Πολλά πρωτοσέλιδα των σημερινών εφημερίδων αναφέρονται εκτενώς στο ζήτημα των νομίμων εξουσιών και αρμοδιοτήτων του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας.
Το ζήτημα ήγειρε τις τελευταίες μέρες Υπουργός της Κυβέρνησης. Το συγκεκριμένο ζήτημα με είχε απασχολήσει προσωπικά σε ανύποπτο χρόνο, σε μιά προσπάθειά μου να κατανοήσω με ακρίβεια το ΌΡΙΟ των νομίμων εξουσιών και αρμοδιοτήτων του ανώτατου θεσμικού αξιωματούχου. Ανέτρεξα τότε στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου με έκπληξη διάβασα:
ΑΡΘΡΟΝ 116
“Ο γενικός ελεγκτής βοηθούμενος υπό του βοηθού γενικού ελεγκτού ελέγχει εν ονόματι της Δημοκρατίας πάσαν πληρωμήν ή είσπραξιν και πάντα λογαριασμόν χρηματικών διαθεσίμων ή λοιπού ενεργητικού ή αναληφθεισών υπό της Δημοκρατίας ή διά λογαριασμόν αυτής υποχρεώσεων, του οποίου η διαχείρισις γίνεται υπό της Δημοκρατίας ή εν ονόματι αυτής θεωρών και ελέγχων συνάμα πάντα τοιούτον λογαριασμόν. Προς τον σκοπόν τούτον έχει το δικαίωμα της επιθεωρήσεως απάντων των σχετικών προς τοιούτους λογαριασμούς βιβλίων, αρχείων και καταστάσεων και των τόπων ένθα φυλάσσεται το περί ού ο λόγος ενεργητικόν. Ο γενικός ελεγκτής βοηθούμενος υπό του βοηθού γενικού ελεγκτού ασκεί πάσαν ετέραν εξουσίαν και εκτελεί πάσαν ετέραν υπηρεσίαν ή καθήκον καθοριζόμενον ή ανατιθέμενον εις αυτόν διά νόμου.”
Η έκπληξή μου δημιουργήθηκε επειδή είχα αντιληφθεί από προηγούμενα γεγονότα ότι ο Γενικός Ελεγκτής έχει τη νόμιμη εξουσία να ελέγχει ή διαχειρίζεται θέματα που αφορούν, για παράδειγμα, (1) την λήψη αποφάσεων υπό διοικητικών οργάνων για θέματα που δεν έχουν καμία απ’ ευθείας σχέση με πληρωμές, εισπράξεις και λογαριασμούς, όπως, π.χ., οι εισηγήσεις Ειδικών Επιτροπών (και η νομιμότητα της σχετικής διαδικασίας) για την ανέλιξη προσωπικού σε Πανεπιστήμιο της Δημοκρατίας, και (2) τις αποφάσεις Ειδικής Επιτροπής (που απαρτίζεται από τους τρεις αρχαιότερους Εισαγγελείς της Νομικής Υπηρεσίας) που εξετάζει περιπτώσεις ανάληψης εργασίας στον ιδιωτικό τομέα από πρώην κρατικούς αξιωματούχους. (Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά.)
Κατά την ταπεινή μου άποψη, θέματα όπως τα παραπάνω αφίστανται των συνταγματικών αρμοδιοτήτων του Γενικού Ελεγκτή. Εάν η άποψή μου είναι ορθή, πολλά εύλογα και απλά ερωτήματα εγείρονται, και αντίστοιχες απαντήσεις οφείλονται:
1. Ποιος φέρει την ευθύνη ελέγχου περιπτώσεων όπου ο (οποιοσδήποτε) Γενικός Ελεγκτής ελέγχει ζητήματα που δεν αφορούν εισπράξεις, πληρωμές ή λογαριασμούς; Γενικότερα, ποιος φέρει την ευθύνη του ελέγχου του (οποιουδήποτε) Γενικού Ελεγκτή; Μπορεί να θεωρηθεί (στο δημοκρατικό πολίτευμα) ότι μιά ανεξάρτητη αρχή όπως η Ελεγκτική Υπηρεσία είναι υπεράνω ελέγχου; (Κατά την ταπεινή μου άποψη, ουδείς είναι υπεράνω ελέγχου.)
2. Μήπως υπάρχει άλλος νόμος της Δημοκρατίας που ανέθεσε στο Γενικό Ελεγκτή άλλες υπηρεσίες ή καθήκοντα; (Θα μπορούσαν με τέτοιο νόμο να ανατεθούν υπηρεσίες και καθήκοντα που δεν σχετίζονται ευθέως με τις εισπράξεις, τις πληρωμές και τους λογαριασμούς που επιτάσσει το Σύνταγμα; Τέτοιος νόμος δεν θα κρινόταν ως αντισυνταγματικός;)
3. Ποιοί είναι οι νόμιμοι τρόποι δημοσιοποίησης των ευρημάτων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας;
4. Σύμφωνα με φερόμενη δήλωση του σημερινού Γενικού Ελεγκτή, “ο ρόλος της (Ελεγκτικής Υπηρεσίας) προκύπτει επίσης από σωρεία αποφάσεων διεθνών οργανισμών, περιλαμβανομένης και της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που το 2011 με την Απόφαση της Α/66/209 τόνισε το σημαντικό ρόλο των Ελεγκτικών Υπηρεσιών στην προώθηση της αποδοτικότητας, λογοδοσίας, αποτελεσματικότητας και διαφάνειας στη δράση της δημόσιας διοίκησης”. Χωρίς να έχω υπόψη μου τη “σωρεία αποφάσεων” (αν τυχόν αυτό δεν αποτελεί σχήμα λόγου), διερωτώμαι κατά πόσο τέτοιες αποφάσεις είναι υπεράνω του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κατά την ταπεινή μου άποψη τα σχόλια και οι τονισμοί της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών δεν έχουν νομική ισχύ ή τουλάχιστον ισχύ ανώτερη του Συντάγματος της Δημοκρατίας (ή οποιουδήποτε κράτους). Γενικότερα, θα μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη η “διεύρυνση” του Συντάγματος ενός Κράτους από τις αποφάσεις διεθνών οργανισμών; (Ti, τότε, το Κράτος θα κρατούσε αφού ένα Κράτος ορίζεται τρόπον τινά δια των εξουσιών που λαμβάνει διά του Συντάγματός του;) Μπορούν να θεωρηθούν τέτοιες αποφάσεις ως εν δυνάμει Νομολογία;
5. Νομιμοποιείται η Ελεγκτική Υπηρεσία να λειτουργεί ως Γραφείο Υποδοχής Καταγγελιών; (Οποιαδήποτε σχέση του ερωτήματος αυτού με πραγματικά γεγονότα είναι φανταστική.)
Τα παραπάνω (και άλλα) ερωτήματα οφείλουν να απαντηθούν δεόντως. Χωρίς τις απαραίτητες απαντήσεις και διευκρινίσεις η εμπιστοσύνη του απλού πολίτη στον έλεγχο (εισπράξεων, πληρωμών και λογαριασμών) που ασκείται διά του Γενικού Ελεγκτή θα είναι ισχνή, ανεπαρκής ή ευάλωτη.
Γράφει: Μάριος Μαυρονικόλας
