Η Αίγυπτος είναι μια χώρα με ιδιαίτερη σημασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), λόγω της γεωπολιτικής της θέσης και της επίδρασης που μπορεί να έχει στον υπόλοιπο Αραβικό κόσμο ως ηγέτιδα χώρα.
Από το 2011 η πολιτική και κοινωνική σταθερότητα στην Αίγυπτο παραμένει εύθραυστη. Το καθεστώτος Μουμπάρακ αναγκάστηκε σε παραίτηση, μετά από γενικευμένη εξέγερση το 2011, που οδήγησε στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα και στην ανάδειξη του ισλαμιστή Μοχάμεντ Μόρσι στην εξουσία (2012). Η κίνηση όμως του Μόρσι να εκδώσει συνταγματική διακήρυξη που ενίσχυε τις εξουσίες του, η απουσία μεταρρυθμίσεων αλλά και η επιμονή του για νέο σύνταγμα γραμμένο από ισλαμιστές (εγκρίθηκε από το 56,5% του λαού), οδήγησε σε διαδηλώσεις εναντίον του. Με την ένταση των διαδηλώσεων ο στρατός προχώρησε στην ανατροπή του, μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα (2013). Του πραξικοπήματος ηγήθηκε ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ο οποίος έθεσε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα εκτός νόμου, προχώρησε στη σύλληψη χιλιάδων μελών της και στην καταδίκη πολλών από αυτούς σε θάνατο. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν σε ένα πόλεμο φθοράς από μέρους οπαδών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ακραίων ισλαμιστών εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας της Αιγύπτου. Παράλληλα στην ευαίσθητη για πολλούς λόγους περιοχή του Σινά ο αιγυπτιακός στρατός πολεμά με διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις, που δηλώνουν πίστη στο Ισλαμικό «Κράτος» (ΙΚ) και κυρίως με την οργάνωση Wilayat Sinai. Εκτός από τα προβλήματα ασφάλειας ο πρόεδρος Σίσι καλείται να διαχειριστεί και τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα της χώρας. Η οικονομία ίσως κρίνει και την πολιτική του επιβίωση.
Η Ε.Ε έχει ζωτικό συμφέρον να βοηθήσει περαιτέρω την Αίγυπτο, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, για λόγους που έχουν να κάνουν με τη συνοχή της, ακόμα και με την επιβίωσή της. Αρχικά η όξυνση του προσφυγικού προβλήματος με χιλιάδες πρόσφυγες να προσπαθούν να περάσουν στη βόρεια Ευρώπη, κυρίως μέσω Ελλάδας, έχει δημιουργήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση σοβαρές εντάσεις και διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών αλλά και έντονες ανησυχίες στις τοπικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικές είναι οι προειδοποιήσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι για κίνδυνο διάλυσης της ΕΕ, αν δεν αντιμετωπιστεί ως συλλογικό ευρωπαϊκό πρόβλημα το προσφυγικό. Με βάση το παράδειγμα της Συρίας μπορούμε να κατανοήσουμε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις ενός εμφυλίου πολέμου στην Αίγυπτο των 90 εκατομμυρίων. Όταν η προσφυγική κρίση, προερχόμενη κυρίως από τη Συρία των 23 εκατομμυρίων (προ κρίσης) έχει φέρει την Ε.Ε στα όριά της, εύλογα μπορούμε να αναλογιστούμε τη δυνατότητά της να αντεπεξέλθει σε ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων.
Περεταίρω τυχόν προσπάθεια ανατροπής της κυβέρνησης Σίσι από ακραίους σουνίτες ισλαμιστές, προερχόμενους από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και το σαλαφιστικό κόμμα Αl-Nour, είναι ενδεχόμενο να οδηγήσει τη χώρα σε αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Το κενό εξουσίας που αναπόφευκτα θα δημιουργηθεί δύναται να σταθεροποιήσει και προπάντων να επεκτείνει την παρουσία των τζιχαντιστών στη Χερσόνησο του Σινά αλλά και ευρύτερα. Το παράδειγμα της γειτονικής Λιβύης είναι ενδεικτικό. Το Λιβυκό παράρτημα του ΙΚ έχει καταφέρει να επεκταθεί εδαφικά και να ελέγξει ακόμα και παράλιες περιοχές, λόγω του ότι οι δυο αντιμαχόμενες κυβερνήσεις (ανατολικά βρίσκεται η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση και στα δυτικά η ισλαμιστική) επικεντρώνονται στον πόλεμο η μια εναντίον της άλλης, αντί στον πόλεμο εναντίον του ΙΚ. Οι αποσταθεροποιητικές συνέπειες ενός εμφυλίου στην Αίγυπτο θα επιδεινώσουν την ήδη χαώδη κατάσταση στη Λιβύη, ρίχνοντας στο κενό τις όποιες ενδεχόμενες προσπάθειες ειρήνευσης θα καταβληθούν περαιτέρω από τη διεθνή κοινότητα. Από την άλλη η λωρίδα της Γάζας αλλά και το Ισραήλ δεν θα μείνουν ανεπηρέαστα. Στη Γάζα είναι πολύ πιθανό να ενδυναμωθούν οι πυρήνες που συνδέονται με το ΙΚ και να εντείνουν τη δράση τους εναντίον της ισλαμικής Χαμάς, ενώ παράλληλα ακόμα ένα μέρος των συνόρων του Ισραήλ θα κινδυνεύει από επιθέσεις. Άλλωστε οι τζιχατιστές της Wilayat Sinai στη Χερσόνησο του Σινά έχουν διενεργήσει στο παρελθόν επιθέσεις εναντίον και του Ισραήλ. Με βάση τα πιο πάνω δεν είναι καθόλου τυχαία η σιωπηρή υποστήριξη του κοσμικού καθεστώτος Άσαντ από την Αίγυπτο, παρά τις αντιδράσεις της θεοκρατικής και αλλοπρόσαλλης πολιτικά Σαουδικής Αραβίας.
Ως Κύπρος οφείλουμε να παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις, καθώς η κατάσταση παραμένει ρευστή. Μέχρι τώρα φρονούμε ότι ορθά έχουμε πράξει στη διπλωματική υποστήριξη της Αιγύπτου, γιατί αυτό προστάζουν τα εθνικά μας συμφέροντα τη δεδομένη στιγμή. Άλλωστε πάντα υπάρχει περιθώριο έντασης των διπλωματικών μας πρωτοβουλιών για υποστήριξη των εθνικών μας συμφερόντων συμπλέοντας παράλληλα με αυτά της Ε.Ε.
Γράφει: Μιχάλης Φούλιας
