Πριν βρούμε την απάντηση στην κρίση, πρέπει πρώτα να βρούμε ποια είναι η ερώτηση.
Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι αυτή είναι κρυμμένη πίσω από θεωρίες και ιδεολογήματα που γράφονται και λέγονται, που επιβάλλονται και υποβάλλονται με ρυθμούς κατακλυσμού. Η κυρίαρχη εκδοχή, απλοποιημένη έχει ως εξής: «Πώς θα έρθει η ανάπτυξη; Η κρίση μας κτύπησε όλους. Αν κάνουμε όλοι θυσίες, τότε θα ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις και θα έρθει η ανάπτυξη. Αυτή θα εξαργυρωθεί ως απασχόληση και ευημερία για όλους». Μετρήστε τις λέξεις και θα μετρήσετε τα ψέματα.
Πρώτο και κυριότερο: η κρίση δεν μας κτυπά όλους. Την ώρα που η ανεργία στον παράδεισο που λέγεται ευρωζώνη ξεπέρασε τα 19 εκατομμύρια και την ώρα που στην Ε.Ε. 43 εκατομμύρια άνθρωποι «δεν μπορούν να έχουν εξασφαλισμένο τουλάχιστον ένα γεύμα μέρα παρά μέρα», στην άλλη όχθη συμβαίνουν άλλα. Η άλλη όχθη λοιπόν αξιώθηκε να δει τον αριθμό των Ευρωπαίων που ανήκουν στη λίστα των δισεκατομμυριούχων του κόσμου, από το ταπεινό 196 να φτάνει την τελευταία πενταετία στο αξιοπρεπές 366. Τέλος, καθώς πληροφορηθήκαμε –αρμοδίως βεβαίως- από την Ελβετική Ένωση Ιδιωτικών Τραπεζών, οι Ευρωπαίοι που έχουν καταθέσεις εκτός της χώρας τους (από Ελβετία και Channel Islands μέχρι Παναμά και Σιγκαπούρη) άθροισαν όλοι μαζί πάνω από 3,5 τρις ευρώ. Όλα αυτά σε καιρό κρίσης. Αφού λοιπόν, στην κρίση «όλοι το ίδιο είμαστε, λαός και Κολωνάκι», γιατί βαθαίνει και πλαταίνει αυτό το αβυσσαλέο ταξικό χάσμα;
Δεύτερο. Δεν ζητείται σήμερα από όλους να κάνουν θυσίες. Θυσίες ζητούνται (Κατ’ ακρίβεια ούτε ζητούνται, ούτε καν απαιτούνται. Επιβάλλονται.) από τους εργαζόμενους. Να δεχθούν σαρωτικές μειώσεις μισθών, να δεχθούν τις «λίγες απολύσεις, για να μη γίνουν περισσότερες», να συναινέσουν σε κατάργηση κατακτήσεων (ΑΤΑ, 13ος μισθός, υπερωρίες, άδειες) οι οποίες με περισσή ταξική περιφρόνηση, αποκαλούνται πλέον «τροχοπέδη στην ανάπτυξη». Για να διευκολυνθούν μάλιστα αυτά πρέπει να φύγει από τη μέση η συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων. Και αν δεν φεύγει από μόνη της, να λοιδορηθεί μέχρι εξαλείψεως. Μετά αναλαμβάνει ο φόβος και η ανασφάλεια. Και πάλι όμως, στην απέναντι όχθη τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά: φοροαπαλλαγές, κίνητρα και φτηνή εργασία. Λέγεται για παράδειγμα ότι είναι πολύ καλό που ο σεβαστός κλάδος των ξενοδόχων -από αίσθημα πατριωτισμού και κοινωνικής ευθύνης- θα στραφεί στην εργοδότηση Κυπρίων. Το πολύ κακό όμως είναι ότι ο πατριωτισμός και η κοινωνική ευθύνη των ξενοδόχων θα γίνει όχι με τα λεφτά τους αλλά με τα λεφτά μας, αφού με τα κυβερνητικά μέτρα, το κράτος θα καλύπτει το 40% των μισθών. Και επιπρόσθετα, οι ξενοδόχοι (οι μεγαλοξενοδόχοι ουσιαστικά, γιατί μόνο αυτοί θα επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον) ζητούν αναθεώρηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Μαντέψτε τι είδους αναθεώρηση.
Τρίτο. Στον καπιταλισμό οι επενδύσεις δεν «ενθαρρύνονται». Παρά μόνο με ανθρωποθυσίες εργατικής δύναμης και με «γη και ύδωρ» που προσφέρει το κράτος. Οι επενδυτές δεν κάνουν ψυχικά. Όσο το μέσο ποσοστό κέρδους, το κέρδος δηλαδή που φιλοδοξούν να αποσπάσουν υπό φυσιολογικές συνθήκες, παραμένει δραστικά μειωμένο, δεν θα γίνονται επενδύσεις. Όσες προεδρικές διασκέψεις κι αν σκηνοθετηθούν για να εξαγγελθεί ο ερχομός τους. Οι επενδυτές ποντάρουν τα κεφάλαια τους εφόσον εξασφαλίσουν εγγυημένη κερδοφορία μέσα από τη φτηνή εργασία, το άνοιγμα κερδοφόρων κρατικών τομέων για ιδιωτικές επενδύσεις και τα κρατικά κίνητρα. Έτσι εξηγείται και ο πανευρωπαϊκός καημός για δημοσιονομική πειθαρχία και συγκράτηση των ελλειμμάτων. Πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα παροχής κινήτρων στους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Μια απλή ανάγνωση της κατανομής των χρημάτων από τα δάνεια που χορηγούνται στην Ελλάδα, θα το ξεκαθαρίσει και αυτό.
Τέταρτο. Δεν θα έρθει αορίστως μια κάποια ανάπτυξη, που θα συντελεστεί σε κενό αέρος. Κάτι αναπτύσσεται προς όφελος κάποιου. Υπάρχει ανάπτυξη που υπηρετεί τις ανάγκες ενός λαού, που βασίζεται σε συνολικό επιστημονικό-οικολογικό σχεδιασμό της οικονομίας και δημιουργεί θέσεις εργασίας πλήρεις, σταθερές και με πλήρη δικαιώματα. Υπάρχει και η ανάπτυξη που γίνεται με το στυγνό λογιστικό κριτήριο του γρήγορου και σίγουρου κέρδους, η οποία ορθώνεται πάνω στα συντρίμια εργατικών και κοινωνικών κατακτήσεων. Αυτή η δεύτερη είναι ο χρυσός κανόνας του καπιταλισμού.
Πέμπτο. Τούτου του είδους η ανάπτυξη δεν εξαργυρώνεται σε θέσεις εργασίας και ευημερία «για όλους». Ποτέ και πουθενά. Στη χώρα-πρότυπο, στην ατμομηχανή της Ευρώπης, στη «χώρα που εφαρμόστηκαν έγκαιρα οι αναγκαίες προσαρμογές» -τη Γερμανία- το 1/5 του πληθυσμού ζει με λιγότερα από 450 ευρώ μηνιαίως. Μιλούμε για δεκαέξι εκατομμύρια ανθρώπους. Ο αριθμός των Γερμανών εργαζομένων που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας έχει σχεδόν διπλασιαστεί. Την τελευταία εικοσαετία ο δημόσιος πλούτος μειώθηκε κατά €800 δις ενώ ο ιδιωτικός αυξήθηκε κατά €1,4 τρις. Τα μισά προσωπικά περιουσιακά στοιχεία στη Γερμανία ανήκουν στο 10% των πλουσιότερων της χώρας. Ο μισός γερμανικός πληθυσμός μοιράζεται το 1% αυτού του πλούτου (από την έκθεση «Φτώχειας και πλούτου» της γερμανικής κυβέρνησης). Ποιος θα μας πει λοιπόν μια περίπτωση που τούτη η θρυλούμενη ανάπτυξη είχε διαφορετικη έκβαση;
Παρά τους θηριώδεις μηχανισμούς μαζικής άλεσης της σκέψης, η αλήθεια για το τι προϋποθέτει και το τι συνεπάγεται η ανάπτυξη στο θαυμαστό κόσμο του καπιταλισμού, στο τέλος θα αναδύεται ανάγλυφη. Μπορεί να μην έχουν όλοι πρόβλημα με αυτή. Μπορεί να μην θεωρούν ότι πρέπει ή ότι μπορεί να αλλάξει.
Δεν μπορούν όμως να την αρνούνται.
Γράφει: Γιώργος Κουκουμάς
