Στην ερώτηση «Θέλετε να γίνετε δότης οργάνων;» η απάντηση «Πάρτε τ’ RΧ:μου», θεωρείται θετική ή αρνητική απάντηση;
Ενώ συνεχίζετε να προβληματίζεστε για την απόφασή σας, επιτρέψετε μου να ισχυριστώ ότι οι μεταφορές δεν είναι απλά ένα διακοσμητικό στοιχείο στο γερό οικοδόμημα της κυριολεξίας, αλλά ένα βασικό δομικό στοιχείο της πραγματικότητάς μας. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα είναι αποκαλυπτικές νοοτροπιών, καταστάσεων και κοινωνικών τάσεων. Για παράδειγμα, οι πιο κάτω χαρακτηριστικές μεταφορές, μπορούν να φωτίζουν αντίστοιχες πτυχές της κυπριακής ιστορίας.
Ας ξεκινήσουμε με τη γνωστή μεταφορική φράση που αποδίδεται στον αείμνηστο εθνάρχη Μακάριο: «Εγώ είμαι η Κύπρος». Ο κορυφαίος αυτός πολιτικός και περίσεμνος ιεράρχης, εξοικειωμένος με την πλούσια εκκλησιαστική γλώσσα και παράδοση, η οποία βρίθει από μεταφορές, δεν φειδόταν ποτέ στην χρησιμοποίησή τους. Η χρήση μεταφορών όπως την πιο πάνω, αποτύπωνε, αλλά και κατασκεύαζε μια πραγματικότητα στην οποία ο πολιτικός ηγέτης ταυτιζόταν με το ίδιο το κράτος και κατ’ επέκταση με την πρόνοια του (κράτους) για τα παιδιά/πολίτες. Ταυτόχρονα έκανε την κριτική στο πρόσωπο του να αποτελεί ουσιαστικά μια αντι-πατριωτική πράξη. Από τότε πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι της παγκόσμιας ιστορίας, εντούτοις σπαράγματα των προαναφερθέντων εντυπώσεων εξακολουθούσαν να είναι ισχυρά μέχρι πολύ πρόσφατα.
Η μετά το 1974 εποχή σημαδεύτηκε – μεταξύ άλλων- και από την χρήση μιας μεταφορικής πρότασης την οποία κανένας πολιτικός, καταξιωμένος ή φέρελπις, δεν παρέλειψε να τονίσει ουκ ολίγες φορές στις ομιλίες του: «Ο Πενταδάκτυλος στενάζει κάτω από την μπότα του Ατίλλα». Η πρόταση τούτη περνά το υπονοούμενο ότι σε ένα σύμπαν όπου τα στοιχεία της φύσης συμπάσχουν με τον πόνο μας και συστρατεύονται στον αγώνα μας, σίγουρα κάποια μέρα θα «δικαιωθούμε». Πόσο μεγάλη ήταν για μένα η τιμωρία -που χρησιμοποιώντας την πρόταση αυτή αρίστευσα σε σχολεία και πανεπιστήμια (σε ωδεία, σε στρατούς και γυμναστήρια)- όταν αντίκρισα για πρώτη φορά από κοντά τον πρωταγωνιστή της μεταφοράς. Η γιγάντια χωματοπέτρινη μάζα με την ασβεστολιθική καρδιά δεν εξέφρασε κανένα συναίσθημα κατά τη συνάντησή μας. Τα περιστατικό με βοήθησε να καταλάβω ότι η μελοδραματική στο ύφος διατύπωση περί αναστεναγμού, υποκινεί ουσιαστικά μια επικίνδυνη τάση προς την αδράνεια, συσκοτίζοντας το γεγονός ότι το μέλλον του τόπου εξαρτάται 100% από ανθρώπινες πράξεις και παραλήψεις και 0% από την ψυχολογική διάθεση βουνών και πεδιάδων.
Ο έρωτας με έρωτα ξεχνιέται, το ίδιο ισχύει και για τις μεταφορές. Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τους τελευταίες μήνες δύο νέες μεταφορές έχουν πάρει τη σκυτάλη, διεκδικώντας σχεδόν ολοκληρωτικά το –πολιτικό- μας ενδιαφέρον. Πρώτη είναι η μεταφορά περί εξυγίανσης της οικονομίας. Η εξυγίανση παραπέμπει στη σχέση ασθενή-γιατρού και έχει ως διακύβευμα τη θεραπεία μιας ασθένειας. Ο ασθενής που νοσεί, αναγκαστικά απευθύνεται στον εμπειρογνώμονα, ο οποίος θα τον θεραπεύσει. Τα φάρμακα που προτείνονται είναι πικρά, αλλά καταπίνονται αγόγγυστα προκειμένου να επέλθει η θεραπεία. Ο ασθενής αναζητεί τις ανθυγιεινές συνήθειες του παρελθόντος του και επιδιώκει να τις αλλάξει, έχοντας μια κρυφή ελπίδα, ότι ο γιατρός ξέρει τι κάνει. Παράλληλα, προβάλει η μεταφορά της «εξόδου»: από το μνημόνιο, από την τρόικα, το ευρώ, από την Ευρωπαϊκή ένωση. Εδώ υπάρχει ένας γεωγραφικός χώρος, ας πούμε ένα δωμάτιο, στο οποίο το θύμα έχει (αυτό)εγκλωβιστεί. Η προτεινόμενη λύτρωση επέρχεται δια της δυναμικής εξόδου από τον προβληματικό χώρο και με την είσοδο σε ένα άλλο, εν πολλοίς απροσδιόριστο. Εκεί, το μέχρι προ τινός θύμα, θα βρεθεί σε ένα εντελώς καινούργιο περιβάλλον, όπου θα μπορέσει να ξεδιπλώσει τις αρετές του και να ευημερήσει απερίσπαστο από τους πρώην βασανιστές του.
Οι δύο μεταφορές εκφράζουν εν μέρει ανταγωνιστικές ερμηνείες της κατάστασης. Στην πιο απλουστευμένη τους όμως εκδοχή έχουν ένα ισχυρό συνδετικό στοιχείο. Στο βάθος του υγειαστηρίου ή του δωματίου προβάλει, ως αντικείμενο του πόθου, το οποίο μας αναμένει να το «εκμεταλλευτούμε», το φυσικό αέριο. Η ολοκλήρωση της ένωσης μας με το αντικείμενο του πόθου δεν είναι απλή υπόθεση. Στο δρόμο παραμονεύουν, με άγνωστες διαθέσεις, Γερμανοί, Ισραηλινοί, Κινέζοι, Αγγλοαμερικάνοι, Ρώσοι, Τούρκοι, Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες ακόμα και αυτή η ίδια η Λύση του Κυπριακού! Έτσι, οι προσδοκίες για τη λύση των προβλημάτων μας έχουν μετατεθεί από τους ώμους του υπερφυσικού ηγέτη και τις πλάτες του θλιμμένου βουνού στα πέντε χιλιάδες μετρά κάτω από τη θάλασσα. Ο ποιητής, ο πρωθιερέας στον ναό των μεταφορών, έχει τον τελικό λόγο : «Κι αν φτωχικό το βρεις, τα αέριο δε σε γέλασε, το αέριο σου δωσε παράταση στ’ωραίο ταξίδι, προς το άγνωστο με βάρκα την απατηλή ελπίδα».
Γράφει: Μάριος Επαμεινώνδας
