Μια selfie στην κουλτούρα μας. Του Παναγιώτη Σεντώνα

Συνηθίζουμε να υπάγουμε πολλά από τα προβλήματα του συλλογικού μας βίου στην κουλτούρα μας.

Στις καθημερινές μας συζητήσεις κυριαρχούν δηλώσεις όπως: «δύσκολα μπορεί να παταχθεί η διαφθορά γιατί έτσι μάθαμε» ή «είναι δύσκολο να μεταρρυθμίσουμε το κράτος μας γιατί δεν μας αφήνει η κουλτούρα μας». Ξεχνάμε όμως, ότι κουλτούρα δεν είναι τίποτα άλλο από ένα άθροισμα προσωπικών επιλογών και στάσεων των ατόμων που συναποτελούν μια κοινωνία. Ξεχνάμε ότι αυτή η κουλτούρα, για να υπάρξει, περνά και μέσα από τα άτομα, μέσα από μας. Ξεχνάμε πως η όποια κουλτούρα δεν εφευρίσκεται και μας επιβάλλεται, αλλά αναπτύσσεται, εξελίσσεται και μέρος αυτής της ανάπτυξης είμαστε και εμείς.

Κατά συνέπεια, πιστεύω πως μια selfie (ή ελληνιστί αυτοφωτογράφιση/αυτοφωτογραφία) στην προσωπική μας κουλτούρα θα βοηθούσε, γιατί θα φωτογράφιζε την προσωπική μας ευθύνη. Πιο κάτω επικαλούμαι τον Alasdair MacIntyre και τον Erich Fromm για να μας βοηθήσουν να αντικρίσουμε στοχαστικά τη selfie μας. 

Κάθε οργανωμένη κοινωνική δραστηριότητα εμπεριέχει κάποια «εσωτερικά αγαθά», μας λέει ο MacIntyre στο έργο του «After Virtue». Πρόκειται για τα «κριτήρια τελειότητας» που ουσιαστικά ορίζουν κάθε κοινωνικά θεσμοθετημένη δράση. Στο επίπεδο των επαγγελμάτων λόγου χάρη, η συμμόρφωση με τα «κριτήρια τελειότητας» είναι αυτό που κάνει τον δημοσιογράφο, τον δάσκαλο ή τον ζωγράφο να είναι άριστος. Θα λέγαμε πως το κριτήριο που καθιστά τον δημοσιογράφο άριστο είναι η συμβολή στο φανέρωμα της αλήθειας (και όχι η άκριτη καταγραφή δηλώσεων), τον δάσκαλο το κατά πόσο μπορεί να διδάξει με την καρδιά του (και όχι η τυπολατρία στο αναλυτικό πρόγραμμα), τον ζωγράφο η πάλη για να εκφράσει τα ανείπωτα (και όχι ο κομπασμός στα ΜΜΕ). Ο καθένας μαςθα πρέπει να συλλογιστεί επ’ αυτών των κριτηρίων τελειότητας γι’ αυτό που είναι και γι’ αυτό που πράττει. Να αναμετρηθεί ξανά και ξανά μαζί τους για να δει που στέκεται σε σχέση με αυτά. Έτσι αλλάζουν οι κουλτούρες και οι κοινωνίες, όταν ο καθένας δει στοχαστικά τον εαυτό του και γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σ’ αυτό που είναι σήμερα και τον ιδανικό εαυτό του.

Ο Erich Fromm στο βιβλίο του «Man for Himself» αναφέρει ότι «στην τέχνη του ζην, ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης και το αντικείμενο της τέχνης του, είναι ο γλύπτης και το μάρμαρο, ο γιατρός και ο ασθενής». Συναρπαστική σύλληψη. Παρακινούμενοι από τον Fromm ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας επιτρέψουμε στον εαυτό – καλλιτέχνη να δει στοχαστικά το αντικείμενο της τέχνης του. Ο εαυτός – γλύπτης να αντικρίσει εξεταστικά το γλυπτό του. Ο εαυτός – γιατρός να αντιμετωπίσει κατάματα τον ασθενή του. Αν αυτό το κάνουμε πράξη με διάθεση αυτοκαθορισμού (να επιλέξουμε εμείς το καλύτερο για μας) τότε ο εαυτός μας, ως αντικείμενο της τέχνης μας, μπορεί να γίνει καλύτερος, το γλυπτό μπορεί να γίνει περίτεχνο και να βρίσκεται σε συνάφεια με τις προσωπικές μας ευαισθησίες, ενώ ο ασθενής μπορεί να βρει ξανά την ευεξία του και τη λαχτάρα του για ζωή.   

Σε τούτη την περίοδο της αβάσταχτης κενολογίας και της συναισθηματικής σύγχυσης, μια  selfie στην κουλτούρα μας θα ήταν σωτήρια. Φτάνει να μην τρομάξουμε και να τη διαγράψουμε από αυτοάμυνα ή εγωλαγνεία. Αυτό που μας χρειάζεται είναι γενναιότητα ψυχής για να αντικρίσουμε τις αλήθειες και τα σκοτάδια μας, συνειδητοποιώντας τις μεγάλες δυνατότητες παρέμβασης που έχουμε στο αντικείμενο της τέχνης μας, στον εαυτό μας. 

Γράφει: Παναγιώτης Σεντώνας