Ένα Νόμπελ για την μεταναστευτική πολιτική; του Κυριάκου Τριανταφυλλίδη

Τον τελευταίο καιρό, στο πλαίσιο των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν μικρά μέρη όπως η Κύπρος με τη μετανάστευση, γίνονται νύξεις και συζητήσεις για την ενδεχόμενη αξιοποίηση περιφερειακών οργάνων όπως είναι η FRONTEX. 

Στις εν λόγω συζητήσεις όμως πρέπει αφενός να λέγονται ξεκάθαρα ποιοί είναι οι στόχοι και αφετέρου να λαμβάνονται υπόψη οι τελευταίες εξελίξεις της Ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Είναι γνωστό πλέον πως η FRONTEX έχει εμπλακεί σε σκάνδαλα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γενικότερα εκφράζει την αυξανόμενη κατασταλτική φύση της μεταναστευτικής πολιτικής που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια η ΕΕ, θέτοντας τη μετανάστευση σε μείζον θέμα ασφαλείας. Από την άλλη όμως, τυπικά έστω, η ίδια ΕΕ ζητά επιμόνως σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τόσο από τα κράτη μέλη της όσο και από τους “εταίρους” της. Είναι συνεκτική η στάση αυτή; Το ερώτημα πάντως δεν παύει να είναι επίκαιρο, ιδιαίτερα εν όψει της πρόσφατης απονομής του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στην ΕΕ που προκάλεσε πολλές κριτικές.

Τον περασμένο Φεβρουάριο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο, σε απόφαση ορόσημο, καταδίκασε την Ιταλία  καθώς το 2009 οι ιταλικές αρχές επαναπροώθησαν περίπου 200 Σομαλούς και Ερυθραίους που είχαν συλληφθεί εν πλω, στη Λιβύη. Ενώ αρχικά τους διέσωσαν, τους μετέφεραν ξανά πίσω στην Τρίπολη χωρίς προηγουμένως να γίνει οποιαδήποτε εξακρίβωση των στοιχείων τους, στερώντας τους τη δυνατότητα να ζητήσουν άσυλο και παραβιάζοντας συνεπώς θεμελιώδη δικαιώματά τους και διεθνείς υποχρεώσεις. Παρά τις αντιδράσεις τους, τα άτομα αυτά “παραδόθηκαν” στις λιβυκές αρχές και χωρίς καμία εγγύηση τέθηκαν σε κίνδυνο βασανιστηρίων και απάνθρωπης μεταχείρισης ή και περαιτέρω προώθησης στις χώρες καταγωγής τους, καθώς ήταν γνωστές οι διακρίσεις που υπόκεινται στη Λιβύη και το γεγονός πως η χώρα αυτή δεν αναγνωρίζει καν δικαίωμα στο άσυλο. Προσέφυγαν στο δικαστήριο 13 Ερυθραίοι και 11 Σομαλοί και η Ιταλία κλήθηκε να πληρώσει αποζημίωση ύψους 15.000 ευρώ σε κάθε έναν από αυτούς.

Το σημαντικό είναι ότι η Ιταλία υποστήριξε πως η επαναπροώθηση ήταν νόμιμη βάσει διμερούς συμφωνίας που είχε συνάψει με τη Λιβύη και την οποία ανέστειλε το Φεβρουάριο του 2011 όταν ξέσπασαν οι αναταραχές. Τέτοιου είδους συμφωνίες επιτρέπουν στην Ιταλία να επιστρέφει άτομα που επιχειρούν να φύγουν από μία χώρα χωρίς καμία πρόβλεψη για σεβασμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία έχουν τέτοιου είδους συμφωνίες με διάφορες αφρικανικές χώρες. Και παρά το γεγονός ότι η Λιβύη εξακολουθεί να μην είναι ασφαλής, παρά το γεγονός ότι οι διακρίσεις έναντι ατόμων της υποσαχάριας Αφρικής έχουν ενταθεί και παρά τη καταδικαστική απόφαση, η τεχνοκρατική κυβέρνηση του Μόντι επανέφερε μία σχετική συμφωνία τον Απρίλη του 2012 η οποία για άλλη μια φορά δεν έχει δοθεί επίσημα στη δημοσιότητα αλλά παρά ταύτα διέρρευσε.

Τέτοιου είδους συμφωνία διαπραγματευόταν άλλωστε και η ΕΕ πριν ξεσπάσουν οι αναταραχές καθώς είναι πάγια τακτική των τελευταίων ετών η λεγόμενη “εξωτερίκευση της μεταναστευτικής πολιτικής”: μέτρα που επιχειρούν να εμποδίσουν άτομα να φτάσουν στην Ευρώπη και που μεταθέτουν την φύλαξη των συνόρων όλο και πιο μακριά σε άλλες χώρες, είτε χώρες προέλευσης είτε χώρες διέλευσης. Αλλά η απόφαση του δικαστηρίου καταδεικνύει το προφανές, πως οι ευθύνες για σεβασμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν παύουν όταν βγαίνεις λίγο πιο έξω από τα σύνορά σου. Και πως όποια συμφωνία και να συνάπτεται δεν μπορούν να παραμερίζονται στοιχειώδεις εγγυήσεις ούτε και να εθελοτυφλούμε για το ποια είναι τα ρίσκα για συνανθρώπους μας.

Κάποια στιγμή η ΕΕ θα πρέπει να συνειδητοποιήσει πως δεν είναι ρεαλιστική μια μεταναστευτική πολιτική που να συνδυάζει παράλληλα ένα πρόσωπο “ανθρώπινο” από τη μία πλευρά κι ένα άλλο τόσο κατασταλτικό από την άλλη, στερούμενου αλληλεγγύης τόσο ως προς τα κράτη μέλη του νότου όσο και ως προς τους ανθρώπους που αναζητούν μια καλύτερη τύχη στην Ευρώπη.

Ένας Αιθίοπας επιζών μιας παρεμφερούς περίπτωσης δήλωσε πως η “έλλειψη δημοκρατίας και ελευθερίας στη χώρα μας, μας σπρώχνει στο να παίρνουμε τέτοια ρίσκα” και ευχόμενος να βελτιωθεί η κατάσταση στη χώρα του έκανε έκκληση να ενδιαφερθεί η Ευρώπη. Και η ειρωνεία -ή η υποκρισία- είναι πως η ΕΕ συνεργάζεται με την Αιθιοπία η οποία μάλιστα λαμβάνει περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια από οποιαδήποτε άλλη αφρικανική χώρα, κι αυτό παρά το δικτατορικό καθεστώς της και τις αυξανόμενες ανισότητες και παραβιάσεις για τις οποίες η ΕΕ σιωπεί εδώ και πολύ καιρό. 

Γράφει: Κυριάκος Τριανταφυλλίδης