Η μίζα, το θέαμα και η κοινωνία. Του Νίκου Τριμικλινιώτη

Τη στιγμή που φτωχοποιούνται χιλιάδες άνθρωποι, τα φαινόμενα της διαφθοράς και της διαπλοκής είναι κοινωνικά απαράδεκτα.

Και αν υπήρχε κάποια κοινωνική ανοχή σε άλλες εποχές, όταν επικρατούσε μια γενικότερη αίσθηση ότι ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο, αυτή έχει εξανεμιστεί. Με τη ραγδαία οικονομική μεγέθυνση μετά το 1980 ολίγοι μπορεί να θησαύριζαν, υπήρξε όμως παράλληλα σημαντική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Επικρατούσε τότε η νοοτροπία: «Ενοχλεί η διαφθορά, αλλά είναι δυστυχώς μέρος της ζωής.» Ασφαλώς, ανέκαθεν το 1/5 του πληθυσμού ζούσε σε συνθήκες ανέχειας.

Μετά τον μαζικό τουρισμό βιώσαμε την άνοδο του χρηματοπιστωτισμού. Μέχρι την κατάρρευση, επικράτησε, τουλάχιστον για μια μερίδα του πληθυσμού, η λογική της ασύδοτης κερδοσκοπίας. Πρώτα η ληστεία του χρηματιστηρίου με ανακατανομή πλούτου από τους πολλούς στους λίγους. Μετά ήρθε η τελική πτώση με τη τραπεζική ληστεία (κούρεμα των καταθέσεων, αξιόγραφα, χρεόγραφα κτλ.). Το τι ακολούθησε με την επίκληση της «κατάστασης εκτάκτου ανάγκης» και μνημονίων ήταν ακόμα χειρότεροι εργαζόμενοι έχουν απωλέσει 1/5 των συνολικών μισθών μαζική ανεργία, 240,000 άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, 40% των δανείων είναι μη εξυπηρετούμενα.  

Υπό αυτές τις συνθήκες είναι κοινωνικά και ηθικά απαράδεκτη η διαφθορά: Δεν την ανέχεται πλέον η κοινωνία. Κι όμως ποτέ δεν συζητήθηκαν τα μέτρα αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών. Αντί αυτού,ζούμε μια επικίνδυνη σκανδαλοθηρία στα ΜΜΕ: «Βρε δε βαριέσαι, όλοι ίδιοι είναι. Όλοι τρώνε.»

Υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτό. Η ιστορία δείχνει, ότι ουδέποτε υπήρξε κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό σύστημα, κράτος, οργανισμός που να μην πάσχει από κρούσματα διαφθοράς. Επομένως, πρέπει πάντα και οι πάντες να βρίσκονται σε εγρήγορση και να αντιδρούν σε κρούσματα διαφθοράς. Την εποχή της απολυταρχίας στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες, η διαφθορά ήταν κομμάτι ης διακυβέρνησης. Η κένωση και υποχώρηση της δημοκρατίας και η αχαλίνωτη κερδοσκοπία, όπως αυτή θεοποιείται στις καπιταλιστικές κοινωνίες επιτείνει και οξύνει το πρόβλημα, τείνει να γίνει μέρος της διακυβέρνησης.

Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος, όπως συζητείται το ζήτημα σήμερα,  να οδηγηθούμε στην απραξία, την αποστασιοποίηση και τελικά στη διαιώνιση του φαύλου συστήματος. Καμιά ουσιαστική πρωτοβουλία δεν έχει αναληφθεί για ουσιαστικό διάλογο για καταπολέμηση της διαφθοράς κατά την προεκλογική περίοδο.  

Τα ΜΜΕ αντί της γαργαλιστικής σκανδαλοθηρίας βασιζόμενης σε ατεκμηρίωτες καταγγελίες για εντυπωσιασμό ή σκοπιμότητα, οφείλουν να διερευνήσουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της διαφθοράς στη χώρα μας. Συγκεκριμένα μέτρα και εργαλεία που υπάρχουν διεθνώς μπορούν να προσαρμοστούν στα δικά μας δεδομένα.

Αποπροσανατολίζεται η κοινή γνώμη από τα ουσιαστικά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα:

• Στα σκάνδαλα που είδαν το φως της δημοσιότητας από το χρηματιστήριο στη τραπεζική κρίση αλλά και τα πιο πρόσφατα, παρατηρείται μια βαθύτατη διαφθορά στον ιδιωτικό τομέα: Πίσω από τις ιδιωτικοποιήσεις (αγορά υπηρεσιών, μετοχοποίηση κτλ) και το «πανφάρμακο» κατά της   λεγόμενης «αναποτελεσματικότητας του κράτους» υπάρχει κάτι ιδιαίτερα σαθρό. Αυτό έχει διαγνωστεί ως δομικό χαρακτηριστικό που οδήγησε στη πρόσφατη παγκόσμια τραπεζική κρίση. Η δε ιδιωτικοποίηση είναι τελικά μια μεγάλη μίζα για τους ημετέρους.
• Σε θεσμικό επίπεδο υπάρχει παρακμή. Επικρατεί πρωτοφανής αυταρχισμός με την απόπειρα υποταγής όλων σχεδόν των ανεξαρτήτων θεσμών στην εκτελεστική εξουσία. Επίσης υπάρχει απονομιμοποίηση του νομικού συστήματος και απονομής της δικαιοσύνης. Οι διώξεις φαίνονται επιλεκτικές και σκόπιμες. Με αυτά τα δεδομένα πως μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικός έλεγχος για ξερίζωμα της διαφθοράς;Η απουσία διαφάνειας, ανοικτής διακυβέρνησης και δημοκρατικού ελέγχου στους κρατικούς θεσμούς (παιδεία, υγεία και κράτος πρόνοιας κτλ.) αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά της παρακμάζουσας πολιτείας. Η κουλτούρα συναίνεσης και διαβούλευσης διαλύεται. Ακόμα και εκεί που υπήρχε (πχ. τρίμερης συνεργασία στα εργασιακά), αυτή έχει καταβαραθρωθεί.

Είναι ελπιδοφόρο ότι έχουν αναπτυχτεί κοινωνικές αντιστάσεις και ευαισθησίες. Πέραν από το θέαμα, υπάρχει πλέον γνώση και βούληση. Ο αγώνας ενάντια στη διαπλοκή και διαφθορά έχει κοινωνικά και πολιτικά πρόσημα.

Υπάρχει λοιπόν όραμα ακόμα και στην παρούσα καταχνιά.

Γράφει: Νίκος Τριμικλινιώτης