Είναι άτοπο να αναφέρεται κανείς σε εκσυγχρονισμό του Εκπαιδευτικού μας Συστήματος και σε εφαρμογή καινοτομιών σε αυτό, όταν το ίδιο το σύστημα υστερεί στα πολύ βασικά. Στα στοιχειώδη!
Και υστερεί για πολλά χρόνια, χωρίς να φαίνεται πως υπάρχει η βούληση για ουσιαστικές λύσεις. Για χρόνια, η Πολιτεία δεν φαίνεται να δείχνει ενδιαφέρον για τα εργασιακά δικαιώματα του ανθρώπινου δυναμικού του Υπουργείου Παιδείας και δη των αντικαταστατών ή τις υποχρεώσεις του εργοδότη απέναντι σε αυτούς.
Πρόκειται για εκπαιδευτικούς που εργάζονται στη Δημόσια Εκπαίδευση για πολλά χρόνια, επιτελώντας δύσκολο έργο, μιας και η ευελιξία, η συχνή αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος και η άμεση προσαρμογή τους, είναι απαραίτητα χαρακτηριστικά για να φέρουν σε πέρας την πολυεπίπεδη αποστολή τους. Το οξύμωρο στην περίπτωσή τους, είναι πως παρά το γεγονός πως βρίσκονται στα σχολεία για σειρά ετών και βοηθούν στην ομαλή λειτουργία τους καλύπτοντας κενά και ανάγκες όπου και όταν κληθούν, ο Εργοδότης δεν προχώρησε ποτέ, στον καθορισμό όρων εργοδότησης με αντίστοιχα δικαιώματα / ωφελήματα, ενώ ο μηχανισμός διορισμού, τους είναι καθόλα αποδεκτό, πως είναι απηρχαιωμένος. Ειδικότερα, δεν είναι απλά ανάγκη, αλλά επιβάλλεται: ο ευρύτερος καθορισμός των όρων εργασίας των αντικαταστατών (που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν), η δικαιότερη και θεσμοθετημένη κατανομή και χορήγηση των θέσεων που προκύπτουν και η λειτουργία ενός πιο αποτελεσματικού μηχανισμού ενημέρωσης και κάλυψης των κενών που προκύπτουν λόγω αδειών προσωπικού.
Συγκεκριμένα, ήδη θα έπρεπε να προχωρήσει ο καθορισμός όρων εργοδότησης των αντικαταστατών. Από καταβολής της εμφάνισης αντικαταστατών στα Δημόσια σχολεία, δεν υπάρχει κανένα θεσμοθετημένο πλαίσιο, με αποτέλεσμα οι αντικαταστάτες να μη δικαιούνται να ασθενήσουν, μιας και επικρέμμαται ο κίνδυνος απώλειας μισθού ή και υπηρεσίας! Παρά το γεγονός πως η ύπαρξη αντικαταστατών στα σχολεία χρονίζει, δεν έχει καταστεί δυνατό να κατοχυρωθεί η παραχώρηση αδειών απουσίας με πλήρεις απολαβές για αντικαταστάτες, ακόμα και αν προσκομιστούν τα απαιτούμενα πιστοποιητικά ασθενείας ή απουσίας. Επίσης, οι αντικαταστάτες δεν δικαιούνται ανεργιακό επίδομα για τις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα κ.ά. Πρόσφατα, το Υπουργικό Συμβούλιο, αποφάσισε την εξομοίωση των αδειών ανάπαυσης και αδειών ασθενείας για τους εργοδοτούμενους αορίστου χρόνου, με αυτές που ισχύουν για τους μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους, βάσει των περί Δημοσίας Υπηρεσίας χορήγησης αδειών Νόμων και Κανονισμών[1]. Αυτό μπορεί να αποτελέσει και οδοδείκτη για την επέκταση του συγκεκριμένου και για τους αντικαταστάτες. Μια άλλη διευθέτηση που θα μπορούσε να γίνει, είναι στα πρότυπα του συμβολαίου που δίνεται σε συμβασιούχους, με αναλογική αντιστοίχιση, σε βάση σχολικού έτους.
Σοβαρότατο πρόβλημα υπάρχει και στο καθεστώς εργοδότησης των αντικαταστατών. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια οι αντικαταστάτες, αμείβονται μόνο για τις διδακτικές ώρες του εκπαιδευτικού που αντικαθιστούν και εργάζονται ουσιαστικά με το καθεστώς του ωρομίσθιου. Εξωδιδακτικά και άλλα καθήκοντα ή υποχρεώσεις, δεν περιλαμβάνονται στη μισθοδοσία, γεγονός που πέρα από τη μισθολογική απώλεια, δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία των σχολικών μονάδων. Δεν είναι υπερβολή να αναφερθεί πως το συγκεκριμένο μέτρο αποτέλεσε απλά την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια, για οικονομίστικες πρακτικές, στην παιδεία του τόπου. Πολιτικές που επιτάσσουν τη μορφωτική πράξη, να υποτάσσεται στις απαιτήσεις της αγοράς και μόνο. Είναι ξεκάθαρη η επιχειρηματολογία γιατί οι αντικαταστάτες δημοτικής θα έπρεπε να πληρώνονται για πλήρες ωράριο. Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών στα Δημοτικά Σχολεία είναι τοποθετημένοι στη βάση του πολυδύναμου παιδαγωγού, υπεύθυνου τμήματος, με όλα τα καθήκοντα που απορρέουν από τη συγκεκριμένη υπευθυνότητα, και κατά συνέπεια και οι αντικαταστάτες τους. Η όποια αλλαγή στο εργασιακό καθεστώς, ουσιαστικά δυσχεραίνει την εκτέλεση πληθώρας καθηκόντων, που εκτελούνται σε μη διδακτικό χρόνο, τα οποία είναι απόλυτα αναγκαία για την ομαλή λειτουργία των σχολείων. Επιπρόσθετα, καταργεί οποιαδήποτε ενισχυτική διδασκαλία σε μαθητές με ρίσκο αλφαβητισμού ή μαθησιακές δυσκολίες, την οποία εκτελούσαν οι αντικαταστάτες συνάδελφοι. Ταυτόχρονα, δημιουργείται ένα τεράστιο κενό στη διοίκηση των σχολικών μονάδων αφού τα διοικητικά καθήκοντα εκπαιδευτικών που απουσιάζουν δε θα αναπληρώνονται, με αποτέλεσμα τα σχολεία να μένουν αδιοίκητα. Το πρόβλημα αυτό φαίνεται να είναι ακόμη πιο οξύ στις περιπτώσεις διοικητικού χρόνου τόσο των Δημοτικών όσο και πολύ περισσότερο των Δημόσιων Νηπιαγωγείων.
Μετά από τόσα χρόνια, είναι κοινά αποδεκτό πως πρέπει επίσης, να βρεθούν τρόποι πλήρους διαφάνειας του συστήματος διορισμού αντικαταστατών και πιο δίκαιη ανάθεση των αντικαταστάσεων. Διαχρονικά παρατηρείται έλλειψη διαφάνειας στο σύστημα διορισμού σε θέση αντικαταστάτη, με συνεπακόλουθη καχυποψία, ψιθυρολογία κλπ. Είναι ξεκάθαρο πως το υφιστάμενο σύστημα χρήζει εκσυγχρονισμού και βελτίωσης, άμεσα. Το γεγονός πως δεν δημοσιεύονται οι αντικαταστάσεις που προκύπτουν καθημερινά (επαρχία, αριθμοί καταλόγου αντικαταστατών που διορίστηκαν, τα σχολεία, η διάρκεια, η ημερομηνία και ώρα κλήσης/ανάληψης), δημιουργεί καχυποψία και δυσπιστία και σε κάποιες περιπτώσεις εντάσεις και το υφιστάμενο σύστημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως χρονοβόρο και χωρίς διαφάνεια. Από τη στιγμή που η ανάθεση αντικαταστάσεων γίνεται τηλεφωνικά, είναι φυσιολογικό να προκαλείται παραφιλολογία, παράπονα και προστριβές. Πόσω μάλλον όταν οι επηρεαζόμενοι αντικαταστάτες, δεν είναι σε θέση να έχουν ξεκάθαρα όλα τα δεδομένα μπροστά τους. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειές των λειτουργών, είναι λογικό να δυσκολεύονται να φέρουν σε πέρας ένα τεράστιο όγκο εργασίας, με ιδιαιτερότητες, δυσκολίες κ.ά.
Φυσικά, με το πέρασμα των χρόνων έχουν γίνει κάποιες προσπάθεια αποκατάστασης της διαφάνειας στο υφιστάμενο σύστημα, όπως είναι για παράδειγμα η δημοσιοποίηση λιστών διαφάνειας για τους διορισμούς αντικαταστατών. Η δημοσιοποίηση όμως δεν είναι από μόνη της αρκετή. Για παράδειγμα, αν κάποιος με βάση τη λίστα θεωρήσει πως έχει αδικηθεί από ενδεχόμενη αβλεψία, πώς δικαιώνεται και πώς αποκαθίσταται η αδικία; Πώς γίνεται ο συγκεκριμένος έλεγχος; Υπάρχει μηχανισμός θεραπείας μιας ενδεχόμενης αδικίας; Μπορεί να πιστωθεί υπηρεσία που απολέσθηκε στον επηρεαζόμενο από το ενδεχόμενο λάθος;
Λαμβάνοντας υπόψη πως το υφιστάμενο σύστημα δεν συμβαδίζει με τις σύγχρονες ανάγκες και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την χρήση της τεχνολογίας για περισσότερη ευελιξία, ταχύτητα και παραγωγικότητα στους Οργανισμούς, είναι επιτακτική η ανάγκη για εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου συστήματος και η άμεση εφαρμογή ηλεκτρονικού συστήματος ανάθεσης αντικαταστάσεων. Κάτι τέτοιο σαφώς και θα επιταχύνει τη διαδικασία διορισμού αντικαταστατών και άρα θα διευκολύνει την καθημερινότητα των σχολείων. Ταυτόχρονα, θα ελαχιστοποιήσει τις φωνές διαμαρτυρίας και την καχυποψία.
Συνοψίζοντας, η ανυπαρξία όρων υπηρεσίας αντικαταστατών, είναι κάτι που θα έπρεπε να μελετηθεί και να διευθετηθεί εδώ και χρόνια. Είναι τραγικό για ένα σύγχρονο κράτος να μεταχειρίζεται το ανθρώπινό του δυναμικό με εργασιακούς όρους άλλων εποχών. Πρέπει λοιπόν, να επιλυθούν τα πολλά και σημαντικά προβλήματα που αφορούν τους όρους και τις συνθήκες εργασίας, όπως και τις ποικίλες μορφές εργασιακής ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Ξεκάθαρα, η μη επίλυσή τους, έχει σοβαρές και αρνητικές επιπτώσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και αναπόφευκτα στο ίδιο το εκπαιδευτικό έργο. Ζητούμενο, ο πλήρης σεβασμός των εργασιακών δικαιωμάτων για όλους τους εκπαιδευτικούς και οι αξιοπρεπείς συνθήκες και όροι εργασίας ως αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας στην εκπαίδευση. Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα αναδεικνύεται η σημασία για δημιουργία ή βελτίωση θεσμικών διαδικασιών για τις αντικαταστάσεις και τους μηχανισμούς παραχώρησής τους. Η Επίσημη Πλευρά οφείλει να προχωρήσει άμεσα στον ξεκάθαρο καθορισμό όρων εργασίας των αντικαταστατών και το σύστημα διορισμού τους να αποτελέσει αντικείμενο θεσμικού διαλόγου, ώστε όλα τα ζητήματα να επιλυθούν γρήγορα και ουσιαστικά. Είναι υποχρέωση της Πολιτείας να εργαστεί μεθοδικά και άμεσα ώστε να διασφαλίσει κάποια πολύ σημαντικά δικαιώματα των αντικαταστατών και να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας τους, ως αναγνώριση της πολύπλευρης και σημαντικότατης προσφοράς τους στα δημόσια εκπαιδευτήρια.
Γράφει: Μιχάλης Αλεξόπουλος
