Η Διάσκεψη των Αθηνών και το «Φθινόπωρο της Ευρώπης». Της Ιωάννας Συγκρασίτη

Σε λίγους μήνες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει 60 ετών.

Από το 1957 που υπογράφτηκε η Διακήρυξη της Ρώμης -η ληξιαρχική πράξη γένεσης της ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος- τα κράτη που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία έχουν καταφέρει να επιτύχουν πολλά και αξιοζήλευτα αποτελέσματα. Το βασικότερο όμως επίτευγμά τους, είναι ότι κατόρθωσαν και εξοβέλισαν επί 60 συναπτά έτη τον πόλεμο, τη βία και το αίμα από τα ευρωπαϊκά εδάφη. Κατόρθωσαν να συμβιώσουν ειρηνικά και να συνεργαστούν αρμονικά σε μια διαδικασία ενοποίησης και σύγκλισης στόχων, πρωτόγνωρη για τα παγκόσμια δεδομένα.

Εξήντα χρόνια μετά, αυτή η διαδικασία δείχνει να μην υποστηρίζεται με την ίδια ζέση από όλα τα κράτη μέλη της ΕE, παρά το κοινό νόμισμα, τις κοινές πολιτικές και τον κοινό σχεδιασμό, τα κράτη-μέλη δείχνουν να αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την κοινή πορεία προς το μέλλον. Η συνύπαρξη και η κοινή συμβίωση φαίνεται να κούρασε και να μην προσφέρει πλέον την ίδια ικανοποίηση σε όλους όσους μετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Επιβεβαιωτικό των παραπάνω λεχθέντων είναι οι αλλεπάλληλες σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης που καταδεικνύουν ότι η Ευρώπη ως «κοινό σπίτι και κοινή πορεία» δεν είναι πλέον ελκυστική -ούτε στα ίδια τα κράτη-μέλη, αλλά ούτε και στους ευρωπαίους πολίτες- στο βαθμό που ήταν κάποτε.

Τα κράτη του Νότου αντιδρούν στις υπερβολικές απαιτήσεις για δημοσιονομική πειθαρχία και θρησκευτική προσήλωση στα πλεονάσματα που εγείρουν τα κράτη του Βορρά. Τα κράτη του Βορρά δυσανασχετούν από την οικονομική υστέρηση και τις πολιτικές αντιλήψεις των κρατών του Νότου. Την ίδια στιγμή, τα σκανδιναβικά κράτη προσπαθούν να διαφυλάξουν το δικό τους μοντέλο ευημερίας, ενώ οι τέως χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, αντιδρούν κάτω από την πίεση συμμόρφωσης σε Κανονισμούς, Οδηγίες και Αποφάσεις που τους θυμίζουν άλλες εποχές αναγκαστικής πολιτικής ομογενοποίησης, αλλά και καταπίεσης που θέλουν να ξεχάσουν. Επιπρόσθετα, μεγάλα παγκόσμια προβλήματα όπως τα αθρόα μεταναστευτικά και προσφυγικά κύματα προς την Ευρώπη, καθώς και η διαφορετική οπτική αντιμετώπισή τους βαραίνουν ακόμη πιο πολύ το κλίμα. Το Brexit επιδείνωσε την κατάσταση, ενώ παλιοί ανταγωνισμοί φαίνεται να αναδύονται από το χρονοντούλαπο της ιστορίας, την ίδια στιγμή που οι εθνικιστικές κορώνες κάποιων χωρών όπως και η άνοδος ακραίων πολιτικών σχηματισμών οδηγούν το όραμα της Ευρώπης σε μια διαρκή διολίσθηση στην αβεβαιότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη Σύνοδος των Μεσογειακών Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αθήνα, αποτέλεσε μια άκρως θετική πρωτοβουλία των ευρωπαϊκών χωρών της Μεσογείου για μια κοινή αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, με έμφαση στα ζητήματα της ανάπτυξης και της διαχείρισης του προσφυγικού προβλήματος. Από τη στιγμή μάλιστα που η εν λόγω Σύνοδος δεν είχε ως σκοπό της την ομαδοποίηση και τη διαφοροποίηση των συμμετεχόντων κρατών από την ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά την κατάθεση των απόψεών τους για τη δημιουργία μιας καλύτερης Ευρώπης, τότε οι αποφάσεις της αποκτούν θετικό πρόσημο ως συνεισφορά στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης που θα ανοίξει στη Μπρατισλάβα αυτή την Παρασκευή (16/9/2016). Το μήνυμα «του ενωμένου Νότου για μια καλύτερη Ευρώπη» που κυριάρχησε σε όλες τις εργασίες της Συνόδου δίνει το στίγμα των προθέσεων των χωρών που συμμετείχαν.

Πολλές φορές τις προηγούμενες δεκαετίες οι μεσογειακές χώρες της ΕΕ είχαν προσπαθήσει να συνεννοηθούν. Δεν το είχαν καταφέρει, γιατί οι μεταξύ τους ανταγωνισμοί υπονόμευαν κάθε προσπάθεια συνεννόησης. Αντίθετα τα κράτη της Βόρειας, της Κεντρικής ακόμα και της Ανατολικής Ευρώπης συχνά-πυκνά ομαδοποιούνται και μάλιστα πολλές φορές για να διαφοροποιηθούν (βλέπε χώρες Visegrand, Benelux κλπ).

Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τροπή που θα πάρει η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης -αρχής γεννωμένης από τη Σύνοδο της Μπρατισλάβα- θα καταδείξει αν «το κοινό μας σπίτι η ΕΕ» θα ξαναβρεί το βηματισμό και τη συνοχή της ή θα καταδείξει αν διανύουμε το φθινόπωρο Ευρώπης ή ακόμα χειρότερα τον χειμώνα της Ευρώπης με απρόβλεπτες για όλη την ήπειρο συνέπειες.

Γράφει:  Ιωάννα Συγκρασίτη