«Το τζιρίτι». Έτσι αποκαλεί το χώρο της τάφρου στη δυτική πλευρά των τειχών της Λευκωσίας, ανάμεσα στους προμαχώνες Μούλα και Ρόκκας, ο κύριος Ανδρέας.
Είναι γύρω στα 80 και είναι από τους λίγους που θυμάται την εποχή κατά την οποία αυτό το όνομα χρησιμοποιείτο ευρέως. Η ακριβής ονομασία ήταν Djirit Hisari, που στα ελληνικά αποδίδεται ως «Οχυρό του ακοντισμού». Εκεί λάμβανε χώρα, από την Οθωμανική περίοδο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα ένα παιγνίδι στο οποίο δυο ομάδες εφίππων επιτελούσαν μια τελετουργική μάχη με ξύλινα δόρατα. Το παιγνίδι έσβησε, όπως και η εποχή που το γέννησε, ο χώρος όμως δεν έπαψε να είναι σημαντικό σημείο τελετών και εκδηλώσεων. Κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε –μεταξύ άλλων και- ως πεδίο επίδειξης της αυτοκρατορικής ισχύος. Χαρακτηριστικές οι παρελάσεις στο πλαίσιο του εορτασμού των γενεθλίων του βασιλιά ή της βασίλισσας. «Δεν μας συγκινούσαν οι εκδηλώσεις τους. Εμάς τότε τα μυαλά μας ήταν γεμάτα με Ένωση», θυμάται ο κύριος Αντρέας. «Είμαστεν έτοιμοι να πεθάνουμε για την Ελλάδα…Τζιαι να σκοτώσουμε».
Οι «φαντασμαγορικές» τελετές των Βρετανών δεν έπειθαν τους Ελληνοκύπριους, ούτε και κατάφεραν να δώσουν ένα νέο όνομα στο Τζιρίτι. Τα κατάφερε όμως ένα άλλο, λαϊκό προϊόν, που επινόησαν και «εισήγαγαν» στην Κύπρο οι Βρετανοί: το ποδόσφαιρο. Αρχικά, ανεπίσημα παιγνίδια ανάμεσα σε Κύπριους μαθητές και Βρετανούς στρατιώτες, μετά τα πρώτα κυπριακά σωματεία. Ανάμεσα στα 8 ιδρυτικά μέλη της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ), το 1934, ήταν και η Τουρκική Αθλητική Λέσχη, που αργότερα συνενώθηκε με την Τσιετίγκαγια και υιοθέτησε το όνομά της. Η Τσιετίγκαγια βρέθηκε στο απώγειο της δύναμής της γύρω στο 1950. Μέρος της «απογείωσης» της ήταν και η ανέγερση ενός νέου οικήματος επί του προμαχώνα Μούλα, ακριβώς πάνω από το Τζιρίτι, το 1952-3. Η πετυχημένη πορεία της στο Κυπριακό Πρωτάθλημα έμελλε να διακοπεί λίγο αργότερα. Το φθινόπωρο του 1955, μεσούντος του αγώνα της ΕΟΚΑ και αμέσως μετά τα πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως, λήφθηκαν δυο καθοριστικές αποφάσεις. Η μεν ΚΟΠ αποφάσισε τον αποκλεισμό των τουρκοκυπριακών ομάδων και το Τουρκοκυπριακό Αθλητικό Κογκρέσο δημιούργησε την Τουρκοκυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου. Στις αποφάσεις αυτές φαίνεται να συνυπολογίστηκαν οι λόγοι ασφάλειας. Αμέσως μετά, η Τσιετιγκαγιά ενοικίασε το χώρο ανάμεσα στους δύο προμαχώνες και τον έκανε το γήπεδο της, μετατρέποντας έτσι το τζιρίτι σε «Γήπεδο της Τσιετίγκαγια».
Ανασκαλίζοντας τις θύμησές του από την εποχή που οι ομάδες αγωνίζονταν «χωριστά κι’ ασφαλισμένα» ο κ.Ανδρέας αναφέρει: «Που την ποδά μεριά των τειχών (δυτική) έπαιζαν οι Τούρκοι(Τσιεντίγκαγια), που την άλλη (ανατολικά) οι αριστεροί(Ορφέας)». Η αναφορά του σε «αριστερά» γήπεδα σχετίζεται με την πρώτη «διχοτόμηση» του κυπριακού ποδοσφαίρου, αυτήν του 1948, όταν, στο περιθώριο του ελληνικού εμφυλίου, λειτούργησαν δύο ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες στη βάση πολιτικών φρονημάτων. Παρόλο που η «διχοτόμηση» αυτή έληξε το 1954, εντούτοις, οι δεξιές και αριστερές παρακαταθήκες των ομάδων διατηρήθηκαν…Με το δικό τους τρόπο διατηρήθηκαν και ενισχύθηκαν οι διαχωρισμοί των ομάδων σε εθνοτική βάση. Κατά την διάρκεια των διακοινοτικών συγκρούσεων, η ηγεσία της Τσιετίγκαγια, που δεν υπολείπονταν σε εθνικοφροσύνη από τις ηγεσίες αντίστοιχων ελληνοκυπριακών ομάδων, εγκατέστησε παραστρατιωτικούς μαχητές στο οίκημα του σωματείο της. «Είχαμε κι εμείς τους δικούς μας στην οροφή του Λήδρα Πάλας, που ήταν πιο πλεονεκτική θέση» εξηγεί με νόημα ο κύριος Ανδρέας. Το τελευταίο και πιο δραματικό επεισόδιο της αντιπαράθεσης στην περιοχή διαδραματίστηκε κατά την τουρκική εισβολή του 1974, όταν αυτή έγινε θέατρο σκληρών μαχών, πριν καταστεί μέρος της νεκρής ζώνης.
Στα χρόνια μετά το 1974, το «Γήπεδο της Τσιετίγκαγια» περιόρισε την αθλητική χρήση του και πέρασαν μερικές δεκαετίες πριν αποκτήσει μια καινούρια ομάδα χρηστών. Η τοποθεσία του το έκανε πρακτικά το πιο προσβάσιμο μέρος για κοινές, μαζικές εκδηλώσεις ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων. Οι συγκεντρώσεις αυτές, εγκαινίασαν μια τολμηρή διαδικασία ανανοηματοδότησης του χώρου, όμως είχαν περιορισμένη απήχηση στο ευρύ κοινό. Με την μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση μέσω των οδοφραγμάτων, το 2003, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για πιο εύκολη πρόσβαση στο χώρο. Εντούτοις, μέχρι πρότινος, εξέλιπαν οι λόγοι που θα έκαναν μια πραγματικά μαζική συγκέντρωση στο χώρο εφικτή. «Εννάρτω τζι εγώ στο Τζιρίτι τη Δευτέρα» μου είπε ο κύριος Αντρέας και λόγια του ακούστηκαν σαν επιβεβαίωση μιας απρόσμενης αλλαγής που συντελείται. Άραγε τον οδηγεί εκεί η πεποίθηση ότι συμβάλλει για κάτι καλύτερο, η ενοχή για λάθη της γενιάς του, ή η σοφία που υποβάλει πως για να είναι μία η Κύπρος θα πρέπει να τους χωρεί όλους. Το γήπεδο πάντως, αυτή τη Δευτέρα, θα χωρέσει Κυπρίους απ’ όλες τις ομάδες. Που τους ενώνει η ελπίδα … #unitedbyhope
Γράφει: Μάριος Επαμεινώνδας
