«Κάποιοι θεωρούν ότι το ποδόσφαιρο είναι θέμα ζωής, ή θανάτου. Σας διαβεβαιώνω ότι είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό».
Λόγια του μεγάλου προπονητή της Λίβερπουλ, Bill Shankly, που συνοψίζουν την ουσία του ποδοσφαίρου για πολλούς παθιασμένους οπαδούς του αθλήματος.
Το ποδόσφαιρο αποτελεί τον μαζικότερο αθλητικό θεσμό σε ολόκληρο τον κόσμο και όχι τυχαία. Γεννήθηκε από τα λαϊκά στρώματα, είναι το «μπαλέτο της εργατικής τάξης», όπως πολύ ανάγλυφα το περιέγραφε ο παρουσιαστής του BBC, Alf Garnett. Μάλιστα, στα πρώτα του βήματα στη χώρα που θεωρείται ως η γενέτειρα του, η Αγγλία, κυνηγήθηκε με βασιλικά διατάγματα ως μια «αγροίκα» και μη ελεγχόμενη δραστηριότητα. Το ποδόσφαιρο είναι λαϊκό, όχι μόνο γιατί το αγαπούν οι λαικές μάζες, αλλά γιατί το παίζουν, κυρίως, τα φτωχόπαιδα (Ρούσσης, 2005). Οι «άλλοι», έχουν το γκολφ, το τέννις, το κρίκετ, κτλ.
Το ποδόσφαιρο, ως ναυαρχίδα της αθλητικής βιομηχανίας από τη μία, αλλά και το πλέον καθηλωτικό και δημοφιλές άθλημα από την άλλη, δεν περιορίζει την επιρροή του μόνο στο τι τεκταίνεται εντός των γηπέδων. Επεκτείνεται πολύ πιο πέρα από αυτά, εισβάλλει στους κοινωνικούς χώρους, διαπλέκεται με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, αντανακλά, αλλά και παράγει ιδεολογία. Επιπλέον, προσφέρει σε ένα κόσμο που τυποποιείται, ένα υπόβαθρο για την επιβεβαίωση των συλλογικών ταυτοτήτων και ιδιαίτερα της νεολαίας (Λουί, 2011).
Το ποδόσφαιρο, λοιπόν, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που ξεπερνά τα απλά όρια ενός απλού παιχνιδιού. Κατανοώντας τη δυναμική αυτή του ποδοσφαίρου οι κυρίαρχες τάξεις της κάθε χώρας άλλαξαν ρότα και θεώρησαν πιο αποδοτικό να το ρυθμίσουν και να το ελέγξουν προς όφελος τους. Το ποδόσφαιρο, όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα η οποία αποφέρει κέρδος, πέρασε έτσι στα χέρια επιχειρηματιών. Η εισβολή της ιδιωτικής τηλεόρασης αντικατέστησε τους φιλάθλους και οπαδούς με τηλεθεατές και η διαφήμιση απέκτησε πολύ μεγαλύτερη σημασία από ότι η παρουσία φιλάθλων στο γήπεδο. Κάπως έτσι καταλήξαμε σταδιακά στο σύγχρονο, εμπορικό/εταιρικό ποδόσφαιρο, το οποίο πόρρω απέχει από την αρχική σύλληψη του αθλήματος. Η εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου είχε, όμως, το τίμημα της: αφαίρεσε από το λαικότερο άθλημα την ψυχή του.
Το ποδόσφαιρο εξελίχθηκε σε γιγάντια οικονομική επιχείρηση που παράγει προιόντα προς λαική τέρψη: πρωταθλητές, επιδόσεις, θεάματα, ρεκόρ. Οι αθλητές/ποδοσφαιριστές δεν είναι πλέον τα φτωχόπαιδα, ή παίκτες που έπαιζαν για τη φανέλα, αλλά άτομα που κερδίζουν αμύθητα ποσά και μάλιστα σε εποχές εξοντωτικής λιτότητας για τους λαούς. Πέραν της οικονομικης και επιχειρηματικής διάστασης που απέκτησε, το ποδόσφαιρο έγινε και αντικείμενο χυδαίας ιδεολογικής εκμετάλλευσης και χρησιμοποιείται για έξαψη του εθνικισμού και του ρατσισμού. Με αυτό τον τρόπο γίνεται όπλο πολιτικού αντιπερισπασμού προς χρήση από κάθε είδους καθεστώς ή/και πολιτική/κοινωνική δύναμη και κατεστημένο.
Ανέκαθεν το θέαμα οποιασδήποτε μορφής ήταν μέσο λαικής υποδούλωσης δια της διοχέτευσης της προσοχής του λαού στα θεάματα και στα πανηγύρια για να μην αποτραπούν κοινωνικές αντιδράσεις και εξεγέρσεις (προσφιλές μέθοδος των στρατιωτικών καθεστώτων και όχι μόνο). Το ποδόσφαιρο ακριβώς λόγω της μαζικότητας του αποτέλεσε πρόσφορο πεδίο τέτοιας εκμετάλλευσης. Από παιχνίδι μετατράπηκε σε θέαμα και εν τέλει σε βιομηχανία θεάματος, στο όνομα της οποίας διαπράττονται ωμά εγκλήματα. Καλή ώρα στη Βραζιλία με το επερχόμενο μουντιάλ. Ο κόσμος πεινά, δεν έχει στέγη, δεν έχει τα στοιχειώδη να ζήσει, η παιδική δουλεία και πορνεία ανθούν, και όμως δόθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια για τη διοργάνωση του μουντιάλ. Όπως δόθηκαν βέβαια εκατομμύρια ευρώ διαφήμισης στις πρόσφατες ευρωεκλογές από την ΕΕ για να πάει ο κόσμος να ψηφίσει. Άραγε πόσο πιο αποτελεσματικά θα ήταν αν όλα αυτά τα χρήματα δίνονταν σε αυτούς που τα έχουν πραγματική ανάγκη;
Είμαι φανατικός ποδοσφαιρόφιλος και οπαδός. Όπως πάρα πολλοί Κύπριοι. Μόνο έτσι νιώθω το ποδόσφαιρο, το πλέον λαϊκό άθλημα. Εγκλήματα στο όνομα του ποδοσφαίρου, όμως, κανένας πραγματικός φίλος του ποδοσφαίρου δεν ανέχεται. Το σκίτσο είναι ενός πολύ γνωστού Βραζιλιάνου σκιτοσγράφου (Paolo Ito) και μιλά αφ’ εαυτού.
Γράφει: Γιάννος Κατσουρίδης
