Κάθε χρόνο περίπου 90 εκατομμύρια πολίτες από χώρες της ΕΕ ταξιδεύουν στο εξωτερικό και άλλα 30 εκατομμύρια κατοικούν μόνιμα σε χώρες εκτός της ΕΕ.
Κατά τη διάρκεια ταξιδιών και διαμονής στο εξωτερικό, είτε για λόγους επαγγελματικούς είτε για τουρισμό, πολλά απρόβλεπτα γεγονότα μπορούν να συμβούν στον καθένα και να προκύψει η ανάγκη να απευθυνθεί στο προξενείο της χώρας του. Ωστόσο, οι μόνες χώρες στις οποίες υπάρχει διπλωματική εκπροσώπηση όλων των κρατών μελών της ΕΕ είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία με αποτέλεσμα κάθε χρόνο 5,12 εκατομμύρια πολιτών της ΕΕ να ταξιδεύουν σε χώρες όπου το κράτος μέλος τους δεν αντιπροσωπεύεται και ένα επιπλέον 1,74 εκατομμύρια πολιτών να ζουν μόνιμα στις χώρες αυτές.
Αυτό που δε γνωρίζει πολύς κόσμος, είναι πως σε περίπτωση που βρίσκεται στο εξωτερικό έχει το δικαίωμα να ζητήσει συνδρομή από οποιαδήποτε πρεσβεία άλλου κράτους μέλους της ΕΕ όταν το κράτος μέλος του δεν αντιπροσωπεύεται στη χώρα εκείνη. Το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται τόσο από τη Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ, όσο και από το Χάρτη Θεμελιωδών δικαιωμάτων και καλύπτει εύρος καταστάσεων. Καλύπτει καταρχάς καθημερινές καταστάσεις και ανάγκες, όπως την απώλεια ή την κλοπή διαβατηρίου, περίπτωση κατά την οποία μπορεί να εκδοθεί κατεπείγον ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή, εφόσον η εθνική αρχή έχει δώσει την έγκρισή της. Αφορά επίσης τις περιπτώσεις που κάποιος πέφτει θύμα εγκλήματος ή αρρωσταίνει βαριά, όπου στην τελευταία περίπτωση οι προξενικές αρχές ή η πρεσβεία θα ενημερώσει την οικογένεια, θα συμβουλεύσει για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ή και θα ζητήσει από την χώρα υπηκοότητας να οργανώσει μια ιατρική εκκένωση. Τέλος, περιλαμβάνονται και οι καταστάσεις κρίσης όπου η συνδρομή μπορεί να συνίσταται στην παροχή ενημερωμένων οδηγιών σχετικά με την κατάσταση, στην έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για επιστροφή, μέχρι και στον επαναπατρισμό.
Μεταξύ άλλων, οι περσινές κρίσεις στη Λιβύη και την Αίγυπτο αποτέλεσαν καταλύτη προς ανανέωση της συζήτησης επί του θέματος, καθώς περίπου 150.000 πολίτες της ΕΕ επλήγησαν από τις κρίσεις στη Λιβύη και την Αίγυπτο την άνοιξη του 2011 και στην Ιαπωνία μετά το τσουνάμι τον Μάρτιο του 2011. Σε πολλούς παρασχέθηκε συνδρομή από πρεσβείες άλλων χωρών της ΕΕ όπου η χώρα τους δεν αντιπροσωπευόταν αλλά ακούστηκαν και φωνές αρνητικές για το ότι έλαβαν χώρα επιχειρήσεις εκκένωσης που επικεντρώθηκαν μόνο στον επαναπατρισμό των δικών τους υπηκόων.
Έτσι κρίθηκε σκόπιμη η έκδοση πρότασης οδηγίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να διασαφηνιστούν μια σειρά σχετικών ζητημάτων που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλείται να εξετάσει. Η νέα νομοθετική πρόταση καταρχάς εστιάζει στην καλύτερη και αυξημένη ενημέρωση των πολιτών για το δικαίωμά τους σε προξενική συνδρομή από κράτη μέλη πέραν του δικού τους. Επιχειρεί επίσης την ενίσχυση του δικαιώματος, διασαφηνίζοντας τις περιπτώσεις που υπάρχει το εν λόγω δικαίωμα καθώς και το είδος στις διάφορες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, διασαφηνίζεται πως μία πρεσβεία δεν είναι προσιτή, και άρα δικαιολογείται η συνδρομή πρεσβείας άλλου κράτους μέλους, όταν δεν μπορεί κάποιος να την προσεγγίσει και να επιστρέψει εκεί από όπου ξεκίνησε, τουλάχιστον εντός της ίδιας ημέρας. Υπάρχει επίσης το ζήτημα των αποζημιώσεων, καθώς σε κάποιες χώρες τα έξοδα αναλαμβάνονται από τον εθνικό προϋπολογισμό ενώ σε άλλες αντίστροφα καλείται ο πολίτης που βοηθήθηκε να αποζημιώσει για τη συνδρομή. Ένα επίσης σημαντικό θέμα είναι το ποιος μπορεί να επωφεληθεί συνδρομής. Προς το παρόν στην πρόταση καλύπτονται τα μέλη της οικογένειας που δεν είναι πολίτες κράτους μέλους της ΕΕ, αλλά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ζητήσει σε έκθεσή του το 2007 να καλύπτονται επίσης τουλάχιστον και πρόσφυγες, απάτριδες καθώς και άτομα που δεν έχουν μεν την υπηκοότητα κάποιου κράτους μέλους αλλά διαμένουν μόνιμα σε κάποιο από αυτά. Τουλάχιστον, γιατί θεωρώ πως πρέπει να εκκενώνεται για να βοηθηθούν όσα περισσότερα άτομα γίνεται και το επιθυμούν ανεξάρτητα από έγγραφα σε τέτοιες περιπτώσεις. Η πρόταση εστιάζει τέλος στην παροχή πλαισίου για περισσότερη συνεργασία και συντονισμό για επιχειρήσεις εκκένωσης και διάσωσης και εισάγει την έννοια του “κυρίως υπευθύνου” κράτους μέλους το οποίο αναλαμβάνει να συντονίζει τη συνδρομή που παρέχεται στους πολίτες των οποίων το κράτος δεν αντιπροσωπεύεται.
Γράφει: Κυριάκος Τριανταφυλλίδης
