Η συνταγματική και δημοκρατική κρίση και πως η διέξοδος μας: Μια υπεράσπιση της κοινωνίας. Του Νίκου Τριμικλινιώτη

Το χρονικό μιας συνταγματικής εκτροπής

Τις τελευταίες μέρες είμαστε μάρτυρες μιας διαδικασίας φθοράς, όπου ο Πρόεδρος αυτοϋπονομεύεται, ενώ παράλληλα υπονομεύει το κράτος δικαίου ως δημοκρατικό συνταγματικό μόρφωμα.

Οι διαστάσεις που παίρνει η διελκυστίνδα ανάμεσα στο Προεδρικό και τη Γενική Εισαγγελία με αφορμή την υπόθεση Ρ. Ερωτοκρίτου γίνονται εξαιρετικά επικίνδυνες. Αντί ο Πρόεδρος να παρεμβαίνει για να αμβλύνει την κρίση, με άστοχες ή σκόπιμες παρεμβάσεις του, οξύνει την κρίση θέτοντας εαυτόν αλλά και το θεσμό του Προέδρου στο μάτι του κυκλώνα. Από τη συνταγματική εμπλοκή λόγω της άρνησης του Ρ. Ερωτοκρίτου να παραιτηθεί έχουμε περάσει σε μια κρισιμότερη δεύτερη φάση. Είμαστε πλέον αντιμέτωποι με μια συνταγματική και πολιτειακή κρίση που απειλεί να μετατραπεί σε συνταγματική εκτροπή και καταρράκωση της ίδιας της δημοκρατίας.

Γινόταν φανερό ότι έχουμε εισέλθει σε διαδικασία συνταγματικής εμπλοκής από την πρώτη στιγμή της δημοσιοποίησης του περιεχομένου της έκθεσης του ποινικού ανακριτή Π. Καλλή για τον Ρ. Ερωτοκρίτου. Η αποκρουστική άρνηση του Ερωτοκρίτου να παραιτηθεί, και η μετατροπή του σε ακροβολιστή-κατήγορο, εκτοξεύοντας πυρά κατά πάντων, και με την σκανδαλοθηρική αποκάλυψη απόρρητων εγγράφων και επιστολών που θεωρεί ότι τον ευνοούν, δημιουργεί μείζονα πολιτειακά, συνταγματικά και θεσμικά προβλήματα. Η ανακοίνωση του Ν. Αναστασιάδη στη συνέχεια που επιχείρησε να δώσει δήθεν «εκτελεστική λύση» ίσων αποστάσεων, δηλαδή να παρέμβει το υπουργικό συμβούλιο σε ένα καθαρά δικαστικό θέμα που έχει να κάνει με το διορισμό ποινικών ανακριτών και την ποινική δίωξη του Ρ. Ερωτοκρίτου, όξυνε αυτή την κρίση, εξισώνοντας το πόρισμα του ποινικού ανακριτή με μύδρους που εκτόξευσε ο τελευταίος.  Το εγχείρημα Αναστασιάδη αποτελούσε: πρώτο,  κατάφορη παραβίαση του κράτους δικαίου και της διάκρισης των εξουσιών, ανάμεσα στην εκτελεστική και την δικαστική εξουσία. Δεύτερο εξίσωνε μια ποινική διαδικασία όπου υπάρχει ένα νόμιμο και τεκμηριωμένο πόρισμα ποινικού ανακριτή με αόριστες αναφορές περί συνομωσιολογίας και «μοχθηρίας» από τον Ρ. Ερωτοκρίτου, μόλις έμαθε ότι κατηγορείται, χωρίς καν να έχει διαβάσει το πόρισμα ή το κατηγορητήριο εναντίον του, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε.

Η Προεδρική παρέμβαση πυροδότησε την νέα φάση της κρίσης, σε ένα επόμενο ακόμα πιο επικίνδυνο στάδιο: όλο και περισσότερο ο Πρόεδρος σέρνει εαυτόν στην έμμεση υπεράσπιση του έκπτωτου Ρίκκου. Ασφαλώς η ομοβροντία κατά των χειρισμών του Προέδρου, που συνοψίζεται στη λέξη «Ντροπή!» που αντέταξε κοφτά ο Γενικός Εισαγγελέας, κανονικά θα έπρεπε να ανάγκαζε τον Πρόεδρο σε ριζική αναδίπλωση.  Ωστόσο, ο Πρόεδρος αντί να αρθεί στο ύψος των πρωτόγνωρα δύσκολων καταστάσεων, φαρισαϊκά επέλεξε να «νουθετήσει»  το Γενικό Εισαγγελέα να διορίσει ποινικό ανακριτή για να διερευνήσει τα όσα ο Ρίκκος καταλογίζει στον ίδιο τον Γενικό Εισαγγελέα. Ο Πρόεδρος συνειδητά έριξε λάδι στη φωτιά. Απορρίπτοντας την εισήγηση του Προέδρου, ο Γενικός Εισαγγελίας, λακωνικός και πάλι, απάντησε ότι αν αποδεχόταν αυτή την «πρόκληση»,  «δε θα συνιστούσε τίποτε άλλο από μια δεύτερη απόπειρα φθοράς και εξευτελισμού [των] θεσμών».

Ούτε σε αυτό το σημείο πτοείται ο κ. Αναστασιάδης. Ρίχνει κι άλλο λάδι στη φωτιά, προκαλώντας εκ νέου τον Γενικό Εισαγγελέα με όσα είπε περί απαξίωσης και εξύβρισης.

Απαιτείται λοιπόν όπως πάρει ένα σαφές μήνυμα μη ανοχής, ο κ. Αναστασιάδης: Ένα δημοκρατικό-κοινωνικό NoPasarán που θα τον ταρακουνήσει!

Δεν θα αργήσει να θερίσει όμως ότι έσπειρε. Σε μια τόσο ρευστή και αμφίρροπη εποχή, χωρίς συναινέσεις, δεν έχει ελπίδα καμία εξουσία. Θα έχει κι αυτός το δικό του «Φθινόπωρο του Πατριάρχη», όπως παλαιότερα τόσοι άλλοι. Θα φθίνει στη μοναξιά του αυταρχικής και παρακμιακής του ύπαρξης… 

Υπερασπιζόμενοι την Κοινωνία: Tί να κάνουμε τώρα;

Μπορούμε να βγούμε από την παρούσα θεσμική και συνταγματική κρίση μόνο αν υπερασπιστούμε την κοινωνία.  Και αυτό θέλει όραμα που να ωθεί σε δράση, θέλει ένα νέο κοινωνικό φαντασιακό που να είναι όσο «ουτοπικό», όσο χειροπιαστό κι άμεσο. Μόνο αν αναπτύξουμε συγκεκριμένες απαιτήσεις ως άμεσες δημοκρατικές απαιτήσεις που αποτελούν λαϊκές αξιώσεις. Κάποιες ιδέες που είναι απτές και έχουν ήδη κοινωνικό εκτόπισμα είναι εξής :

• Πρώτο, πρέπει να κατανοήσει ο όποιος πρόεδρος, ο οποίος είναι μεν εκλεγμένος, αλλά δεν έχει κανένα δικαίωμα να επεμβαίνει στο δικαστικό έργο. Αυτό αποτελεί δημοκρατική απαίτηση να πάψει επιτέλους ως στοιχειώδες σε ένα κράτος δικαίου. Σε αυτό το πλαίσιο, στη παρούσα συνταγματική κρίση, η Βουλή, ως η κατεξοχήν νομοθετική εξουσία οφείλει να παρέμβει ώστε να δώσει άμεση λύση στο πρόβλημα. Με νόμο μπορεί άμεσα να κενωθεί η θέση του Βοηθού  Γενικού Εισαγγελέα, κι έτσι να επαναφέρουμε τη συνταγματική νομιμότητα, από τη συνταγματική ανωμαλία με την επίκληση του «δόγματος της ανάγκης» (βλ. εκτενές άρθρο Ν. Τριμικλινιώτη και Λάκη Ν. Χριστοδούλου, Χαραυγή 19.4.2015).
•  Έτσι μπορεί να δικαστεί ο Ρ. Ερωτοκρίτου, όπως πρέπει σε κάποιο που καταχράται την εξουσία. Αλλά δεν πρέπει να μείνουμε ως εκεί. Πρέπει να ξανανοίξουν επιτέλους οι υποθέσεις όπου εμφανώς είχε χέρι ο έκπτωτος Ρ. Ερωτοκρίτου.  Τέτοια είναι η υπόθεση με την όπου καταδικάστηκε ο Βενιζέλος Ζαννέτος και ο Χαράλαμπος Τσουρής χωρίς να έχουν λάβει ούτε ένα Σεντ, όπως ο ίδιος ο δικαστής που τον καταδίκασε ομολόγησε.  Στη περίπτωση της Δρομολαξιάς ίσχυσε ακριβώς αυτό που ο Γενικός Εισαγγελέας κατηγόρησε τον Πρόεδρο: «Τελικά οι κατηγορούμενοι μετατρέπονται σε κατηγόρους, με τη συνδρομή και υπόθαλψη του Ανώτατου Άρχοντα της χώρας.»
• Να μπει επιτέλους μια τάξη στην ασυδοσία και την ατιμωρησία των τραπεζιτών και των διαφόρων κυκλωμάτων της χρηματοπιστωτικής απάτης με διαφανείς μηχανισμούς λογοδοσίας. Να ελεγχθεί το πολιτικό, νομικό και δικαστικό κατεστημένο και να τεθεί σε δημοκρατικό έλεγχο. Εδώ πάλι οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού οφείλουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, στους πρωτόγνωρους καιρούς που ζούμε, όπου η δημοκρατία έχει κενωθεί. Νομιμοποίηση μπορεί να έρθει μόνο μέσα από το δημοκρατικό διάλογο, τη τεκμηρίωση, την ανταπόκριση στις ανάγκες των «κάτω». Κι αυτό θέλει τη σχέση εκείνη με τις μάζες που θα γεννήσει τις ιδέες που να αντιταχθούν στις αυταρχικές και αδίστακτες εξουσίες.  Πρωτοβουλίες και νέες μορφές επικοινωνίας και διαβούλευση με τον λαό και τα οργανωμένα σύνολα και κινήματα είναι απολύτως αναγκαίες σήμερα.

Μόνο έτσι θα επανα-νομιμοποιήσουμε τη δημοκρατία και θα επαναφέρουμε την δημοκρατική και συνταγματική τάξη. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε επιτέλους να θέσουμε τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας σήμερα, παρακάμπτοντας τα όποια τεχνητά ή ψευδή διλήμματα και τις νομικίστικες ίντριγκες.

Ως κοινωνία έχουμε μπροστά μας μια βαθειά τριπλή κρίση: Πέραν της θεσμικής-συνταγματικής-πολιτειακής κρίσης, το Κυπριακό που παραμένει ανοικτό και δεν αντέχει άλλο, ενώ το νέο κοινωνικό ζήτημα που άνοιξε διάπλατα μπροστά μας.  Ας αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα με όραμα, περίσκεψη και αποφασιστικότητα.

Γράφει: Νίκος Τριμικλινιώτης