Δεν διάβασα ούτε είδα τα νέα για μια μέρα.
Ξαφνικά την επομένη «ανακαλύφθηκε» ότι υπήρξε αυτοκτονία στις φυλακές, με συνεπακόλουθο όλοι να «ανακαλύψουμε» ότι συμβαίνουν και αυτά στην Κύπρο. Μέσα σε λίγες μέρες ένα τσουνάμι πληροφοριών για τις φυλακές μας έχει κατακλύσει, και νιώθουμε να μας πνίγει. Όσοι ακόμη δεν έπαψαν να ενδιαφέρονται για τα συλλογικά προβλήματα στο επίπεδο κοινωνίας διερωτούνται, Τι να κάνουμε; Ποιοι φταίνε;
Θα ήθελα να μοιραστώ μια πολύ σύντομη προσωπική εμπειρία που είχα στον ευρύτερο χώρο των κεντρικών φυλακών. Είχα συμμετάσχει σαν ερευνητής σε μια μελέτη για την αξιολόγηση των κέντρων κράτησης μεταναστών το καλοκαίρι που πέρασε, και ποιο συγκεκριμένα το λεγόμενο Block 10, το οποίο αν και υποτίθεται πως είναι ανεξάρτητο, βρίσκεται εντός του ευρύτερου χώρου των κεντρικών φυλακών, με συνεπακόλουθα προβλήματα. Παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι που κρατούνται στο συγκεκριμένο χώρο δεν είναι «εγκληματίες», εντούτοις για να εισέλθει κάποιος στο χώρο πρέπει να περάσει από τον χώρο εισόδου των κεντρικών φυλακών.
Αυτός λοιπόν ο χώρος, φανερά ελλιπής για συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης, έτυχε της επίσκεψης του τωρινού Υπουργού ακριβώς την ώρα που διενεργούσα συνεντεύξεις. Φαινόταν χαμογελαστός και ευδιάθετος, μου έδινε την εντύπωση πως ήταν ευχαριστημένος με αυτά που έβλεπε και άκουγε. Ρώτησα τους συνεντευξιαζόμενους εάν είχαν εμπειρία στις φυλακές. Μου είπαν είναι χειρότερα απ’ ότι στο Block 10, διότι πέραν των άθλιων υλικών συνθηκών υπήρχαν και κλίκες, αυθαιρεσία των δεσμοφυλάκων, και πολλά περιστατικά βίας. Ένας κρατούμενος μάλιστα που είχε περάσει χρόνο στις κεντρικές, μου είχε εκμυστηρευτεί ότι, «το Κυπριακό κράτος βάζοντας με σε πτέρυγα με βαρυποινίτες, με έμαθε να κλέπτω και να πουλώ ναρκωτικά». Μετά ζήτησα να δω τα κελιά και οι φύλακες με άφησαν. Κάποιοι χωρίς κρεβάτια μόνο με κάποια κουβέρτα, το φαγητό πολλές φορές απλά δεν τρώγεται από ανθρώπους, και με ανυπαρξία προγράμματος ή επιλογών για την κοινωνικοποίηση με σκοπό την επανένταξη σε μελλοντική περίπτωση των κρατουμένων στην κοινωνία . Πως ζουν αυτοί οι άνθρωποι; Υπενθυμίζω δεν μιλάμε για «εγκληματίες» σε αυτά τα «κρατητήρια».
Δεν θέλω να γενικολογήσω, ότι αυτά γίνονται παντού και πόσο άσχημα είναι. Εγώ λέω ότι αν ένας απλός ερευνητής μπόρεσε μέσα σε μια δυο ώρες να αντιληφθεί αυτά τα προβλήματα τότε μπορούσαν και οι αρμόδιοι. Και τα προβλήματα σίγουρα δεν δημιουργήθηκαν σε μια μέρα, ούτε μπορούν να λυθούν μόνο σε πλαίσια διαχείρισης και ατομικών κατηγοριών. Σίγουρα όλοι θέλουμε άμεσα μέτρα για αποφυγή περισσότερων βίαιων και θανάσιμων περιστατικών, και αυτά ας πούμε πως θα βρεθούν, ας μην χάσουμε την ουσία όμως. Υπάρχει σοβαρός λόγος να προβληματιστούμε ως προς το λόγο ύπαρξης και το σκοπό των σωφρονιστικών ιδρυμάτων και άλλων κρατητηρίων, διότι είναι ζωτικής σημασίας στο σχεδιασμό και λειτουργία τους. Άλλωστε αν ο σκοπός μας είναι να πετάξουμε ανθρώπους που έκαναν (ή δεν έκαναν) κάποια λάθη στη ζωή τους, ας το πει ξεκάθαρα το κράτος και ας πάψει να φοράει το μανδύα του πολιτισμένου θεσμού. Τα μέτρα που βγήκαν στη δημοσιότητα, είναι είτε κινήσεις πανικού, είτε αυτονόητα που έπρεπε να είχαν ήδη υιοθετηθεί πριν από πολλά χρόνια και εγείρουν πολλά ερωτηματικά ως προς τι γινόταν μέχρι σήμερα.
Να θυμίσω ότι η Επίτροπος Διοικήσεως, φαίνεται πως είναι κόκκινο πανί για τους Υπουργούς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών αφού οι άβολες εκθέσεις του γραφείου έχουν εκθέσει πολλές φορές τις αρχές, χωρίς όμως να έχει ουσιαστική εξουσία παρέμβασης. Ως αποτέλεσμα, αντί να αξιοποιηθούν οι μελέτες αυτές, πολλές φορές κατασυκοφαντείται και παραγκωνίζεται ένας από τους λίγους θεσμούς ο οποίος φαίνεται να κάνει τουλάχιστον κάτι προς μια κατεύθυνση διαφάνειας και αυτοκριτικής για τους θεσμούς του κράτους.
Υπήρχε περίπτωση μάλιστα στην οποία δεν της είχε επιτραπεί η άδεια να εισέρθει στις φυλακές για να κάνει έρευνα. Το κράτος δείχνει ότι θεωρεί τον (σχετικά) ανεξάρτητο θεσμό ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων σαν απλή υποχρέωση, με συνεχή υπόσκαψη και προβάλλοντας εμπόδια αντί της συνεργασίας για τη διεκπεραίωση της πολύ σημαντικής δουλειάς που μπορεί να επιτελέσει, τουλάχιστον στο θέμα της διαφάνειας. Αυτή είναι η συμπεριφορά του κράτους γενικά προς την κοινωνία των πολιτών, την οποία υποτίθεται πως διαβουλεύεται. Αυτά δεν τα ανακαλύψαμε ούτε σήμερα, ούτε χθες. Αυτά ήταν γνωστά.
Οι αρμόδιοι Υπουργοί δεν ήξεραν για αυτά; Αν όχι, γιατί διορίστηκαν σε υπουργεία που δεν γνώριζαν είτε το αντικείμενο είτε την κατάσταση που επικρατεί;
Δεδομένου ότι ο Υπουργός ενημερώθηκε μόλις ανάλαβε καθήκοντα, τι έκανε 10 μήνες για το θέμα;
Ποια είναι η απάντηση και η αξιολόγηση της κυβέρνησης και των αρμόδιων υπουργείων σχετικά με τις άβολες μελέτες και δημοσιεύματα που έχουν δει (ή όχι) κατά καιρό διάφορες διεθνείς αλλά και εγχώριες οργανώσεις σχετικά με θέματα φυλακών, κρατητηρίων και άλλα θέματα της αστυνομίας;
Έξι αυτοκτονίες στις κεντρικές φυλακές το τελευταίο διάστημα δεν εγείρουν σοβαρές πολιτικές ευθύνες;
Μόνο στις κεντρικές φυλακές υπάρχουν προβλήματα;
Ποιος ο σκοπός των φυλακών και ποια η σχέση τους με τον τρόπο λειτουργίας τους;
Και μια ερώτηση προς τα Μ.Μ.Ε
Πως τα Μ.Μ.Ε ανακάλυψαν ξαφνικά ότι υπάρχουν τέτοια σοβαρά περιστατικά; Δεν γνώριζαν πιο πριν; Αν όχι τότε εγείρονται ερωτηματικά για τις ευθύνες και την ικανότητα τους να μεταφέρουν πληροφορίες στο κοινό, αν ναι τότε ποια συμφέροντα εξυπηρετούσαν εφόσον δεν θεωρούσαν σημαντικά τέτοια γεγονότα για να πληροφορήσουν το κοινό;
ΥΓ: Την ώρα που γράφω ο κ. Τρυφωνίδης φαίνεται πως «απόδρασε» των ευθυνών του. Όταν ένας αξιωματούχος του κράτους αρνείται να αναλάβει ευθύνες ακόμα και όταν πέσουν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του, νομίζω πως φαίνεται η νοοτροπία που καλλιεργείται στους κρατικούς θεσμούς και από αυτή την κυβέρνηση.
Γράφει: Λέανδρος Σαββίδης
