Η πρόσφατη εντυπωσιακή κίνηση του Τραμπ στις ΗΠΑ με την επαναφορά εισαγωγικών δασμών σε χάλυβα και αλουμίνιο, δημιουργεί νέα οικονομικά δεδομένα. Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον μιας νέας εποχής στη διεθνή οικονομία, ή έχουμε μπροστά μας μια παροδική παραφωνία από ένα γραφικό ηγέτη που παραβαίνει τους όρους του «παιχνιδιού»;
Εισηγούμαι ότι συμβαίνει το πρώτο, αλλά συμφέρει στη διεθνή τάξη πραγμάτων να το παρουσιάσει ως να συμβαίνει το δεύτερο.
Εξηγούμαι λοιπόν, πως το αφήγημα υπέρ του πλήρως ελεύθερου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών, είναι ένα κατά την άποψη μου ψευδοαφήγημα που στήθηκε για να διασφαλίσει ότι οι ισχυρές οικονομικές χώρες θα παραμείνουν τέτοιες και οι υπόλοιπες θα καθηλωθούν, ώστε να παραμείνουν κυρίως καταναλωτές των προϊόντων των ισχυρών χωρών, παρά να εξελιχθούν σε παραγωγούς προϊόντων. Η πιο πάνω εισήγηση μου έχει τη βάση της στην οικονομική ιστορία. Οι ισχυρές σήμερα χώρες, ανέπτυξαν την ισχύ τους σε εποχές που δεν υπήρχε ελεύθερος ανταγωνισμός, αλλά αντίθετα υψηλά τείχη προστατευτισμού (Ha – Joon Chang, Kicking Away the Ladder, 2002).
Το ψευδοαφήγημα του πλήρους ανταγωνισμού αναπτύχθηκε ουσιαστικά για να περιορίσει τις λιγότερες ισχυρές χώρες να αντιγράψουν τις τότε πρακτικές των ισχυρών.
Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα και σήμερα. Το αφήγημα λέει ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός και η ελεύθερη αγορά, είναι ο τρόπος για όλες τις χώρες να παράξουν πλούτο, ανάλογα με την προσπάθεια τους.
Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Οι μόνες χώρες που σχετικά πρόσφατα παρήγαγαν πλούτο και αναπτύχθηκαν ουσιαστικά, είναι βασικά χώρες με ελεγχόμενες αγορές και ελεγχόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Κορέα, κ.λπ.).
Αυτές οι χώρες που δεν «υπάκουσαν» στους κανόνες του ψευδοαφηγήματος, όχι μόνο αναπτύχθηκαν εν αντιθέσει με όλους τους υπόλοιπους, αλλά άρχισαν να απειλούν και τις οικονομίες των ισχυρών. Δεν είναι μυστικό για παράδειγμα ότι η Κίνα αναμενόταν μέχρι το 2020 να καταστεί μεγαλύτερη οικονομία από αυτή των ΗΠΑ και μάλιστα φαίνεται ότι αυτό θα γίνει ακόμα νωρίτερα από το 2020.
Αυτές οι εξελίξεις απειλούν την πιο ισχυρή οικονομία, αυτή των ΗΠΑ, και το αφήγημα δεν φαίνεται να δουλεύει πια. Αδυνατεί η Αμερικάνικη οικονομία να ανταγωνιστεί πλέον τους νέους γίγαντες σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς και χάνει έδαφος. Ποιος θα μπορούσε όμως να επαναφέρει τα τείχη του προστατευτισμού στην Αμερικάνικη οικονομία για να την προστατεύσει, χωρίς να εκτεθεί! Μετά από τόσο ιεραποστολικό «πούλημα» του αφηγήματος του πλήρως ελεύθερου ανταγωνισμού σε όλους τους άλλους, ποιος θα τολμούσε να αυτοαναιρεθεί και να πει ότι τώρα που καίγεται το δικό μας σπίτι αλλάζουμε ρότα και πάμε πίσω σε αυτά που μας έφεραν ως εδώ;
Χρειαζόταν λοιπόν το «σύστημα», μια πολιτική φιγούρα που να μοιάζει εξωσυστηματική για να σερβίρει την επιστροφή στα παλιά χωρίς να εκτεθεί το «σύστημα».
Αυτό το ρόλο εξυπηρέτησε ο Τραμπ, ο αμφιλεγόμενος πολυεκατομμυριούχος, στον οποίο το «σύστημα» επέτρεψε, εισηγούμαι, να εκλεγεί στην προεδρία των ΗΠΑ.
Εξαιρετικά βολικός ως φιγούρα, έτοιμος να σερβίρει την επιστροφή στα παλιά ως ένα νέο «Αμερικάνικο πατριωτισμό» στο κοινό. Εξαιρετικά βολικός για το «σύστημα» γιατί δεν εκτίθεται το ίδιο, αφού τα ρίχνει όλα στον γραφικό Τραμπ.
Εξαιρετικά βολικός και για το μέλλον, γιατί αν ο προστατευτισμός δουλέψει για τις ΗΠΑ και κάποια ώρα θα πρέπει να αρθούν οι δασμοί ξανά για να συνεχίσει το αφήγημα να δουλεύει προς όφελος των ισχυρών, η παρένθεση Τραμπ θα παρουσιάζεται ως η παραφωνία ενός γραφικού ηγέτη, που εξελέγην από «ατύχημα».
Γράφει: Κυριάκος Παρπούνας
