Αν κάποιοι έχουν την ικανότητα να δομήσουν τη γέφυρα για μια καλύτερη Κύπρο αυτοί είναι οι νέοι της.
Στο κείμενο αυτό αναλύω πέντε βασικές προτάσεις πολιτικής για την ενδυνάμωση της νέας γενιάς, του πιο ζωτικού κεφαλαίου της χώρας.
Στην Έκθεση για τη Νεολαία (2015) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – μια έκθεση που σκιαγραφεί ανά διετία την κατάσταση των νέων της Ευρώπης – καταγράφεται ταυτόχρονα μια ζοφερή και μια αισιόδοξη εικόνα.
Η ζοφερή εικόνα: 8,7 εκατομμύρια Ευρωπαίοι νέοι δεν μπορούν να βρουν εργασία.Συνολικά 13,7 εκατομμύρια νέοι βρίσκονται εκτός εργασίας, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (ΝΕΕΤ). Σχεδόν 27 εκατομμύρια αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Η οικονομική κρίση διεύρυνε το χάσμα μεταξύ εκείνων που έχουν περισσότερες και εκείνων που έχουν λιγότερες ευκαιρίες και ορισμένοι βρίσκονται σε κίνδυνο αποδέσμευσης, περιθωριοποίησης ή ακόμα και βίαιης ριζοσπαστικοποίησης.
Η αισιόδοξη εικόνα: Η παρούσα γενιά των νέων έχει λάβει την καλύτερη μόρφωση από οποιαδήποτε άλλη. Παρουσιάζει μεγάλη εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες. Πολλοί νέοι δημιουργούν κοινωνικά δίκτυα που συνδυάζουν την παγκόσμια συνδεσιμότητα με τις τοπικές ρίζες. Ένας στους τέσσερις νέους είναι εθελοντής. Οι νέοι σήμερα συμμετέχουν σε δράσεις μαθησιακής κινητικότητας περισσότερο από ποτέ. Η νέα γενιά διαθέτει διάθεση για καινοτομία και δημιουργικότητα, καθώς και υψηλή κοινωνική ευαισθησία.
Το στοίχημα όσων εργάζονται ή αποφασίζουν για τους νέους είναι το πώς θα χρησιμοποιήσουν τα θετικά για να ανατρέψουν τα αρνητικά. Πώς θα χρησιμοποιηθεί η δύναμη και η δυνατότητα που δίνει η πιο πάνω αισιόδοξη εικόνα για να δοθεί χρώμα στην γκρίζα εικόνα.
1.Εθνική Στρατηγική για τη Νεολαία
Μια κοινωνία που δεν έχει στις πρώτιστες προτεραιότητές της την ενδυνάμωση των νέων της είναι μια κοινωνία χωρίς στρατηγική για το μέλλον της. Χρειαζόμαστε μια Εθνική Στρατηγική για τη Νεολαία, η οποία να καθορίζει το εθνικό όραμα στον τομέα της νεολαίας και να επιδιώκει την καθιέρωση ολιστικής, διατομεακής προσέγγισης για την ενδυνάμωση των νέων της Κύπρου. Έχουμε ανάγκη από ένα θεσμοθετημένο πλαίσιο, το οποίο να συνδέει όλες τις κρατικές πρωτοβουλίες και ενέργειες σε θέματα νεολαίας και από το οποίο να απορρέουν κοινοί στόχοι και αρχές. Μια τέτοια στρατηγική θα πρέπει να απαντά στις πραγματικές ανάγκες της νεολαίας, να βασίζεται στη γνώση και να θέτει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, οι οποίοι να καλύπτουν τους σημαντικότερους τομείς που επηρεάζουν τη ζωή των νέων.
2.Συνεκτίμηση του τομέα νεολαίας (youth mainstreaming) και δημιουργία μηχανισμών ελέγχου επάρκειας για θέματα νεολαίας
Η διάσταση «νεολαία» (δηλαδή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νέων) θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και να συνεκτιμάται σε όλους τους τομείς πολιτικής του κράτους. Γι’ αυτό χρειάζεται η δημιουργία μηχανισμών που να φέρνουν κοντά τους συγγραφείς των σχεδίων, προγραμμάτων ή νομοθεσιών που αφορούν στη νεολαία, έτσι ώστε να αναπτύσσουν συνέργειες, να ανταλλάσουν εμπειρίες και εμπειρογνωμοσύνη, με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της έγκαιρης και αποτελεσματικής ενσωμάτωσης της διάστασης «νεολαία» στη διαδικασία σχεδιασμού πολιτικών. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη θέσπισης μιας οριζόντιας διατομεακής προσέγγισης των θεμάτων νεολαίας με την εφαρμογή της ανοικτής μεθόδου συντονισμού μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών του κράτους.
3.Έλεγχος Επίδρασης (Youth Check)
Αφορά στην αξιολόγηση των ποικίλων, νομοσχεδίων ή εγγράφων πολιτικής για το πώς αυτά επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, τους νέους. Κάθε κρατική υπηρεσία θα ήταν χρήσιμο αν αξιολογούσε εκ των προτέρων τις επιπτώσεις που θα έχουν οι προτάσεις νομοσχεδίων, οι πολιτικές ή τα προγράμματα που σχεδιάζει στους νέους, πριν αυτά τεθούν σε εφαρμογή. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η κατανόηση των αναγκών και προβλημάτων της νεολαίας και ταυτόχρονα επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός κράτους πιο φιλικού προς τους νέους. Σημειώνεται ότι, ενώ η συνεκτίμηση του τομέα νεολαίας (youth mainstreaming) τοποθετείται χρονικά πριν τον καταρτισμό μιας πολιτικής με σκοπό το συνυπολογισμό της διάστασης της νεολαίας σε αυτήν, ο έλεγχος επίδρασης πραγματοποιείται μετά τον καταρτισμό της πολιτικής και πριν αυτή εφαρμοστεί στην πράξη.
4.Σχέδια Καινοτόμων Παρεμβάσεων για τη Νεολαία
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει η νέα γενιά μεταβάλλεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οπότε είναι αναγκαία η δημιουργία ευέλικτων σχεδίων καινοτόμων παρεμβάσεων για τους νέους που να αποσκοπούν στη στοχευμένη ενδυνάμωσή τους, λαμβάνοντας υπόψη τις αναδυόμενες προκλήσεις και τα νέα δεδομένα. Τα σχέδια αυτά θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην καλλιέργεια εκείνων των δεξιοτήτων στους νέους που θα τους ενισχύουν ως προς την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους. Αυτές οι παρεμβάσεις θα πρέπει να σχεδιάζονται προσεκτικά και να υπηρετούν τους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής για τη Νεολαία.
5.Έρευνα για την Νεολαία
Οι πολιτικές και οι αποφάσεις για τους νέους πρέπει να στηρίζονται σε δεδομένα. Πρέπει να στηρίζονται στις πραγματικές ανάγκες των νέων, όπως αυτές αποτυπώνονται μέσα από αξιόπιστες έρευνες. Η έρευνα δημιουργεί τη δεξαμενή άντλησης δεδομένων, τόσο για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών για τη νεολαία, όσο και για τον εντοπισμό «κενών πολιτικής», ιδιαίτερα σε περιπτώσεις νέων από κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Όπως αναφέρεται στο ανανεωμένο πλαίσιο ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας: «Πρέπει να αποκομίζεται καλύτερη γνώση και κατανόηση των συνθηκών διαβίωσης, των αξιών και των στάσεων των νέων και να διοχετεύονται οι διαπιστώσεις αυτές και σε άλλους συναφείς τομείς πολιτικής, ούτως ώστε να μπορούν να ληφθούν κατάλληλα και έγκαιρα μέτρα».
H στρατηγική για τη νεολαία, η συνεκτίμηση του παράγοντα «νεολαία» στη λήψη αποφάσεων, η γνώση του αντικτύπου των πολιτικών του κράτους στους νέους, οι ευέλικτες καινοτόμες παρεμβάσεις για τους νέους και η επίγνωση των πραγματικών τους αναγκών έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν ένα πλέγμα «εξαναγκασμού» του κράτους να ασχοληθεί επί της ουσίας με το πιο ακριβό περιουσιακό του στοιχείο. Τη νέα γενιά.
(Απόσπασμα από την παρέμβασή μου στο Επιστημονικό Συνέδριο που διοργάνωσε το Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού με θέμα «Πολιτικές και θεσμοί του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού τα τελευταία 50 χρόνια»)
Γράφει: Παναγιώτης Σεντώνας
