Το διεθνές δίκαιο ως… υπερβολή. Του Νεοκλή Νεοκλέους

Ίσως μία από τις πιο συχνές ανησυχίες που προβάλλονται από πολλούς στην ελληνοκυπριακή πλευρά κατά τη διάρκεια των συνομιλιών είναι η διαφύλαξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Κυρίαρχη ανησυχία αυτών είναι η μετεξέλιξή της σε περίπτωση λύσης και όχι αυτό που στην Κύπρο βαπτίσαμε ως «παρθενογένεση». Πολλές φορές μάλιστα γίνεται επίκληση στην ανάγκη εξεύρεσης λύσης εντός των πλαισίων του διεθνούς δικαίου, ανάμεσα σ’ άλλα. Εξάλλου, αυτή η θέση μάς διαφύλαξε πάμπολλες φορές από το ενδεχόμενο αναγνώρισης του ψευδοκράτους. Με την πάροδο του χρόνου όμως έχει σημειωθεί μια μετάλλαξη στα επιμέρους αφηγήματα, η οποία πολλές φορές εδράζεται σε αστήρικτα επιχειρήματα.

Μια κυπριακή πρωτοτυπία

Μια από αυτές τις λάθος ερμηνείες στις οποίες πολλοί επιδίδονται έγκειται στη χρήση του όρου «παρθενογένεση». Εκτός του ότι δεν υπάρχει σαν όρος στο διεθνές δίκαιο, πρόκειται επίσης για κυπριακής έμπνευσης νομική επινόηση. Με πολύ απλά λόγια, απλώς κάντε μια έρευνα στο διαδίκτυο. Τα σχετικά αποτελέσματα εντοπίζονται αποκλειστικά σε άρθρα για το Κυπριακό. Απλούστατα γιατί κανένας αναλυτής διεθνούς δικαίου δεν έχει κάνει χρήση αυτού του όρου. Ίσως το λάθος να εντοπίζεται σε αυτό που ονομάζεται «διαδοχή κράτους». Τι σημαίνει ο όρος όμως; Εν γένει, τη δημιουργία ενός εντελώς νέου κράτους που διαγράφει κάθε πραγματικότητα που προϋπήρχε. Δηλαδή, ξεχάστε τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξεχάστε επίσης και κάθε συμφωνία που ίσως να έχει συνάψει η Κυπριακή Δημοκρατία. Κάτι τέτοιο, εντός του σημερινού πλαισίου των διαπραγματεύσεων, δεν ισχύει.

Επιλεκτική εργαλειοποίηση

Παρομοίως λανθασμένη, ίσως και επιλεκτική εργαλειοποίηση νομικών όρων συμβαίνει και στην περίπτωση της συχνής και δημοσιογραφικά χρήσης λέξεων όπως «αναβάθμιση» και «υποβάθμιση» κρατών. Γιατί περί απλών λέξεων πρόκειται χωρίς καμία εννοιολογική σημασία στο διεθνές δίκαιο. Ακούσαμε για την «αναβάθμιση» του ψευδοκράτους στο Νταβός για παράδειγμα. Όπως ακούσαμε κάτι αντίστοιχο και στην περίπτωση της Δευτέρας στην Κωνσταντινούπολη. Ας πάρουμε λοιπόν τις δηλώσεις Μουσταφά Ακιντζί στην κάθε περίπτωση και ας τις αποκωδικοποιήσουμε: «Για πρώτη φορά ένας πρόεδρος των Τ/Κ ήλθε εδώ. Ακόμη και αν η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει την ΤΔΒΚ, υπάρχει μια παρουσία Τουρκοκυπρίων», είπε ο Tουρκοκύπριος ηγέτης μετά την παρουσία του στο Νταβός. Την Πέμπτη δε, μετά την ακύρωση της συνάντησής του με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, δήλωσε ότι «στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν μόνο οι χώρες μέλη του ΟΗΕ, αλλά είχαν κληθεί και άλλοι, θα μπορούσε και το ψευδοκράτος, αν και δεν αναγνωρίζεται, ωστόσο αυτό δεν έγινε. Όμως στο περιθώριο της συνόδου, η πρόσκληση του Τούρκου Προέδρου για ένα δείπνο που διοργάνωσε ο ίδιος έγινε αποδεκτή». Και στις δύο αυτές δηλώσεις βλέπουμε τον ηγέτη των Tουρκοκυπρίων να μην προβαίνει ούτε σε έναν στοιχειώδη υπαινιγμό υπέρ της αναβάθμισης του ψευδοκράτους. Αντιθέτως, δείχνει να αναγνωρίζει το γεγονός ότι παρά την παρουσία του στις εν λόγω διεθνείς διασκέψεις κανείς δεν αναβαθμίζει ή αναγνωρίζει διεθνώς την «ΤΔΒΚ». Γιατί, απ’ ό,τι φαίνεται, ο κ. Ακιντζί γνωρίζει ότι και η επίσημη υποδοχή του ΠτΔ Αναστασιάδη στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί «έμμεση» αναγνώριση της ΚΔ εκ μέρους της Τουρκίας.

Όχι ακριβώς Ταϊβάν

Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι ο Μουσταφά Ακιντζί δεν έγινε δεκτός ως «πρόεδρος» της «ΤΔΒΚ», κατά τη συνάντησή του με τον ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν. Φυσικά ούτε αυτό αποτελεί κάποιου είδους «αναβάθμιση», όπως το εννοούν αρκετοί στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Εάν αυτό ίσχυε, τότε το ψευδοκράτος αναβαθμίζεται συνεχώς από το 1983, όταν ο Ραούφ Ντενκτάς διακήρυξε μονομερώς την ίδρυση της «ΤΔΒΚ» κι έκτοτε συναντιόταν με τους εκάστοτε ΓΓ του ΟΗΕ. Κάποιος θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει ότι η πρόσφατη επίσκεψη του Τζο Μπάϊντεν στο λεγόμενο προεδρικό αποτελεί «αναβάθμιση» του ψευδοκράτους. Δικαίως μπορεί να γίνει ένας τέτοιος ισχυρισμός, καθώς ξεφεύγει από τη συνήθη πρακτική όταν ένα κράτος δεν αναγνωρίζει κάποια άλλη κρατική οντότητα. Ενδεικτικό τούτου το γεγονός, ότι οι όποιες διεθνείς συμβάσεις έχει συνομολογήσει η Ταϊβάν δεν ονομάζονται «συνθήκες» γιατί τέτοιες μόνο κράτη διεθνώς αναγνωρισμένα μπορούν να επικυρώσουν.

Παραμένουμε… κράτος

Την ίδια ώρα όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι η επίσημη αναγνώριση κρατών γίνεται μόνο ρητώς. Έτσι, στην ετήσια έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα που εξέδωσε φέτος το αμερικανικό State Department, μετά την επίσκεψη Μπάιντεν, διατυπώνεται ξεκάθαρα ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν το ψευδοκράτος. Πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη ότι το διεθνές δίκαιο ανέκαθεν ήταν κυρίως θέμα πολιτικής πρακτικής και εφαρμογής παρά νομικίστικων ερμηνειών. Εξ ου και το γεγονός ότι με την αποαναγνώριση του καθεστώτος Καντάφι από τη Μεγάλη Βρετανία η Λιβύη δεν «υποβαθμίστηκε» ως κράτος. Όπως δεν «αναβαθμίστηκε» σε κράτος η Παλαιστινιακή Αρχή λόγω της έμμεσης συμμετοχής της στον ΟΗΕ ή λόγω των διαχρονικών επισκέψεων ξένων αξιωματούχων. Λαμβάνοντας λοιπόν τα πιο πάνω υπόψη, θα ήταν καλό ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να δρα πιο νηφάλια, όντας νομικός ο ίδιος, καθώς με την εν μέρει δικαιολογημένη του οργή λίγο έλειψε να οδηγηθούν οι συνομιλίες σε μίνι ναυάγιο για έναν κίνδυνο που ουσιαστικά δεν υφίσταται. Από την άλλη, θα έπρεπε επίσης όσοι ασπάζονται ρητορικές περί διεθνούς δικαίου να γνωρίζουν τις βασικές πτυχές και παραμέτρους του, ειδάλλως η υιοθέτηση αυτών εύκολα μπορεί να παραπλανήσει τον λαό που παρακολουθεί έχοντας άγνοια ή αποσπασματική γνώση νομικών.

Δημοσιεύτηκε και στον Κυριακάτικο Πολίτη

Γράφει: Νεοκλής Νεοκλέους