάσιμο διανοητικό που με περνούσε σε ένα άλλο πιο ανοιχτό επίπεδο κατανόησης της πραγματικότητας και των προοπτικών της, όπως όταν δούλευα στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων Θράκης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εμείς εργαζόμασταν για να μάθουμε στα τουρκόφωνα παιδιά Ελληνικά, να τους δώσουμε τα εργαλεία και τις δυνατότητες να νιώσουν και να γίνουν ισότιμοι Έλληνες πολίτες, μειώνοντας την επιρροή της Τουρκίας απάνω τους και από την άλλη, ομάδες με κοντόφθαλμες πολιτικές οπτικές θεωρούσαν ότι ήμασταν προδότες που εκπαιδεύαμε «τα παιδιά του εχθρού». Έτσι κι εδώ φαίνεται ότι κάποιοι προτιμούν να αποδεχτούν την τουρκοποίηση, παρά να χάσουν την «αγωνιστική καθαρότητα» του «ασυμβίβαστου».  Αρνούνται την επαφή γιατί η επαφή σπάει στερεότυπα. Φοβούνται τις δυναμικές συμβιβασμού, συνεργασίας και ειρηνικής συμβίωσης που διανοίγει.

Χθες βράδυ, ο ΘΟΚ της Κυπριακής Δημοκρατίας και η Δικοινοτική Επιτροπή Πολιτισμού έσπασαν ένα ακόμα τούβλο από το τείχος για να μπορέσουμε να δούμε τις δυνατότητες μια πολυπολιτισμικής πατρίδας. Η τριγλωσσία που επιτεύχθηκε με τους υπέρτιτλους και το μικτό ακροατήριο αυτό υποδήλωνε: τις δυνατότητες της ανοιχτής προοπτικής. Είχε μια άλλη ελευθερία αυτό και έδινε έναν μεγαλύτερο πλούτο στις συζητήσεις που ακολούθησαν. Είδα φίλους από κάθε γωνιά της Κύπρου, από την Κοφίνου μέχρι τη Γιαλούσα, από όλες τις επαρχίες, που κάθισαν να παρακολουθήσουν μαζί  τον Ευριπίδη να διαπιστώνει, χιλιετίες πριν τον Φρόιντ, την αδυναμία του ανθρώπου να εναντιωθεί στις επιταγές της φύσης.

Δύο είναι οι θεές που δεσπόζουν στον Ιππόλυτο, η Αφροδίτη και η Άρτεμις. Πίσω από τη διαμάχη τους μπορεί κανείς να αναγνωρίσει μια προαιώνια σύγκρουση ανάμεσα στο όργιο και στην αποχή, τον έρωτα και την παρθενία, τη μονογαμία και την απιστία. Σε ένα άλλο επίπεδο, είναι η σύγκρουση μεταξύ δύο τρόπων ζωής, του «κατά φύσιν» και του «κατά νόμον».  Ο Ευριπίδης όμως δεν εξαντλεί την τραγωδία του στην αντίθεση ανάμεσα στη φύση του Ιππόλυτου και στη φύση της Φαίδρας. Αυτό που επιθυμεί είναι να καταδείξει την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στους φυσικούς νόμους και με πυρήνα τον έρωτα ως  αξία να αναδείξει ότι υπάρχουν νόμοι της φύσης που απαιτούν υπακοή εξίσου όπως οι νόμοι της ηθικής (αλλιώς, να πού οδηγήθηκε η Φαίδρα!). Περίπου αυτό, αν και θα μπορούσαμε να το συζητάμε για ώρες. Οι ευριπίδειοι ήρωες άλλωστε, όπως όλοι οι τραγικοί ήρωες, δεν κρατούν τη μοίρα τους στα χέρια τους.  

Να μην ξεχνάμε ότι εμείς ως ζωντανά πολιτικά όντα δεν παίζουμε σε ένα γραμμένο έργο, κρατούμε, έως ένα σημείο, τη μοίρα μας στα χέρια μας. Κι ας μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος, ούτε ως τραγωδία, ούτε ως φάρσα. Ας φτιάξουμε κάτι καλύτερο, δεν πειράζει να είναι λιγότερο δραματικό. Να βλέπουμε την τραγωδία στο θέατρο, και να μην ζούμε μέσα της. 

Γράφει: Ρένα Χόπλαρου