Οι εποχές της ύφεσης, των μνημονίων και της μιζέριας έφεραν ξανά στο προσκήνιο της μόδας τις βαθυστόχαστες συζητήσεις και τον ιδεολογικό πόλεμο που είχαν καταντήσει μπανάλ και ντεμοντέ μετά το περιβόητο «τέλος της ιστορίας» του Φράνσις Φουκουγιάμα.
Η χρηματοπιστωτική κατάρρευση φαίνεται να επιβεβαιώνει για ακόμη μια φορά τους υποστηρικτές του Καρλ Μάρξ για το γεγονός ότι αυτό το σύστημα δεν φτιάχνεται και πάντα θα μας αφήνει στον δρόμο. Από την άλλη, οι ορκισμένοι της ελεύθερης αγοράς, χρησιμοποιώντας το ισχυρότερο όπλο στην ιδεολογική τους φαρέτρα και επαναπαυόμενοι στην αποτυχία του υπαρκτού σοσιαλισμού, επαναφέρουν εμφατικά την ερώτηση «Αν όχι καπιταλισμός τότε τί;» για να καταλήξουν, σαδιστικά ευχαριστημένοι από την αδυναμία των άλλων να απαντήσουν, με εις άτοπον απαγωγή στο συμπέρασμα «Ναί μεν είναι χάλια, αλλά είναι ότι καλύτερο έχουμε. Γι αυτό ας το επιδιορθώσουμε και πάλι». Είναι όμως έτσι; Είναι το καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής το μόνο εφικτό; Είναι μια σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας απλά μια ευκταία λύση; Υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί να αντισταθεί και να τα βάλει με την κραταιά κατάσταση πραγμάτων;
Διαβάζοντας το γαλατικό χωριό στον τίτλο πολλοί μπορεί να υποπτεύθηκαν ότι το πάω στην κομμουνιστική κοινότητα της Μαριναλέντα στην Ισπανία. Κι όμως δεν το πάω εκεί! Και δεν το πάω για τους εξής λόγους:
α) Μόνο και μόνο η λέξη κομμουνισμός δημιουργεί σε κάποιους σπυράκια
β) δεν θα πέσω από μόνος μου σε λογικό και επιστημονικό σφάλμα. Η Μαριναλέντα είναι μικρή σε μέγεθος και ειδική περίπτωση, που αν και θα ήθελα πολύ να γενικευτεί, δεν γενικεύεται. Άλλο να διοικείς χωριό και άλλο να διοικείς κράτος.
Θα μείνω όμως στην ίδια χώρα και θα πάω λίγο πιο πάνω, στην χώρα των Βάσκων. Στην χώρα των Βάσκων υπάρχει μια πόλη. Πολύ πιο μεγάλη από την Μαριναλέντα. Λέγεται Μοντραγκόν. Η πόλη του Μοντραγκόν είναι γνωστή ως η γενέτειρα του μεγαλύτερου συνεργατισμού εργατών στον κόσμο, του συνεργατισμού του Μοντραγκόν. Ο συνεργατισμός του Μοντραγκόν αριθμεί 80.000 εργάτες και είναι ο μεγαλύτερος συνεργατισμός στον κόσμο. Αποτελείται από γύρω στις 300 εταιρίες και οργανισμούς σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Μια από αυτές είμαι βέβαιος ότι σας είναι και γνωστή, η Fagor. Το Μοντραγκόν πέρα από παραγωγικές εταιρίες έχει και τράπεζες ακόμα και πανεπιστήμιο.
Ας δούμε κάποια γεγονότα τώρα για το Μοντραγκόν.
Γεγονός πρώτο. Όλοι οι εργαζόμενοι στο Μοντραγκόν είναι ταυτόχρονα και μέλη του συνεργατισμού άρα και ιδιοκτητες των μέσων παραγωγής και ιδιοκτήτες του καρπού των κόπων τους. Αυτό καθιστά το Μοντραγκόν μια σοσιαλιστική αντίθεση μέσα σε μια καπιταλιστική μονοτονία.
Γεγονός δεύτερο. Η μέγιστη διαφορά μισθού στο Μοντραγκόν είναι 5 προς 1. Δηλαδή ο γενικός διευθυντής πέρνει πέντε φορές όσο ο πιο χαμηλόμισθος υπάλληλος. Οι διευθυντές στο Μοντραγκόν παίρνουν 30% λιγότερα από τους συνάδελφους στους σε αντίστοιχες θέσεις ενώ οι χαμηλόμισθοι 13% περισσότερα. Ο ψηλός κατώτατος δεν φαίνεται να είναι και τόσο «απαγορευτικός» στην ανάπτυξη του συνεργατισμού
Γεγονός Τρίτο. Το Μοντραγκόν δεν απολύει αλλά μεταθέτει υπάλληλους ανάμεσα στις διάφορες εταιρίες σε περιπτώσεις πλεονασμού. Σε περίπτωση δε αποχώρησης εργάτη από τον συνεργατισμό, αυτός παίρνει και το κεφάλαιο που του αναλογεί.
Γεγονός Τέταρτο. Το Μοντραγκόν έχει σχεδόν 60 χρόνια ζωής. Άρα σίγουρα δεν είναι φούσκα αφού έχει δοκιμαστεί στον χρόνο και εξακολουθεί να επιβιώνει.
Γεγονός Πέμπτο. Το Μοντραγκόν ανταγωνίζεται εταιρίες με καπιταλιστική οργάνωση της διαδικασίας παραγωγής. Η ανθεκτικότητα του Μοντραγκόν στο χρόνο έρχεται να καταρρίψει τον μύθο ότι ο καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης και παραγωγής είναι ανώτερος από τον σοσιαλιστικό όπως και είναι μύθος ότι η κινητήριος δύναμη της κοινωνιάς και της οικονομίας είναι η ανάγκη των ανθρώπων για επιβίωση και ανέλιξη στην κοινωνική πυραμίδα.
Γεγονός Έκτο Το Μοντραγκόν δεν ανοίκει ούτε σε ιδιώτες ούτε στο κράτος. Ανήκει σε αυτούς που το δουλεύουν. Δεν τρώει από κανένα τρίτο ούτε του τα τρώει κανένας τρίτος. Οι εργάτες έχουν την τύχη τους στα χέρια τους.
Το Μοντραγκόν δεν είναι η μόνη περίπτωση επιτυχημένης συνεργατικής σοσιαλιστικά οργανωμένης οντότητας. Η Κλαούντια Σαντζεζ Μπάιο στο βιβλίο της «Capital and the Debt Trap» αναλύει μαζί με το Μοντραγκόν άλλες τρεις επιτυχημένες περιπτώσεις συνεργατικών εταιριών που έδειξαν πρωτοφανή ανθεκτικότητα κατά την διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Μέσα από αυτές τις περιπτώσεις καθίσταται προφανές οτι υπάρχουν δοκιμασμένες εναλλακτικές στο καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, όχι μόνο στα ανώτερα επίπεδα εξουσίας αλλά και στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης. Γι αυτό την επόμενη φορά που θα ρωτήσετε η θα σας ρωτήσουν «Αν όχι καπιταλισμός, τότε τι;» να ξέρετε ότι απάντηση υπάρχει. Σοσιαλισμός στα μέσα παραγωγής. Υπάρχει και δουλεύει. Τα παραδείγματα επιτυχημένων σοσιαλιστικών οργανώσεων εντός καπιταλιστικών συστημάτων που ολοένα και αυξάνονται, αναγεννούν την ελπίδα ότι υπάρχουν και άλλοι δρόμοι πέρα από τις επικρατούσες νεοφιλελεύθερες συνταγές. Τώρα αν σε κάποιους αρέσει η όχι αυτό είναι άλλο θέμα.
Το ιδιωτικό κεφάλαιο και η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής πάντα πλασάρονταν ως το αναγκαίο κακό. Το αναγκαίο κακό που θα οθούσε την κοινωνία μπροστά. Ναί μεν μπορεί η μερίδα του λέοντος αυτής της προόδου να κατέληγε στα χέρια πολύ λίγων αλλά απο τα απομεινάρια θα έτρωγαν και οι υπόλοιποι. Η αποτυχία άλλων σοσιαλιστικών παραδειγμάτων ήταν το τέλειο άλλοθι. Με αυτά τα επιχειρηματα προσπαθούν για παράδειγμα να περάσουν και τις ιδιωτικοποιήσεις. Κακό μεν ότι οι εταιρίες θα βρίσκονται στα χέρια λίγων αλλά θα γίνουν παραγωγικές, θα επωφεληθεί ο καταναλωτής, θα έχουμε εκσυγχρονισμό, ανάπτυξη, τεχνολογίες και άλλα πολλά. Υπονοώντας σαφώς ότι όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν μόνο κάτω από το μαστίγιο ενός ιδιώτη. Ε όχι λοιπόν, τα δεδομένα διαψεύδουν. Αν με ρωτάτε εμένα, δεν θέλω τους ημικρατικούς ούτε δημόσιους ούτε ιδιωτικούς. Εγώ θα ήθελα να τους δω να περνούν στα χέρια αυτών που τους δουλεύουν.
ΥΓ: Για όσους ενδιαφέρονται περαιτέρω για το Μοντραγκόν και ανάλογους συνεργατισμούς, απλά ψάξτε το στο google J
Γράφει: Παναγιώτης Χαραλάμπους
