Ο όρος Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) ερμηνευόμενος κυριολεκτικά, είναι στην ουσία περιοριστικός.
Στην ευρύτερη έννοια της επιχειρηματικής βιωσιμότητας εμπίπτουν κατά τις σύγχρονες θεωρίες και την πρόσφατη βιβλιογραφία τρεις πυλώνες υπευθυνότητας, η Περιβαλλοντική, η Κοινωνική και η Οικονομική. Αυτό έχει τη ρίζα του στη δουλειά του John Elkington (1994) που ανέπτυξε τη θεωρία του triple bottom line(3BL) σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις δεν αρκεί να επικεντρώνονται στο financial bottom line(profit), αλλά θα πρέπει να φροντίζουν και για τους ανθρώπους (people) και τον πλανήτη (planet).
Οι δράσεις που οδηγούν στην επιχειρηματική βιωσιμότητα, παρά το ότι αποτελούν κύριο ζητούμενο κάθε επιχείρησης, δεν ενσωματώνονται εύκολα και απλά στην καθημερινή δράση, τις δομές και τις διαδικασίες ενός οργανισμού. Είναι όμως απαραίτητη μια τέτοια ενσωμάτωση όταν το ζητούμενο είναι η ουσία και όχι ο απλός εξωτερικός εξωραϊσμός που μπορεί να προσφέρει η απλή ετοιμασία μιας ετήσιας αναφοράς βιωσιμότητας από τα τμήματα μάρκετινγκ και δημοσίων σχέσεων των επιχειρήσεων.
Για να διευκολυνθεί αυτή η διαδικασία ενσωμάτωσης, οι επιχειρήσεις καλό θα ήταν να δουν τις απαιτούμενες δράσεις βιωσιμότητας ως εργαλεία που θα τις βοηθήσουν να λειτουργούν αποτελεσματικά και αποδοτικά. Σε αυτά τα πλαίσια, μπορούν και πρέπει να προωθούνται πέντε πυλώνες βιωσιμότητας:
α. Επιχειρησιακή συνέχεια και διαχείριση κινδύνων
β. Υπευθυνότητα
γ. Συμμόρφωση και τήρηση νόμων και αρχών
δ. Αποδοτικότητα της επιχείρησης
ε. Συνεχής βελτίωση
Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στο δεύτερο πυλώνα, την Υπευθυνότητα, που μας απασχολεί κυρίως ως συστατικό στοιχείο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.
Ένα πρώτο σημαντικό ζητούμενο είναι να αντιληφθεί η κάθε επιχείρηση ότι η ύπαρξη και η λειτουργία της είναι αποτέλεσμα μιας άγραφης «Άδειας Λειτουργίας» από την κοινωνία. Δεν μιλούμε για ένα γραπτό συμβόλαιο, αλλά ένα κοινωνικό συμβόλαιο, την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας για τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Και αυτή η αποδοχή κερδίζεται και διατηρείται ενόσω η επιχείρηση ανταποδίδει αξία στην τοπική κοινωνία. Αυτή η αξία δεν έγκειται μόνο στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, αλλά εμπεριέχει και περιβαλλοντικά και κοινωνικά στοιχεία. Είναι λοιπόν τριπλή η υπευθυνότητα και αποτυχία σε ένα ή περισσότερους από τους τρεις πυλώνες μπορεί να απειλήσει άμεσα τη βιωσιμότητα της επιχείρησης.
Το πώς μια επιχείρηση αναλαμβάνει αυτές τις ευθύνες (και πως φαίνεται στην κοινωνία ότι τις αναλαμβάνει), μπορεί να επηρεάσει τη δυνατότητα της:
- Να διατηρήσει τη φήμη της
- Να ελκύει και να διατηρεί ποιοτικό εργατικό δυναμικό και τους πελάτες της
- Να ελκύει επενδύσεις και άλλους πόρους απαραίτητους για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της
- Να διατηρεί ψηλή αποδοτικότητα των ανθρωπίνων και άλλων πόρων της
- Να συναλλάσσεται αποτελεσματικά με τις αρχές και με ασφαλιστικές εταιρείες.
Οι τρεις υπευθυνότητες πρέπει να ενσωματώνονται στην καθημερινή λειτουργία της επιχείρησης και να αποτελούν κύρια ευθύνη του κάθε εργαζόμενου, σε κάθε βαθμίδα, σε συστηματική βάση.
Επικεντρώνοντας στο θέμα της βιωσιμότητας μιας επιχείρησης που δρα σε τοπικό επίπεδο (άλλωστε αυτό μας ενδιαφέρει πρωτίστως στην κλίμακα της Κύπρου), κάθε επιχείρηση πρέπει να θεωρεί εαυτήν υπεύθυνη για τα συνεπακόλουθα (impacts) των αποφάσεων και δράσεων της στους ανθρώπους, στο περιβάλλον και στην οικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Μια τοπική επιχείρηση πρέπει να δρα με διαφάνεια και να αναλαμβάνει ευθύνη για τις δράσεις της. Πρέπει να επιδεικνύει ψηλή επιχειρηματική ηθική, να τηρεί τη νομοθεσία και τους ευρύτερους κανόνες συμπεριφοράς. Αυτές οι αρχές πρέπει να διαχέονται σε κάθε επίπεδο της επιχειρηματικής λειτουργίας. Και πρέπει να είναι σαφές ότι η βιωσιμότητα δεν είναι θέμα που αφορά μόνο τις πολυεθνικές εταιρείες. Αφορά την κάθε επιχείρηση και την κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα μέσα σε μια επιχείρηση.
ISO 26000: Εργαλείο για την Κοινωνική Υπευθυνότητα
Το ISO 26000, το καθοδηγητικό Πρότυπο για την Κοινωνική Ευθύνη, αποτελεί ίσως το πιο ολοκληρωμένο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να ενσωματώσουν τις αρχές της κοινωνικής υπευθυνότητας στο καθημερινό επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Πρέπει να είναι σαφές ότι δεν υπάρχει ένας ενιαίος οδηγός, εφαρμογής των αρχών της Κοινωνικής Υπευθυνότητας που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάθε επιχείρηση. Το θέμα είναι δυστυχώς πιο πολύπλοκο και οι λεπτομέρειες της εφαρμογής των βασικών αρχών βιωσιμότητας εξαρτώνται από το είδος της επιχείρησης και τον χώρο που αυτή δραστηριοποιείται. Είναι ίσως και αυτός ένας από τους λόγους που το πρότυπο ISO 26000 διαφέρει από τα υπόλοιπα πρότυπα ISO (9000, 14000), αφού δεν αποτελεί πρότυπο επιχειρησιακού συστήματος (Management System) που πιστοποιείται, αλλά καθοδηγητικό πρότυπο (guidance standard). Οι βασικοί πυλώνες του προτύπου εξηγούνται με σαφήνεια μέσα στο ίδιο το πρότυπο. Επιγραμματικά αναφέρονται πιο κάτω:
- Εμπλοκή ενδιαφερομένων μερών
- Αναγνώριση των ευθυνών
- Περιβαλλοντικές Ευθύνες
α) Αποδοτικότητα πόρων
β) Λήψη μέτρων για τις περιβαλλοντικές ανησυχίες των ενδιαφερομένων μερών
γ) Προστασία του τοπικού περιβάλλοντος
- Κοινωνική Ευθύνη
α) Ανθρώπινα δικαιώματα
β) Εργασιακές πρακτικές
γ) Δίκαιες επιχειρηματικές πρακτικές
δ) Θέματα καταναλωτών
ε) Κοινωνική συμμετοχή και κοινωνική ανάπτυξη
- Οικονομική Ευθύνη
α. Το φυσικό κεφάλαιο (φυσικοί πόροι)
β. Το ανθρώπινο κεφάλαιο (περιλαμβάνει και δεξιότητες και κίνητρα)
γ. Το κοινωνικό κεφάλαιο (κοινωνικά δίκτυα, εμπιστοσύνη, κοινωνικά πρότυπα)
δ. Το τεχνολογικό κεφάλαιο (εργαλεία, τεχνολογία, μηχανήματα, κτίρια, υποδομές)
ε. Το οικονομικό κεφάλαιο (η παραγωγική δύναμη των άλλων 4 τύπων κεφαλαίων)
Σε επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε, περισσότερο τους πιο πάνω πυλώνες βιωσιμότητας όπως περιγράφονται στο Πρότυπο ISO26000.
Σημείωση: βασισμένο στο άρθρο Quality Toolbox, (Environmental Quality Management, 2010, R.B. Pojasek)
Γράφει: Κυριάκος Παρπούνας
