Αποφεύγοντας το επόμενο Μνημόνιο. Του Γιάννη Παναγιώτου

Το ιδεολογικό υπόβαθρο, η διαδικασία συνομολόγησης και το περιεχόμενο του κυπριακού Μνημονίου, σε συνδυασμό με την πρόσφατη διεθνή εμπειρία, προδιαθέτουν για εμβάθυνση της ύφεσης που θα οδηγήσει σε ένα επόμενο και ακόμη χειρότερο Μνημόνιο.

Η αποφυγή αυτής της εξέλιξης είναι δύσκολη και εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση που θα εφαρμόσει η επόμενη Κυβέρνηση, αφού η απερχόμενη δυστυχώς απέτυχε να προφυλάξει την Κύπρο από τα χειρότερα.

Το κυπριακό Μνημόνιο δεν είναι πρωτότυπο, αλλά βασίζεται στις παραμέτρους μιας ακραίας και ξεπερασμένης ιδεολογίας. Δυστυχώς, αυτή η ιδεολογία δεν είναι σε θέση να δώσει λύσεις στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις, επειδή, μεταξύ άλλων, αποτελεί βασικό γενεσιουργό αίτιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού στα κέντρα λήψεως αποφάσεων, σε κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, δεν τον μετατρέπει αυτομάτως σε λογικό αξίωμα και καθολική αλήθεια. Εξάλλου, ο εφαρμοσμένος νεοφιλελευθερισμός αποδεικνύεται διαρκώς ανεπαρκής και προβληματικός, αφού ανατροφοδοτεί την κρίση και βαθαίνει την ύφεση.

Για την αποφυγή του επόμενου Μνημονίου το οποίο θα αποτελεί βουτιά σε ακόμη βαθύτερα βάθη λιτότητας και ύφεσης, πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα συγκεκριμένες πολιτικές, με στρατηγική στόχευση. Είναι απαραίτητος ο κεντρικός αναπτυξιακός σχεδιασμός που θα καθορίσει σαφείς αναπτυξιακές προτεραιότητες και θα εποπτεύσει την υλοποίησή τους. Η ψευδαίσθηση της αυτορρύθμισης της αγοράς, που υποτίθεται ότι καθορίζει τα πεδία ανάπτυξης, έχει αποτύχει αφού αυτοϋπονομεύεται από την επιδίωξη του γρήγορου και εύκολου κέρδους. Το κράτος οφείλει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του επιτελικού ρόλου που του αναλογεί και σε συνεργασία με τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ένα σύγχρονο μοντέλο ανάπτυξης.

Είναι απαραίτητη η εξασφάλιση αναπτυξιακών πόρων, επιπροσθέτως των τραπεζικών και δημοσιονομικών αναγκών. Χωρίς την εισροή χρημάτων που να αξιοποιηθούν για την υλοποίηση του αναπτυξιακού σχεδιασμού, η λιτότητα θα λειτουργήσει χωρίς αντισταθμίσματα και θα έχει ως αναπόδραστο αποτέλεσμα περισσότερη ύφεση. Η θέση της Κύπρου στην Ευρώπη, οι διακρατικές σχέσεις, και οι πολιτικές προσβάσεις πρέπει να αξιοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση ώστε ο δανεισμός να μην εξακολουθήσει να είναι στενά διεκπεραιωτικός αλλά να καταστεί, τουλάχιστον εν μέρει, αναπτυξιακός.

Είναι απαραίτητη η παραγωγική αναδιάρθρωση της χώρας, ώστε να ενισχυθούν νέοι τομείς παραγωγής και ώστε να βελτιωθεί το ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών σε αγαθά και υπηρεσίες. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας εκ των πραγμάτων θα περιορίσει το εύρος του, οπότε πρέπει να ενισχυθούν άλλοι τομείς της οικονομίας οι οποίοι να είναι διεθνώς ελκυστικοί. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αξιοποιηθεί η διεύρυνση της τουριστικής περιόδου, η αύξηση του αριθμού των φοιτητών – κοινοτικών, αλλοδαπών και Κυπρίων – που φοιτούν στην Κύπρο, η βελτιστοποίηση της ποιότητας όλων των κυπριακών αγαθών και υπηρεσιών, και η επένδυση στην έρευνα και στην καινοτομία.

Είναι απαραίτητη η θεσμική ανασυγκρότηση που θα επιτρέψει την πάταξη της διαφθοράς, της διαπλοκής, της αναξιοκρατίας και της ημετεροκρατίας, ώστε η ολιγαρχία να πάψει να νέμεται τον εθνικό πλούτο σε βάρος της κοινωνίας και ώστε να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα της οριζόντιας κακοδιαχείρισης που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στην παρούσα κατάσταση. Ειδικά σε αυτό τον τομέα, το πολιτικό σύστημα πρέπει να επιδείξει αποφασιστικότητα στην εισαγωγή θεσμικών ρυθμίσεων που θα προστατεύσουν τη χώρα από τις παθογένειες που διαχρονικά διαδραμάτισαν εξαιρετικά αρνητικό ρόλο.

Το Μνημόνιο παρέχει στην Κύπρο πόρους που εμποδίζουν την άμεση κατάρρευση της οικονομίας. Όμως το Μνημόνιο δεν αποτελεί συνταγή για έξοδο από την κρίση. Αντίθετα, το Μνημόνιο θα οδηγήσει σε εμβάθυνση της ύφεσης και σε επιπρόσθετες ανάγκες δανεισμού. Οι πολιτικές ηγεσίες, και ειδικότερα η νέα Κυβέρνηση, πρέπει να αποφύγουν αυτή την εξέλιξη εφαρμόζοντας άμεσα εναλλακτικές και αντισταθμιστικές πολιτικές. Το πρώτο Μνημόνιο μπορούσε να αποφευχθεί αλλά η απερχόμενη Κυβέρνηση δεν κατάφερε να το αποφύγει. Το δεύτερο Μνημόνιο επίσης μπορεί να αποφευχθεί και είναι στο χέρι της επόμενης Κυβέρνησης να το αποφύγει.

Γράφει:Γιάννης Παναγιώτου