Στην τελευταία Ολομέλεια του Στρασβούργου εγκρίθηκε ψήφισμα σχετικά με την προστασία των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο αφού είχε προηγηθεί η σύνταξη της έκθεσης στην κοινοβουλευτική επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας.
Αφορμή για την πρωτοβουλία αποτελούν οι συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στις οποίες η χρήση ψηφιακών μέσων από ανηλίκους έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια και επιταχύνεται σταθερά. Κινητά τηλέφωνα, διαδικτυακά παιχνίδια και φυσικά οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Και είναι φυσικό να αναμένονται και άλλες εξελίξεις στο μέλλον και νέα φαινόμενα.
Είναι προφανές λοιπόν πως οι νέες τεχνολογίες έχουν αλλάξει τη ζωή μας όπως και αυτή των παιδιών και των ανηλίκων, αλλάζοντας τόσο την πρόσβαση στην πληροφορία όσο και το τί σημαίνει ιδιωτική σφαίρα του ανθρώπου. Οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους: Τα παιδιά στην Ευρώπη βρίσκονται στο Διαδίκτυο 88 λεπτά κάθε μέρα (2 ώρες για τις ηλικίες 15/16 ετών), ξεκινώντας κατά μέσον όρο στην ηλικία των 9 ετών, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες τα παιδιά ξεκινούν πολύ πιο νωρίς, κατά την προσχολική ηλικία. Οι ανήλικοι μεταξύ 9 και 16 ετών χρησιμοποιούν τον υπολογιστή για τις σχολικές εργασίες και για παιχνίδι (100%) καθώς και για να βλέπουν βιντεοκλίπ (86%), για να παίζουν με άλλους, να κατεβάζουν βίντεο και μουσική και τέλος για να ανταλλάσσουν αρχεία, να επισκέπτονται ηλεκτρονικούς χώρους συνομιλίας, ιστολόγια και εικονικούς κόσμους (23%). Το 38% των ανηλίκων μεταξύ 9 και 12 ετών, και το 77% εκείνων που βρίσκονται μεταξύ 15 και 16 ετών είναι εγγεγραμμένοι σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο. Από αυτούς, το 16% παρουσιάζει στο προφίλ του μια εικονική ταυτότητα και το 27% μεταξύ 9 και 12 ετών δηλώνει μεγαλύτερη ηλικία από την πραγματική, 50% των παιδιών μεταξύ 11 και 16 ετών δηλώνουν ότι εκφράζονται πιο εύκολα από το Διαδίκτυο, παρά πρόσωπο με πρόσωπο.
Μαζί με τα γενικότερα οφέλη όμως που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, όπως πάντα εγκυμονούν και κίνδυνοι, κυρίως όσον αφορά το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής, την εμπορική χρήση των προφίλ, τα επιβλαβή περιεχόμενα με στοιχεία σεξισμού, ρατσισμού ή πορνογραφίας για παράδειγμα, τα φαινόμενα εξάρτησης, τα φαινόμενα απάτης, τη διαστρεβλωμένη σχέση με την πραγματικότητα καθώς και τον εκφοβισμό μεταξύ άλλων. Οι γονείς παίζουν φυσικά καίριο ρόλο για την αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών ωστόσο πολλές φορές είτε δεν είναι ενήμεροι για τους κινδύνους είτε δεν γνωρίζουν ακόμη και οι ίδιοι πως να αντιμετωπίζουν τις τεχνικές πτυχές. Το σχολείο επίσης παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στο να εκπαιδεύσει τους ανήλικους στις δεξιότητες των νέων τεχνολογιών αλλά και στην ενημερωμένη χρήση τους επίσης. Παράλληλα τα κράτη μέλη και η ΕΕ έχουν προσπαθήσει με διάφορες πρωτοβουλίες να εντείνουν την προστασία των ανηλίκων, όπως για παράδειγμα με πολιτικές πρόσβασης στο διαδίκτυο, με εισαγωγή του βασικού προγραμματισμού ως μαθήματος στο σχολείο, με ενθάρρυνση της αυτορρύθμισης και κώδικων δεοντολογίας, με ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας και δημιουργία προγραμμάτων όπως το “Safer Internet” εδραιωμένο σε πολλές χώρες ήδη και με αποστολή ένα διαδίκτυο ασφαλέστερο για τα παιδιά μέσω διαφόρων ενεργειών.
Σωστά η έκθεση που πέρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητάει μια ολιστική προσέγγιση του ζητήματος καθώς αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας κατακερματισμός ρυθμίσεων διάσπαρτες σε διάφορα νομικά όργανα. Για παράδειγμα υπάρχουν σχετικές ρυθμίσεις στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ιδιωτικής ζωής, της καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης, των οπτικοακουστικών μέσων αλλά και του ηλεκτρονικού εμπορίου. Και σωστά ζητείται επίσης η θεμελίωση του “δικαιώματος στη λήθη” ώστε να διαγράφοντα μόνιμα και ολοκληρωτικά τα στοιχεία και τα αρχεία των χρηστών όταν εκείνοι δεν επιθυμούν πλέον να βρίσκονται σε κάποια σελίδα ή οπουδήποτε αλλού στο διαδίκτυο.
Ωστόσο χρειάζεται προσοχή. Καταρχάς διότι όπως έχουμε διαπιστώσει στο παρελθόν, όποτε τίθεται θέμα δικαιωμάτων αφενός και τεχνολογίας αφετέρου, η τάση δεν είναι τόσο στην εξισορρόπηση, στην επιλογή ήπιων και αποτελεσματικών μέτρων και σε ανάπτυξη δράσεων που ενισχύουν την εκπαίδευση και την καινοτομία, αλλά στην αναγωγή σε μείζον θέμα ασφάλειας που “δικαιολογεί” και συνεπάγεται μέτρα καταστολής των εν λόγω ελευθεριών. Κατά δεύτερον, αυτή την περίοδο εξελίσσεται ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός που θα διέπει την προστασία των προσωπικών δεδομένων σε όλα τα κράτη μέλη, ο οποίος υπό την παρούσα μορφή του ορίζει πως μόνο για παιδιά κάτω των 13 ετών είναι απαραίτητη η συγκατάθεση για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων από γονείς ή κηδεμόνα. Είναι σημαντικό λοιπόν η προστασία ανηλίκων να είναι επαρκής και πιο δυνατή από εμπορικά συμφέροντα αλλά να μη γίνει και άλλοθι για πέραν του δέοντος περιοριστικά των ελευθεριών του ατόμου μέτρα.
Γράφει: Κυριάκος Τριανταφυλλίδης
