Γιατί είναι απαραίτητη η επιχειρηματική ηθική. Του Κυριάκου Παρπούνα

Σε πρόσφατο άρθρο μου είχα αναφερθεί στη διαφορά μεταξύ της φιλανθρωπίας και της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ).

Είχα συγκεκριμένα αναφέρει ότι όλες οι δράσεις επιχειρηματικής φιλανθρωπίας είναι όμορφες και καλοδεχούμενες κοινωνικές δράσεις, αλλά σίγουρα δεν είναι δράσεις του πυρήνα της ΕΚΕ. Ένα απτό παράδειγμα της διαφοράς μεταξύ των δύο μας δίνει η πρόσφατη καταχώρηση στα δικαστήρια της πρώτης υπόθεσης εναντίον στελεχών της πρώην Λαϊκής Τράπεζας. Χωρίς να αμφισβητεί κανένας το κριτήριο της αθωότητας των στελεχών αυτών και το δικαίωμα τους σε δίκαιη δίκη, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι στελέχη της Τράπεζας και ο Οργανισμός συνολικά, ενήργησαν σε σειρά περιπτώσεων καταπατώντας κάθε λογική επιχειρηματικής ηθικής και υπεύθυνης επιχειρηματικότητας. Η συγκεκριμένη περίπτωση και τα δραματικά συνεπακόλουθα της έλλειψης επιχειρηματικής ηθικής, υπερτονίζουν την μεγέθυνση των ευθυνών των στελεχών που εργάζονται σε μεγάλους οργανισμούς, ή σε οργανισμούς σημαντικούς για την κοινωνία (όπως οι Τράπεζες).

Γιατί θεωρώ όμως ότι το παράδειγμα της πρώην Λαϊκής εξυπηρετεί για να αντιληφθούμε καλύτερα τις διαφορές της εταιρικής φιλανθρωπίας από την ΕΚΕ; Χρησιμοποιώ αυτό το παράδειγμα γιατί η πρώην Λαϊκή υπήρξε ίσως ο πρωτεργάτης της εταιρικής φιλανθρωπίας στα χρόνια της άνθισης της. Προέβαινε σε σειρά δράσεων και εισφορών σε διάφορα κοινωνικά σύνολα, αγκάλιασε και διεύρυνε το ραδιομαραθώνιο, τη μεγαλύτερη δράση φιλανθρωπίας στον τόπο και έκανε το όνομα της συνώνυμο σε μεγάλο βαθμό με την οργανωμένη φιλανθρωπία.

Είμαι σίγουρος πως αν ανατρέξουμε στην τότε επικοινωνία της πρώην Λαϊκής θα βρούμε σειρά αναφορών ότι οι πιο πάνω δράσεις γίνονταν στα πλαίσια της ΕΚΕ της Τράπεζας. Αυτό καταδεικνύει ότι και τα τότε στελέχη της πρώην Λαϊκής Τράπεζας είχαν λανθασμένη εικόνα για το εύρος των υποχρεώσεων τους προς το κοινωνικό σύνολο. Θεωρούσαν μάλλον υποχρέωση τους να επιστρέψουν κάτι στην κοινωνία υπό τη μορφή φιλανθρωπίας, αλλά δεν αντιλαμβάνονταν ότι η πρώτιστη υποχρέωση τους ήταν να προστατεύσουν το κοινωνικό σύνολο από κακές επιχειρηματικές πρακτικές.

Η έννοια της ΕΚΕ έχει τα τελευταία χρόνια αποτελέσει αντικείμενο καταγραφής σε αριθμό προτύπων από διάφορους οργανισμούς σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Το 2004, μετά από συζήτηση και από προβληματισμό δύο ετών, ο Διεθνής Οργανισμός Προτύπων (International Standards Organisation), το γνωστό ISO, αποφάσισε να προχωρήσει στη συγγραφή ενός διεθνούς προτύπου για την ΕΚΕ.

Η διαβούλευση αυτή ήταν η μακρύτερη και η πιο πολυάνθρωπη που χρειάστηκε ποτέ για οποιοδήποτε πρότυπο και κράτησε μέχρι το 2010, τη χρονιά που εκδόθηκε το Πρότυπο ISO 26000. Το πρότυπο ονομάστηκε “Οδηγός για την «Κοινωνική Υπευθυνότητα» και έχει μια ουσιαστική διαφορά από τα προηγούμενα πρότυπα που εξέδωσε το ISO. Το ISO 26000 είναι ένα συμβουλευτικό και όχι υποχρεωτικό πρότυπο. Αποτελεί καθοδηγητικό πλαίσιο και δεν είναι πρότυπο που μπορεί να πιστοποιηθεί. Το Πρότυπο επιχειρεί να ξεκαθαρίσει τι αποτελεί ΕΚΕ και πως αυτή γίνεται μέρος (integration) της καθημερινής επιχειρηματικής πρακτικής. Πώς καθορίζονται οι stakeholders κάθε Οργανισμού και ποια η σχέση της ΕΚΕ με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Καταλήγει στην ανάλυση 7 βασικών αρχών που συναποτελούν προϋπόθεση για την ουσιαστική ανάληψη της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων. Οι αρχές αυτές είναι:

1. Υπευθυνότητα (accountability)
2. Διαφάνεια (transparency)
3. Ηθική συμπεριφορά (ethical behaviour)
4. Σεβασμός στα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών (respect for stakeholder interests)
5. Σεβασμός στους Νόμους (respect for the rule of law)
6. Σεβασμός στα διεθνή πρότυπα συμπεριφορών (respect for international norms of behaviour)
7. Σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα (respect for human rights)

Στα πλαίσια του καθορισμού των ορίων της κοινωνικής της ευθύνης, κάθε επιχείρηση καλείται να ενσκήψει επί των πιο κάτω βασικών θεμάτων:

α. Οργανωσιακή διακυβέρνηση (organisational governance)
β. Ανθρώπινα δικαιώματα (human rights)
γ. Εργασιακές πρακτικές (labour practices)
δ. Το περιβάλλον (the environment)
ε. Δίκαιες πρακτικές λειτουργίας (fair operating practices)
στ. Θέματα καταναλωτών (consumer issues) και
ζ. Κοινωνική εμπλοκή και ανάπτυξη (community involvement and development)

Είναι σαφές ότι το Πρότυπο είναι ευρύ και αγγίζει με συνεκτικό τρόπο την ανάγκη για σεβασμό τόσο των οικονομικών αποτελεσμάτων των επιχειρήσεων, όσο και των ανθρώπων (υπαλλήλων, συνεργατών, πελατών, καταναλωτών, τοπικών κοινωνιών και της ευρύτερης κοινωνίας) και του πλανήτη (περιβάλλον, επιπτώσεις από τη λειτουργία της επιχείρησης κ.ά.).

Αν δεν προσπαθήσουν και δεν καταφέρουν οι επιχειρήσεις μας να ενσωματώσουν τις ουσιαστικές αρχές της ΕΚΕ στην καθημερινή τους λειτουργία, θα συνεχίσουμε να έχουμε φαινόμενα τύπου πρώην Λαϊκής, όπου η βιτρίνα θα φαντάζει μέχρι και εντυπωσιακή, αλλά το περιεχόμενο θα είναι ανεπαρκές, κοινωνικά ανάλγητο και ανάλογα με το μέγεθος των κοινωνικών επιπτώσεων της αποτυχίας μιας επιχείρησης, μέχρι και επικίνδυνο.

Η χρήση του καθοδηγητικού προτύπου ISO 26000 ως βάση για τον καθορισμό των ευθυνών μιας επιχείρησης, αλλά κυρίως για το σχεδιασμό των πρακτικών ανάληψης αυτών των ευθυνών, είναι μια καλή αρχή στο δρόμο για βελτίωση της επιχειρηματικής ηθικής και στην ανάπτυξη μιας πιο βιώσιμης επιχειρηματικότητας.

Γράφει: Κυριάκος Παρπούνας