Αλχημείες με την Παιδεία του τόπου. Του Λεωνίδα Χατζηλοΐζου

Εδώ και πολλά χρόνια ο Γενικός Ελεγκτής περιλαμβάνει στις εκθέσεις του στοιχεία για τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία: Μισθούς, ώρες εργασίας, αριθμό μαθητών ανά τάξη και άλλα…

Η Παιδεία του τόπου δια μαγείας μετατρέπεται σε στυγνούς αριθμούς οι οποίοι αποτυπώνονται σε μερικές σελίδες μιας έκθεσης. Αυτές οι εκθέσεις γίνονται «ανάρπαστες» κάθε χρόνο και τα ΜΜΕ αναπαράγουν με μανία και εύηχους τίτλους τις πληροφορίες που τόσο πρόθυμα παρέχει ο Γενικός Ελεγκτής: «Παραμένουν οι πιο ακριβοπληρωμένοι οι εκπαιδευτικοί», Πληρώνονται για να ξεκουράζονται», «Λίγος ο διδακτικός χρόνος» είναι μερικοί από τους τίτλους που στολίζουν τις εφημερίδες με βάση τα στοιχεία του Γ.Ε.

Αλήθεια, αυτά τα στοιχεία τα έχει διασταυρώσει ποτέ κανείς; Έχει κατεβάσει κάποιος τις εκθέσεις τις οποίες επικαλείται ο Γ.Ε. και να ελέγξει, όντως ισχύουν; Υπάρχουν και άλλα στοιχεία; Υπάρχουν σημειώσεις που να τα επεξηγούν;

Τις τελευταίες μέρες ο Γ.Ε. βρήκε ευκαιρία να ρίξει λάδι στη φωτιά της διαφωνίας ανάμεσα στο Υπουργείο Παιδείας και στους εκπαιδευτικούς. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να στρέψει την κοινή γνώμη ακόμη πιο πολύ ενάντια στους εκπαιδευτικούς προχώρησε σε μια σειρά αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα. Μερικές από τις αναρτήσεις του στο facebook αναφέρονταν στον μισθό των εκπαιδευτικών, στους μαθητές ανά εκπαιδευτικό, στον χρόνο εργασίας των εκπαιδευτικών, στις σχολικές μέρες στην Κύπρο και Ευρώπη και στον διδακτικό χρόνο των καθηγητών, συνοδευόμενες με σχετικούς πίνακες συγκρίνοντας την Κύπρο με την Ευρώπη.

Όσον αφορά τους μισθούς, παρέθεσε τον πιο πάνω πίνακα ο οποίος ουσιαστικά δείχνει πως οι ακαθάριστοι αρχικοί μισθοί των εκπαιδευτικών δεν απέχουν πολύ από τον μέσο μισθό στην Κύπρο. Σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες η Κύπρος βρίσκεται πιο ψηλά από μερικές και πιο χαμηλά από άλλες. Το σημαντικό είναι πως πρόκειται για ακαθάριστους μισθούς, οι οποίοι στην Κύπρο λόγω πολλαπλών φορολογιών είναι πολύ πιο κουτσουρεμένοι από τους αντίστοιχους ακαθάριστους μισθούς σε άλλες χώρες. Όσον αφορά τους μέγιστους μισθούς, θα ήταν καλά να μας πει πόσοι και ποιοι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν τέτοιους μισθούς.

Κάτι το οποίο ζητήθηκε από τον Γ.Ε. να παρουσιάσει και δεν το έπραξε, ήταν να παρουσιάσει και τα επιδόματα που λαμβάνουν εκπαιδευτικοί άλλων χωρών. Επειδή ο Γ.Ε. ουδέποτε παρουσίασε τον σχετικό πίνακα, τον παραθέτω εδώ.

Όπως βλέπετε, οι μοναδικές χώρες στην Ευρώπη που δε λαμβάνουν επιδόματα οι εκπαιδευτικοί, ούτε για επιπρόσθετα προσόντα, ούτε για επίδοση, ούτε για επιπρόσθετες υπευθυνότητες, την τοποθεσία του σχολείου, διδασκαλία μαθητών με ειδικές ανάγκες ή κάτω από δύσκολες συνθήκες, συμμετοχή σε εξωδιδακτικές δραστηριότητες, είναι η Κύπρος και η Πορτογαλία. Ενώ σε άλλες χώρες λαμβάνουν επιδόματα, στην Κύπρο τίποτα. Αυτό το δεδομένο ο Γ.Ε. το θέωρησε ασήμαντο και μη άξιο αναφοράς. Για παράδειγμα στη Σλοβενία, όταν οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν σε εξωτερικό χώρο, μπορεί να πάρουν επίδομα μέχρι και 20% του μισθού τους. Στην Κροατία οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αυξήσουν τον μισθό τους κατά 8% αν είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού και 15% διδακτορικού ή 10% αν διοριστούν σε δυσμενή περιοχή. Στη Τσεχία δίδεται επίδομα μέχρι 2000 κορώνες για διδασκαλία σε τάξη που έχει διαφορετικές ηλικίες παιδιών. Στην Εσθονία οι πρωτοδιόριστοι εκπαιδευτικοί που διορίζονται σε αγροτικές περιοχές λαμβάνουν επίδομα €12783 σε 3 χρόνια. Στην Ιρλανδία εκπαιδευτικοί που συμπληρώνουν 35 χρόνια υπηρεσίας λαμβάνουν επίδομα €2092 – €2324. Στη Γαλλία δάσκαλοι που εκτελούν χρέη διευθυντοί λαμβάνουν επίδομα περίπου €4000 τον χρόνο ενώ δάσκαλοι που εργάζονται σε συγκεκριμένες περιοχές μπορούν να λαμβάνουν επίδομα μέχρι €2312. Στο Λουξεμβούργο οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν μείωση διδακτικού χρόνου για συμμετοχή σε εξωδιδακτικές δραστηριότητες. Στη Μάλτα οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν επίδομα για ανάληψη επιπρόσθετων καθηκόντων, το οποίο αυξάνεται όσο αυξάνονται τα χρόνια υπηρεσίας. Στην Πολωνία λαμβάνουν 10% του συνολικού μισθού αν εργάζονται σε απομακρυσμένη περιοχή. Επίσης, εκπαιδευτικοί που παίρνουν μετάθεση λαμβάνουν επίδομα 20% του βασικού μισθού για δύσκολες εργασιακές συνθήκες. Υπάρχουν και άλλα πολλά επιδόματα σε αυτές τις χώρες καθώς και στις υπόλοιπες χώρες τα οποία μπορεί ο οποισδήποτε να μελετήσει στη σχετική έκθεση.

Το επόμενο θέμα με το οποίο καταπιάστηκε ο Γ.Ε. στα κοινωνικά δίκτυα ήταν ο αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό. Ο αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό στη Δημοτική εκπαίδευση (14) και στη Μέση (10) δεν απέχει πολύ από τους αντίστοιχους μέσους όρους της Ευρώπης (14 στη Δημοτική και 12 στη Μέση). Μάλιστα, τα στοιχεία του Γ.Ε. είναι από το 2010 και από τότε με την οικονομική κρίση γίνεται προσπάθεια από το ΥΠΠ να «γεμίζουν» οι τάξεις. Όταν ένα τμήμα έχει ήδη φτάσει τον μεγιστο επιτρεπόμενο αριθμό και έρθει νέος μαθητής, μετατίθεται στο πλησιέστερο σχολείο για να μη δημιουργηθεί νέο τμήμα. Ακόμη, έχει σταματήσει και η μείωση του αριθμού μαθητών στα σχολεία ΖΕΠ στα Δημοτικά, όπου ο μέγιστος αριθμός αντί 25 ήταν 20.

Ο τρίτος πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. ήταν για τον χρόνο εργασίας των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη. Όσον αφορά τη Δημοτική εκπαίδευση παρουσιάζονται δύο στοιχεία: Διαθεσιμότητα στο σχολείο (Δηλαδή πόσες ώρες είναι στο σχολείο οι δάσκαλοι) και Χρόνος διδασκαλίας.

Σημείωση: Οι ώρες που αναφέρονται είναι 60λεπτες.

Όπως βλέπετε, ο χρόνος που παραμένουν οι δάσκαλοι στο σχολείο είναι από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη, αφού από τις 35 χώρες μόνο 4 χώρες παραμένουν οι δάσκαλοι περισσότερο χρόνο στο σχολείο. Όσον αφορά τον διδακτικό χρόνο, η Κύπρος βρίσκεται περίπου στον μέσο όρο, αφού 15 χώρες διδάσκουν λιγότερο και 16 περισσότερο.

Ο τέταρτος πίνακας του κ. Μιχαηλίδη αφορούσε στις σχολικές μέρες ανά έτος ανά χώρα όπου στη Δημοτική εκπαίδευση όπως φαίνεται στον πίνακα ο αριθμός των σχολικών ημερών είναι κοντά στον μέσο όρο των άλλων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η γραφική παράσταση εκφράζει τον αριθμό των ημερών που τα παιδιά κάνουν μάθημα και όχι τον αριθμό των ημερών που πηγαίνουν σχολείο οι εκπαιδευτικοί. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση της Μέσης Εκπαίδευσης (ISCED 2 και 3).

Ο τελευταίος πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. ήταν για τον αριθμό των διδακτικών ωρών ανά χρόνο ανά βαθμίδα εκπαίδευσης, με το συνοδευτικό σχόλιο: «Παγκόσμια οι καθηγητές των γυμνασίων είναι στην τάξη 712 ώρες τον χρόνο και των λυκείων 662. Στην ΕΕ περί τις 650 ώρες ετησίως. Στην Κύπρο περί τις 450-500 ώρες τον χρόνο». Ο τίτλος του πίνακα στα Αγγλικά αναφέρεται στο «Net statutory contact time in public institutions”. Το statutory συγκρατήστε το!

Όπως βλέπετε στον συγκεκριμένο πίνακα δεν υπάρχει πουθενά η Κύπρος. Ο Γ.Ε. υπολόγισε πόσες είναι οι μέρες που γίνεται μάθημα στα σχολεία, πόσος είναι ο μέσος όρος διδασκαλίας των καθηγητών και βρήκε τον αριθμό για τη Μέση Εκπαίδευση. Χωρίς φυσικά να υπολογίσει το μάθημα που γίνεται στους ανεξεταστέους.

Το πρόβλημα όμως δεν είναι εδώ. Το πρόβλημα βρίσκεται στις σημειώσεις του συγκεκριμένου πίνακα, τις οποίες ο Γ.Ε. είτε δε μελέτησε είτε επέλεξε να αγνοήσει:

«Total statutory working time refers to the number of hours that a full-time teacher is expected to work as set by policy. It can be defined on a weekly or annual basis. It does not include paid overtime. According to a country’s formal policy, working time can refer to:

• The time directly associated with teaching and other curricular activities for students, such as assignments and tests.
• The time directly associated with teaching and other activities related to teaching, such as preparing lessons, counselling students, correcting assignments and tests, professional development, meetings with parents, staff meetings and general school tasks».

Με λίγα λόγια, αυτός ο πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. και βασίζει τις εκθέσεις του εδώ και τόσα χρόνια, δεν αναφέρεται στον διδακτικό χρόνο μόνο αλλά και στον χρόνο που αφιερώνεται από τους εκπαιδευτικούς για μελέτες, διαγωνίσματα/εξετάσεις, προετοιμασία, συμβουλευτική μαθητών, διόρθωμα, επαγγελματική ανάπτυξη, συναντήσεις με γονείς, συνεδρίες προσωπικού και άλλα καθήκοντα! Η κάθε χώρα ουσιαστικά δηλώνει ό,τι θεωρεί πως είναι σωστό. Το μόνο βέβαιο είναι πως δε δηλώνει μόνο τον χρόνο διδασκαλίας, όπως πολύ λανθασμένα το ερμηνεύει ο Γενικός Ελεγκτής. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Ελβετία. Στη Δημοτική Εκπαίδευση η διάρκεια της σχολικής χρονιάς για τους μαθητές είναι 815 ώρες (60 λεπτών, όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα. Η Ελβετία είναι το CH).

Παρ’ όλα αυτά, στον πίνακα που παρουσιάζει ο Γ.Ε. οι Ελβετοί δάσκαλοι «διδάσκουν» 1073 ώρες! Είτε οι δάσκαλοι στην Ελβετία διδάσκουν σε άδειες τάξεις είτε ο κ. Μιχαηλίδης ερμηνεύει λάθος τα στοιχεία. Οι 1073 ώρες περιλαμβάνουν και άλλα καθήκοντα όπως την προετοιμασία στο σπίτι ή τον χρόνο παραμονής στο σχολείο ή άλλα. Δεν είναι ξεκάθαρο!

Είμαι βέβαιος πως αν προσθέσουμε όλα αυτά τα καθήκοντα τα οποία αναφέρονται στην έρευνα για να υπολογίσουμε τον «διδακτικό χρόνο των δασκάλων», όχι μόνο η Κύπρος δε θα είναι τελευταία αλλά θα έχει τον περισσότερο χρόνο από όλες τις χώρες. Αξίζει να κάνουμε αυτό το «πείραμα» για τη Δημοτική εκπαίδευση:

Χρόνος παραμονής στο σχολείο: 176 ημέρες x 5.5 ώρες = 968 ώρες

Χρόνος παραμονής στο σχολείο χωρίς μαθητές: 7 ημέρες x 5.5 ώρες = 38.5 ώρες

Προετοιμασία 1 ώρα την ημέρα (τουλάχιστον): 183 x 1 ώρα = 183 ώρες

Προετοιμασία τα Σαββατοκύριακα 2 ώρες: 35 x 2 = 70 ώρες

Συνεδρίες προσωπικού: 35 x 45 λεπτά = 26.25 ώρες

Παρελάσεις – Γιορτές: 4 x 2 ώρες = 8 ώρες

Επιμόρφωση: 5 x 2 ώρες = 10 ώρες

ΣΥΝΟΛΟ: 1303.75 ώρες

Αν υπολογίσουμε το statutory teaching time όπως το περιγράφει η έκθεση από την οποία παραθέτει τον πίνακα ο κ. Μιχαηλίδης, οι δάσκαλοι εργάζονται περισσότερο από όλες τις χώρες που αναφέρονται!

Δυστυχώς, αυτό που λίγο πολύ γνωρίζουμε εδώ και μερικά χρόνια επιβεβαιώνεται με τον χειρότερο τρόπο. Τα στοιχεία που κατά καιρούς χρησιμοποιούνται για να στοχοποιήσουν τους εκπαιδευτικούς βασίζονται σε αλχημείες και παρουσιάζονται επιλεκτικά. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτές οι εκθέσεις γίνονται απλά γα συγκριτικούς σκοπούς και τα στοιχεία που δίνει η κάθε χώρα, έτσι όπως αντιλαμβάνεται τι της ζητείται ή τη μπορεί να παρουσιάσει, διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Τέλος, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά (την οποία ο Γ.Ε. φυσικά δεν έχει καταγράψει σε καμία έκθεση) πως οι εργασιακές συνθήκες των εκπαιδευτικών (μισθός, ωράριο, μαθητές ανά τάξη) επηρεάζουν πόσο ελκυστικό είναι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Αν, για παράδειγμα, σε μια χώρα οι εργασιακές συνθήκες είναι τραγικές, όλο και λιγότεροι μαθητές θα επιλέγουν να γίνουν εκπαιδευτικοί και θα παρατηρηθεί πτώση στο επίπεδο των εκπαιδευτικών ή ακόμη και έλλειψη εκπαιδευτικών για να διδάξουν στα σχολεία. Όπως συμβαίνει σε αρκετές πολιτείες της Αμερικής και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτά όμως είναι ψιλά γράμμματα…

Γράφει:  Λεωνίδας Χατζηλοΐζου