Η περίοδος της Οθωμανικής κατοχής στην Κύπρο, όπως και οι πρώτες δεκαετίες της αγγλικής κατοχής χαρακτηρίζονταν από το φαινόμενο της φιλανθρωπίας.
Ένα φαινόμενο το οποίο αντλούσε μέσα από την ανυπαρξία κοινωνικού κράτους και κρατικής μέριμνας έναντι των μειονεκτούντων κοινωνικών ομάδων. Ήταν όμως και μια συνειδητή πράξη πατερναλισμού εκ μέρους των αρχουσών τάξεων, οι οποίες καλλιεργούσαν με αυτόν τον τρόπο την κοινωνική υποταγή των λαϊκών μαζών.
Ήταν ένας εύσχημος τρόπος να συσκοτίζουν την εικόνα εκμετάλλευσης του λαού που γινόταν με προφανείς ιδιοτελείς στόχους και όχι από αγάπη για τον πλησίον. Οι διάφορες δωρεές των πλουσίων μελών της κοινότητας προς τους δυσπραγούντες διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση του κοινωνικού και πολιτικού status quo, αφού αυτοί που τις δέχονταν δεν μπορούσαν να τις ανταποδώσουν, με αποτέλεσμα να εξαρτώνται από τους δωρητές. Αυτά τα φαινόμενα επαινούνταν από τον τύπο της εποχής σε μια σχέση αλληλοδιαπλοκής, αφού πολλοί εκδότες είτε ήταν οι ίδιοι μεγαλοσχήμονες οικονομικοί παράγοντες και πολιτευτές, είτε είχαν ανάγκη τα χρήματα από τη διαφήμιση που τους έδιναν. Όλα αυτά τα παραδέχονταν επιφανή μέλη της αστικής τάξης της εποχής (βλ. Θ. Δέρβης, εφημερίδα Ελευθερία, 2 Φεβρουαρίου 1929).
Με την δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, αλλά κυρίως μέσα από τους αγώνες του κυπριακού αριστερού ταξικού κινήματος, τα φαινόμενα αυτά σταδιακά περιθωριοποιήθηκαν και οικοδομήθηκε το κοινωνικό κράτος. Η παρούσα τεράστια οικονομική κρίση δυστυχώς επαναφέρει την ίδια πρακτική στη σύγχρονη εποχή. Το κοινωνικό κράτος αποδομείται και κατά αντίστοιχο τρόπο εμφανίζεται το φαινόμενο του πατερναλισμού και σήμερα τόσες δεκαετίες μετά. Οι πρωταγωνιστές οι ίδιοι: άτομα με μεγάλη οικονομική επιφάνεια (μεγαλοεπιχειρηματίες) και η Εκκλησία. Και τα ΜΜΕ, τα οποία στις πλείστες των περιπτώσεων (και όχι όλα βέβαια) έχουν σχέσεις διαπλοκής με αυτή την οικονομική και κοινωνική ελίτ (βλ. διαφημίσεις, χορηγίες, κτλ.) να τους υμνούν. Τα ίδια ΜΜΕ που έκαναν παντιέρα την αναγκαιότητα του μνημονίου και των θυσιών εκ μέρους του λαού.
Η φιλανθρωπία αποτελεί ένα εύσχημο τρόπο εκ μέρους αυτής της οικονομικής ελίτ να δείχνει ένα κοινωνικό προσωπείο, την ίδια ώρα που εκμεταλλεύεται με κάθε τρόπο τον εργαζόμενο, περικόπτει τα δικαιώματα του, τον απολύει από την εργασία του. Αν τελικά όλοι αυτοί διαθέτουν τα κεφάλαια για να κάνουν φιλανθρωπίες ας φορολογηθούν και να ασκήσει το ρόλο αυτό το ίδιο το κράτος, όπως και πρέπει. Η φιλανθρωπία αποδεικνύεται ουσιαστικά ένα τέχνασμα μετατροπής των πολιτών σε ευγνώμονες ζητιάνους. Πολίτες, μάλιστα, τους οποίους εκμεταλλεύονται και εις βάρος των οποίων μεγαλώνουν τα ήδη μεγάλα τους εισοδήματα και περιουσία. Φτάνει λοιπόν με τους δήθεν ευεργέτες!
Γράφει: Γιάννος Κατσουρίδης
