Η μεγαλύτερη αποτυχία των ανεξάρτητων δημοκρατικών θεσμών των ΗΠΑ, αλλά και του κυβερνώντος Ρεπουμπλικανικού κόμματος, ήταν που περίμεναν από τις ιδιωτικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, να τραβήξουν αυτές την πρίζα, από το μικρόφωνο του απερχόμενου Προέδρου. Για τέσσερα ολόκληρα χρόνια, ουδείς εισαγγελέας ή αξιωματούχος του κόμματός του δεν απαίτησε την καθαίρεσή του για τη σκληρή ρητορική μίσους ή την υποκίνησης βίας που συχνά υιοθετούσε. Το αποτέλεσμα, ήταν να πάρουν τελικά τον νόμο στα χέρια τους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπλοκάροντας τους λογαριασμούς του Προέδρου. Την αρχή έκανε το Facebook, με ανακοίνωση του ίδιου του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ενώ ακολούθησε το Twitter και λίγες μέρες αργότερα το Youtube. Πάντως ο Τζακ Ντόρσι, διευθύνων σύμβουλος του Twitter – αγαπημένου μέσου του Προέδρου Τραμπ- χαρακτήρισε τον αποκλεισμό αποτυχία, παραδεχόμενος ότι αυτά «δημιουργούν προηγούμενο που είναι επικίνδυνο», εν τη απουσία εποπτικών αρχών και θεσμών.
Πολλοί έψεξαν τις προάλλες τον αυταρχισμό του Ντόναλτ Τραμπ, την υποκίνηση των αιματηρών επεισοδίων στο Καπιτώλιο και τη χλιαρή αντίδραση των αμερικανικών αρχών. Έχει σκεφτεί ποτέ κανείς όμως ότι ζούμε σε μια χώρα όπου ο Πρόεδρος και άλλα 3 μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, είχαν οφέλη από ένα πρόγραμμα που οι ίδιοι συνέταξαν; Έχουμε αντιληφθεί ότι ποτέ και κανένας εκ των τεσσάρων δεν ένιωσε την ανάγκη να λογοδοτήσει δίνοντας στη δημοσιότητα τα στοιχεία για τα οφέλη που αποκόμισε από το ντροπιαστικό πρόγραμμα της πώλησης διαβατηρίων; Ότι οι αρμόδιες διωκτικές αρχές ουδέποτε διέταξαν έρευνα για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος ή μίζες από και προς την εκτελεστική εξουσία; Ότι ζούμε στη χώρα που απολαμβάνει μεγάλο αριθμό Μέσων Ενημέρωσης ανά αριθμό κατοίκων, αλλά η πολυφωνία είναι θαμμένη κάπου σε μια κοινή κατευθυντήρια γραμμή;
Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλτ Τραμπ έγινε επίσημα ο πρώτος πρόεδρος που αντιμετώπισε κατά τη θητεία του δύο ψηφίσματα αποκαθήλωσης. Έχετε διανοηθεί ότι μπορεί ποτέ αυτό να συμβεί στην Κύπρο; Η απάντηση είναι προφανής, όπως άλλωστε και το γιατί. Διότι δεν έχει απομείνει κανένας ανεξάρτητος θεσμός ή εποπτικός μηχανισμός όρθιος. Με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, έχουν αλωθεί σχεδόν όλοι. Όποιος τόλμησε να «ζορίσει» τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, έχει πάρει πόδι ή δέχεται πόλεμο απαξίωσης. Οι υπόλοιποι έχουν βολευτεί κάπου στο μέσο της διαπλοκής και της βολικής σιωπής. Το πιο λυπηρό δε, είναι που ούτε οι θεσμοί της αντιπολίτευσης λειτουργούν με τρόπο προστατευτικό προς τη δημοκρατία. Τις κρίσιμες ώρες στις ΗΠΑ, την παρτίδα του κύρους των θεσμών, κλήθηκε να σώσει η αντιπολίτευση. Όταν είσαι αντιπολίτευση και δη αξιωματική, οφείλεις να σηκώσεις στους ώμους σου το αντίβαρο του ελέγχου της εξουσίας. Γιατί όταν η δημοκρατία παραπαίει, οι ανεξάρτητες αρχές γίνουν εξαρτημένες και τα ΜΜΕ έχουν καταντήσει εργαλεία της κυβερνητικής επικοινωνιακής πολιτικής, η κοινωνία δεν έχει άλλη επιλογή από το να εναποθέσει τις ελπίδες της στην αντιπολίτευση. Το δυστύχημά μας είναι που τα κόμματα της αντιπολίτευσης αρκούνται σε εθιμοτυπικές ανακοινώσεις στήριξης.
Το ζήτημα της παραίτηση του δημοσιογράφου Ανδρέα Παράσχου, που απασχόλησε την επικαιρότητα τη βδομάδα που μας πέρασε, είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα όλων των πιο πάνω. Η αναφορά ότι ο Αναστασιάδης έβγαλε εκατομμύρια από το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων και τα έστειλε -φοροδιαφεύγοντας- στις Σεϋχέλλες, μπορεί όντως να μην συνοδεύτηκε από μαχητά τεκμήρια αλλά είναι μια φήμη που τον συνοδεύει αναπόφευκτα. Εδώ και χρόνια, βουίζει Λεμεσός. Ακόμα κι αν ο Αναστασιάδης επέλεγε την δικαστική οδό για τη σπίλωση του ονόματός του, μόνο ζημιά θα έκανε στην υστεροφημία του, γιατί ως έμπειρος πολιτικός γνωρίζει ότι στα δικαστήρια ενδεχομένως θα ακουστούν πράγματα που δεν θα ήθελε ποτέ να δουν το φως της δημοσιότητας. Ως εκ τούτου, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί που άκουσαν ή έχουν την ίδια πηγή για τη συγκεκριμένη πληροφόρηση, φοβούνται τις αγωγές για λίβελο. Αντιθέτως έχουν ευθύνη να στηρίξουν την ελευθερία του λόγου και το δικαίωμα των πολιτών στην πληροφόρηση. Από την άλλη, δεν είμαστε αφελείς να πιστεύουμε ότι ένας πολιτικός αρχηγός τρίτης χώρας, όπως ο Αλέξης Τσίπρας, θα επέλεγε να ανακατευτεί σε πολιτικά σκάνδαλα της νήσου και να καθαρίσει για λογαριασμό μας.
Ας κάνουμε λοιπόν τη σούμα. Τα ΜΜΕ δεν θα στριμώξουν τον ΠτΔ, ο Γενικός Εισαγγελέας δεν θα κινηθεί αυτεπάγγελτα κι αντιπολίτευση δεν τολμά να αναλάβει πρωτοβουλία απαιτώντας από τον Πρόεδρο να λογοδοτήσει και να δημοσιοποιήσει τυχόν τραπεζικούς λογαριασμούς στους οποίους ο ίδιος ή στενά συγγενικά του πρόσωπα, είναι οι τελικοί δικαιούχοι στις Σεϋχέλλες. Κι έτσι όλοι εμείς, που κάπου κάποτε έφτασαν στ’ αυτιά μας οι σειρήνες της επαίσχυντης διαφθοράς, βουτηγμένοι στη μιζέρια της ανυποληψίας θα διασκεδάζουμε με την δημοκρατία-παρωδία που μας έλαχε, μέχρι το επόμενο σκάνδαλο, ή την επόμενη τραγωδία.
*Ο τίτλος προέρχεται από το βιβλίο «How democracies die», των Steven Levitsky & Daniel Ziblatt, New York 2018
