Οι γραμμές των ορυζώνων. Του Μάριου Επαμεινώνδα

Στα απόκρυμνα βουνά του βορείου Βιετνάμ ανθούσε παλιά η παπαρούνα (για παρασκευή οπίου). Τώρα πια αυτή η ενασχόληση είναι παράνομη, εντούτοις καλλιεργείται κάνναβη (για κατασκευή υφασμάτων).Αυτό βέβαια είναι μία από τις πολλές αλλαγές που έχουν επισυμβεί τις τελευταίες δεκαετίες στην περιοχή.

“Η καλλιέργεια κάνναβης για κατασκευή υφασμάτων είναι δουλειά των Μαύρων Χμογκ”, μας εξήγησε η γλυκύτατη οδηγός μας από την φυλή/μειονότητα των Ερυθρών Ντάο. Οι “δικοί της” άνθρωποι καλλιεργούν κυρίως καλαμπόκι για τα ζωντανά και ρύζι για τις ανάγκες της οικογένειας.

Η οδηγός μας στην ορεινή πεζοπορία, μάς συστήθηκε ως May. Είναι το όνομα που χρησιμοποιούσε στο σχολείο. Στο πατρικό της την φώναζαν διαφορετικά, ενώ όταν παντρεύτηκε της δόθηκε ένα τρίτο όνομα από την οικογένεια του άντρα της. Οι γυναίκες ακολουθούν τον άντρα τους, έτσι θέλει η παράδοση των Ερυθρών Ντάο που είναι μια από τις μεγαλύτερες μειονότητες στην περιοχή Sa Pa στα σύνορα Βιετνάμ-Κίνας. Μαζί με τις άλλες φυλες/μειονότητες της περιοχής συνθετουν ένα πολύχρωμο πολιτισμικό μωσαϊκό που έλκει το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων περιηγητών.

Στο χωριό του άντρα της, όπου ζει τώρα η May, οι Ερυθροί Ντάο συνυπάρχουν αρμονικά με τη φυλή/μειονότητα των Μαύρων Χμογκ, παρόλο που μιλούν διαφορετικές και αμοιβαία ακατανόητες γλώσσες . Σ’ αυτό βοηθά και το γεγονός ότι μαθαίνουν στο δημόσιο σχολείο βιετναμέζικα που είναι η lingua franca για όλες τις εθνοτικές ομάδες του Βιετνάμ, στο συνολό τους 54.

Εκτός από τη γλώσσα, οι συγχωριανοί ξεχωρίζουν μεταξύ τους και από την ενδυμασία. Χαρακτηριστικό για τους Ερυθρούς Ντάο είναι το κόκκινο μαντήλι και για τους Μαύρους Χμογκ η σκουρόχρωμη περιβολή. Με βάση αυτή την πληροφορία ήταν εύκολο να καταλάβει κανείς την προέλευση των ανθρώπων που ξεχορτίζουν τους ορυζώνες τους, ενόψει τoυ φυτέματος του ρυζιού που επίκειται.

Οι αναβαθμίδες των ορυζώνων, όπου συντελείται αδιάλειπτα ο ετησίος κύκλος παραγωγής ρυζιού είναι η κεντρική σκηνή πάνω στην οποία ξεδιπλώνεται η ζωή των ορεισίβιων αυτών αυτών φυλών. Τα ήθη τους είναι ιδιαίτερα και οι πρακτικές τους θυμίζουν παλαιότερες εποχές πιο απλές, ίσως πιο αγνές. Η δε διαβίωση τους είναι λιτή, ενίοτε αγγίζει τα όρια της ανέχειας.

Μικρές μηχανές έχουν αντικαταστήσει, εν μέρει, τους νεροβούβαλλους στην παραγωγή, ωστόσο η καλλιέργεια του ρυζιού παραμένει μια εξαιρετικά επίπονη εργασία. Η σπορά γίνεται αρχικά σε αναβάθμιδα “φυτώριο”, μετά κάθε φύτρα ρύζι που βλαστά μεταφυτεύεται μία-μία σε όλες τις εκτάσεις με το χέρι και η συγκομιδή γίνεται με παρόμοιο τρόπο.Η ανταμοιβή της χειρονακτικής εργασίας εδώ, οπως και σε άλλα μήκη και πλάτη του κόσμου, είναι πενιχρή.

Η May έμαθε αγγλικά μιλώντας με τους τουρίστες και τώρα, εκτός από τις αγροτικές της ασχολίες, δουλεύει και ως οδηγός για τους τουρίστες που όλο και πληθαίνουν στην περιοχή. Είναι πολύ ευχαριστημένη γιατί συνεργάζεται με μια εταιρεία που επιμερίζει τα έσοδά της τίμια με τους ντόπιους και υποστηρίζει την εκπαίδευση των παιδιών τους. Η May έχει μόνο δύο παιδιά σε αντίθεση με τους γονείς της που είχαν εφτά και δεν αποκλείει την πιθανότητα τα παιδιά της να συνεχίσουν σπουδές και μετά το γυμνάσιο.

Ενώ βαδιζαμε με τη May στις υγρές γραμμές των ορυζώνων, ξεπρόβαλε στην κοιλάδα μπροστά μας ένα οικοδομικό συγκρότημα ενοχλητικών διαστάσεων. Είναι εμφανές ότι η τουριστική ανάπτυξη περικυκλώνει την περίοχη και για κάποιες πτυχές της, οι ντόπιοι έχουν αμφίθυμη στάση πχ για τα συγκροτήματα εκτός κλίμακας. Χωρίς να γνωρίζει κανείς τις εσωτερικές δυνάμικες των αναπτύξεων, είναι δύσκολο να μην αναγνωρίσει ότι μερικές οικοδομές είναι τουλάχιστον ακαλαισθητες.

Το αίσθημα της ευφορίας του ταξιδιώτη που ανακαλύπτει νέες περιοχές μας κυριεύει ενώ πλησιάζουμε στο χωριό της May. Όμως η ευφορία μας δεν είναι αμιγής “ενοχών”. Μήπως συμβάλουμε με την παρουσία μας εδώ, στη διαταραχή του κοινωνικού και περιβαλλοντικού οικοσύστηματος; Από την άλλη, ίσως και να υποστηρίζουμε μια πιο βιώσιμη αλλαγή για τους ντόπιους, η οποία ήταν μοιραίο πώς θα γινόταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Μοιραζόμαστε την ανησυχία μας με τη May, η οποία μας απαντά με ένα εγκάρδιο χαμόγελο που αφήνει να φανεί το χρυσό της δόντι:Don’t worry, you… are good tourists!

Η May μας προτείνει να δοκιμάσουμε το παραδοσιακό herbal bath στο χωριό της. Απαντούμε θετικά και μας οδηγεί σε μια οικία, οπου αυτοσχεδίες ξύλινες καμπίνες λειτουργούν ως λουτρά. Σύντομα είμαι αράγμενος σε ενα ξύλινο βαρέλι νιώθοντας το ζεστό νερό με το αρωματικό μείγμα να καταπραύνει το κουρασμένο από την πεζοπορία σώμα μου. Από την τρύπα του υφάσματος που λειτουργεί ως παραπέτασμα διακρίνω μια μικρή ομάδα πεζοπόρων να αφείκνυται. Η May με την οικοδεποινα συζητούν γελώντας στην ξύλινη βεράντα και τις ομιλίες τους επισκιάζει κάθε τόσο ένας κόκορας που δηλώνει την κυριαρχία του στην αυλή. Η μέρα κυλά ομαλά στο χωριό κι εγώ βρίσκω το χρόνο να θέσω φιλοσοφικά ερωτήματα για το περιοχόμενο της έννοιας “καλός τουρίστας”…