Τα καλά της απόφασης και οι ουρές τους.
1. Επιχειρεί να αποσυνδέσει το τραπεζικό από το δημοσιονομικό πρόβλημα. Χαρακτηριστικό το πλαίσιο: (α) δεν πάνε χρήματα της δανειακής σύμβασης στις τράπεζες (β) η ΕΚΤ εγγυάται τη ρευστότητα. Η αναγνώριση της οφειλής ELA και το πέρασμα στην Τράπεζα Κύπρου ήταν υποχρεωτική – το πάγωμά της όμως σηματοδοτεί τον ρόλο της ΕΚΤ. Στην ίδια κατεύθυνση είναι και ο περιορισμός της παρέμβασης στις ‘προβληματικές” τράπεζες μόνον. Δεύτερο, αποκαθιστά τους στοιχειώδεις κανόνες για την τραπεζική πίστη και το τραπεζικό ρίσκο: (α) ασφάλεια καταθέσεων μέχρι 100.000, (β) εμπλοκή των μετόχων και δανειστών μέχρις εξαφανίσεως. Παράπλευρη απώλεια, η σαγονιά στους μεγαλοκαταθέτες – απλούστατα γιατί η αξία μετόχων και δανειστών δεν έφθανε για την ανακεφαλαιοποίηση.
Όσον αφορά την επέμβαση στον τραπεζικό τομέα, έχει τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να την εντάξουν στη (μελλοντική) φιλοσοφία ενός ενοποιημένου τραπεζικού συστήματος.
Η αβεβαιότητα για το μέλλον των καταθέσεων πάνω από 100.000 (στην εκκαθάριση της Λαϊκής από τη μια, κούρεμα έκτασης υπό προσδιορισμό στην Κύπρου από την άλλη) είναι πρόβλημα. Έχει ενδιαφέρον η υποχρεωτική ανταλλαγή καταθέσεων με εταιρική συμμετοχή (μετοχές) – πρέπει να δούμε τους όρους και τη βάση αξίας ανταλλαγής στο swap. Θάχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να καταλήξουμε να δούμε συνδιοίκηση της Τράπεζας Κύπρου από την Εκκλησία (κατείχε 17 εκατ μετοχές) και μια “κοινοπραξία” Ρώσων. Διακινδυνεύω την πρόβλεψη πως το κούρεμα στην Κύπρου θα καταλήξει να είναι πολύ βαθύτερο από το εικαζόμενο 29%-32%.
Τα κακά της απόφασης, οι ουρές και τα καθήκοντα. Τυπικά η απόφαση περιορίζεται στην τραπεζική αναδιάρθρωση. Πλην όμως, το 42% του ΑΕΠ της Κύπρου έβγαινε από τις δραστηριότητες ως χρηματοοικονομικό κέντρο (πέραν των προφανών, δικηγόροι, λογιστές, κούριερς, εστιατόρια, καταστήματα πούρων…). Υπάρχει και η παράλληλη φούσκα ακινήτων: οι τράπεζες δάνειζαν κατασκευαστές και αγοραστές – τώρα έχουν μείνει με κάποιες προσημειώσεις. Η απειλή από την επέμβαση στον τραπεζικό τομέα έχει να κάνει με τη βίαιη αφαίρεση έως και 30% του ΑΕΠ, με όλα τα συμπαρομαρτούντα – ανεργία και συντριβή της υπερεκτεθειμένης σε τραπεζικό δανεισμό μεσαίας τάξης.
Η φούσκα των ακινήτων έχει σκάσει και δεν γυρνάει πίσω – δυστυχώς και η (λογιστική) ζημία της μεσαίας τάξης. Αναθέρμανση του κατασκευαστικού τομέα μπορεί να προκύψει μετά τον εξορθολογισμό των αξιών – πάλι δυστυχώς με ζημία της μεσαίας τάξης.
Δεν είμαι σίγουρος για την καταβαράθρωση του χρηματοπιστωτικού κέντρου. Συρρίκνωση θα δούμε – δεν νομίζω πως θα έχουμε καταβαράθρωση όμως. Εξαρτάται βέβαια και από τις πολιτικές. Οι λόγοι εν τάχει: 1. Ο εταιρικός φόρος παραμένει εξαιρετικά χαμηλός, στο 12.5%. Μια ελληνική επιχείρηση (παραδείγματος χάριν) που έχει μεταφέρει έδρα στο νησί, έχει το κίνητρο της διαφοράς φορολογίας (26% ή 36% έναντι 12.5%) για να παραμείνει, ακόμη και εάν έχει υποστεί φοβερό κούρεμα στα ταμειακά της διαθέσιμα.2. Η απόφαση δεν αναφέρει κάτι σχετικά με φόρους σε χρηματοπιστωτικές συναλλαγές. Υποθέτοντας πως παραμένει η προηγούμενη απόφαση, η εκλυστικότητα στη διακίνηση κεφαλαίων παραμένει.3. Τα υγιή κεφάλαια λογικό είναι να εγκαταλείψουν απηυδησμένα το νησί μετά το κούρεμα. Αυτά όμως για τα οποία μπορεί να ιχνηλατηθεί μια “πονηρή” προέλευση, δύσκολα θα φύγουν από καθεστώς (ημι-)νομιμότητας σε χώρα της ευρωζώνης.
Οι κυβερνητικοί χειρισμοί είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι. Τα παντα εξαρτώνται από την αποκατάσταση της αξιοπιστίας και της εικόνας ασφάλειας του τραπεζικού συστήματος. Έχει μεγάλη σημασία να πάει η τραπεζική εξυγίανση σε μεγάλο βάθος αμέσως. Το χρηματοοικονομικό κέντρο είναι ένα στοίχημα που δεν έχει χαθεί εκ των προτέρων – παραμένει στοίχημα.
Περιττό να τονίσω πως η διαφάνεια και σφικτή εποπτεία στο τραπεζικό σύστημα είναι απαραίτητες.
Επίσης, η διάσωση χωρίς απώλειες της συνεταιριστικής τραπεζικής είναι τεράστιας σημασίας. Μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες ανάκαμψης.
Το μεγάλο αγγούρι όμως παραμένει:1. Βραχυπρόθεσμα (τουλάχιστον) και όσο κρατάει το σοκ, η οικονομία θα είναι “καθισμένη”.2. Η ανεργία θα αυξηθεί και θα αυξάνεται μέχρις ότου νέες οικονομικές δραστηριότητες αρχίσουν να παίζουν ρόλο στην οικονομία.3. Η μεσαία τάξη χρειάζεται προστασία. Εναπόκειται στην κυπριακή κοινωνία (και στους πολιτικούς ταγούς) η επιλογή. Δηλαδή, εάν το κόστος αυτής της προστασίας που αναγκαστικά θα επιμερισθεί σε όλη την κοινωνία (εμμέσως ή αμέσως) θα αναλωθεί σε μια σταδιακή προσαρμογή ή στη “χρηματοδότηση” ενός νέου ξεκινήματος από χαμηλότερη βάση.
Όσον αφορά τις κυβερνητικές πολιτικές, ιδιαίτερης σημασίας είναι:1. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο ασφαλιστικό σύστημα μετά τις απώλειες από το κούρεμα. Η “ανακεφαλαιοποίησή” τους είναι μία επιλογή – πρέπει να εξετασθούν και άλλες. 2. Η αποφυγή παρεμβάσεων – πλην του απαραίτητου εξορθολογισμού – στο σύστημα υγείας. 3. Η αποφυγή παρεμβάσεων – πλην του όποιου εξορθολογισμού κρίνεται αναγκαίος – στην Παιδεία.
Η έκτακτη κατάσταση είναι για να μείνει για κάμποσα χρόνια.
Υποχρέωση της κυβέρνησης είναι να στρωθεί μαζί με την τρόικα και να εκπονήσει τις επόμενες τρεις-τέσσερις εβδομάδες το Κυπριακό Μνημόνιο. Με όλους τους σκελετούς έξω από τα ντουλάπια και με πραγματικά στοιχεία. Στόχος πρέπει να είναι η εκπόνηση του ΟΡΙΣΤΙΚΟΥ προγράμματος με τις καλύτερες δυνατές εκτιμήσεις για την κατάσταση της οικονομίας μετά το τραπεζικό σοκ. Το γεγονός πως το πρόγραμμα παραμένει στα €10 δισ, χωρίς υποχρεώσεις προς τις τράπεζες, σημαίνει πως υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης της επανεκκίνησης της οικονομίας. Θα είναι ολέθριο σφάλμα το κρυφτούλι με τις αποκρατικοποιήσεις, τα επιδόματα, τα προνόμια πελατειών.
Αντίθετα με τις ανοησίες περί ηρωικής εξόδου από το ευρώ, η κυπριακή κυβέρνηση κατάφερε να επιτύχει τον πιο σημαντικό εθνικό στόχο: την παραμονή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη. Εκτός των υπερεθνικών κοινοτήτων, το ακόμη διαιρεμένο νησί διακινδύνευε όχι το βιοτικό επίπεδο που κατακτήθηκε τα τελευταία 38 χρόνια, αλλά την ίδια την ύπαρξή του. Ούτε καν ο υποθαλάσσιος πλούτος που (ελπίζουμε ότι όντως) έχει βρεθεί θα ήταν βέβαιο πως θα μπορούσε να καταλήξει να είναι ο εθνικός πλούτος που φανταζόμαστε.
Η Κύπρος έπεσε από τον 20ο όροφο. Με σοβαρά κατάγματα, αλλά ζωντανή.
“Δημοσιεύτηκε αρχικά στη σελίδα της “Πρωτοβουλίας για την Παραμονή της Κύπρου στην Ε.Ε. και το ευρώ”
Γράφει: Γιώργος Προκοπάκης
