Εν μέσω των πολυτάραχων συζητήσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, δύο κλάδοι που ίσως πληγούν μαζί με άλλους είναι και αυτοί της ανθρωπιστικής και της αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ.
Η Επίτροπος Georgieva, που είναι αρμόδια για τη Διεθνή Συνεργασία, την Ανθρωπιστική Βοήθεια και την Αντιμετώπιση Κρίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και ο Piebalgs, ο ευρωπαίος Επίτροπος για την ανάπτυξη, απηύθυναν σχετική έκκληση για διατήρηση των υφιστάμενων ποσών.
Όμως η βοήθεια που “προσφέρει” η ΕΕ στις τρίτες χώρες, μέσω εμπορικών συμφωνιών, αναπτυξιακής ή ανθρωπιστικής βοήθειας, είναι ίσως εξίσου ύποπτη με τη “βοήθεια” που προσφέρεται τα τελευταία χρόνια στις χώρες της ΕΕ που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση: παραπλανητική και αναποτελεσματική.
Ο προϋπολογισμός της ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ είναι μόλις 0,62% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ αλλά αντιστοιχεί σε 60,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Και σε επίπεδο ανθρωπιστικής βοήθειας, η ΕΕ διαθέτει το 0,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος των χωρών της για οικονομική βοήθεια. Και εδώ όμως, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), οι εισφορές για τις φτωχότερες χώρες του κόσμου μειώθηκαν κατά €2.3 δις το 2012, με όλες εκτός από δύο χώρες της ΕΕ -την Αυστρία και το Λουξεμβούργο – να προβαίνουν σε περικοπές του προϋπολογισμού τους για εξωτερική οικονομική βοήθεια. Παρά ταύτα η ΕΕ χορήγησε στο σύνολό της €55.1 δις το 2012 και παραμένει η μεγαλύτερη χορηγός στον κόσμο με το μερίδιο της να αντιστοιχεί στο ήμισυ της αναπτυξιακής βοήθειας του ΟΟΣΑ. Και φυσικά την ίδια πολιτική ακολουθούν και άλλες χώρες όπως ΗΠΑ και Καναδάς.
Οι πλούσιες χώρες, λοιπόν, βοηθούν τις φτωχές και τις αναπτυσσόμενες χώρες, στέλνοντας σιτηρά, χρήματα, αναπτυξιακά και επενδυτικά προγράμματα για να εξαλείψουν τα αίτια της φτώχειας αλλά και τα συμπτώματα αυτής. Και όμως η πραγματικότητα είναι δυστυχώς πολύ διαφορετική και πολύ πιο σύνθετη. Πράγματι σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες παρατηρούνται πόλεμοι, συγκρούσεις, διαφθορά, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φαινόμενα που εμποδίζουν ακόμη περισσότερο μια υγιή ανάπτυξη για τον πληθυσμό πολλών χωρών. Ωστόσο αυτό που μας ενδιαφέρει είναι αν η ΕΕ και οι λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες πράγματι βοηθούν με τις ενέργειές του ή αν αντίθετα όχι μόνο δε βοηθούν όσο θα μπορούσαν αλλά θέτουν και επιπλέον εμπόδια. Χαρακτηριστικά ο Υπουργός Γεωργίας της Νιγηρίας δήλωσε πρόσφατα πως οι Αφρικανοί πρέπει να πάψουν να εξαρτώνται από την αγροτική ανθρωπιστική βοήθεια που προέρχεται από την Ευρώπη, να βελτιώσουν τις υποδομές τους και να ενθαρρύνουν τις εγχώριες επενδύσεις. Πράγματι πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως όλη αυτή η βοήθεια είναι προφανές πλέον πως δεν επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα και πως ίσως δεν είναι τόσο ζήτημα ανθρωπισμού όσο θέμα πολιτικών και οικονομικών συσχετισμών, με αρχικό “πρωτοπόρο” τις ΗΠΑ που καθιέρωσαν ένα συγκεκριμένο μοτίβο που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Οι Η.Π.Α την δεκαετία του ’50 θέσπισαν νόμους για την παροχή επισιτιστικής βοήθειας από τα αγροτικά πλεονάσματα της χώρας, από την οποία το 75% θα μεταφερόταν υποχρεωτικά από αμερικανικές ναυτιλιακές εταιρείες, χρησιμοποιώντας λοιπόν τη βοήθεια αυτή σαν εργαλείο οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής, ειδικά προς περιοχές φιλικά προσκείμενες προς τις ΗΠΑ.
Ο φαύλος κύκλος εξάρτησης δεν έσπασε ποτέ και ολόκληροι λαοί συνεχίζουν να είναι εγκλωβισμένοι ακόμη περισσότερο στην φτώχεια και στην πείνα. Επιπλέον, στην εξίσωση των οικονομικών σχέσεων μπαίνουν και άλλοι παράγοντες που υπομονεύουν κάθε προσπάθεια. Όχι μόνο οι κλιματικοί παράγοντες όπως οι ξηρασίες, φαινόμενα τα οποία φυσικά θα ενταθούν στο μέλλον και για τα οποία η “Δύση” φέρνει μεγάλες ευθύνες, αλλά πολύ περισσότερο πολυεθνικές και άλλοι φορείς από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Κίνα και την Ινδία. Ακόμη και εύφορες περιοχές καταλήγουν να έχουν ανάγκη βοήθειας, διότι οι επενδύσεις άνοιξαν το δρόμο για εκμετάλλευση μέσω αρπαγής της γης από αλλοδαπούς που εξάγουν καλλιέργειες τροφίμων και φυσικών πόρων, με αποτέλεσμα τον εκτοπισμό μικρών αγροτών και ντόπιων και την έλλειψη βασικών αγαθών.
Τέλος, δεν πρέπει να αγνοηθεί στην εξίσωση, ειδικά όσον αφορά τη γεωργία, και ο ρόλος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ που αναμφίβολα έχει αντίκτυπο στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως σε επίπεδο αστάθειας τιμών και αποκλεισμού αγροτών αναπτυσσόμενων χωρών.
Είναι υποκρισία να μιλάμε για κυριαρχία των χωρών και ανεξαρτησία των λαών όταν εξακολουθεί να υπάρχει το φαινόμενο της διατροφικής εξάρτησης και όταν παραμένουν παρακλάδια και υπολείμματα αποικιακής νοοτροπίας. Περιοχές με γεωργικές δυνατότητες ή φυσικούς πόρους, αλλά και άλλες που αντιμετωπίζουν πραγματικές ελλείψεις, είναι σκανδαλώδες να καταλήγουν χωρίς τροφή, νερό και στοιχειώδεις κοινωνικές υποδομές. Δυστυχώς διαπιστώνουμε πως η βοήθεια των ανεπτυγμένων χωρών δεν λύνει το πρόβλημα, όπως δε λύνει το πρόβλημα η βοήθεια του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Και αυτό το τελευταίο οφείλουμε να το προσέξουμε ιδιαίτερα εμείς εδώ στην Κύπρο.
Γράφει: Κυριάκος Τριανταφυλλίδης
