Στην οφθαλμολογία, η απώλεια της περιφερικής όρασης ονομάζεται «tunnel vision» ή «Kalnienk vision» και αποδίδεται στα ελληνικά ως «σωληνοειδές οπτικό πεδίο».
Στην πράξη, η κατάσταση ομοιάζει με την οπτική θέαση μέσα από ένα στενό σωλήνα, αγνοώντας τη συνολική εικόνα της περιβάλλουσας πραγματικότητας και οδηγώντας στους ανάλογους κινδύνους. Με πολιτικούς όρους, το tunnel vision συνίσταται στην επίμονη προσήλωση σε αποσπασματικά στοιχεία ενός προβλήματος και στη διαρκή παράβλεψη των υπολοίπων παραμέτρων του, καταλήγοντας στην διαμόρφωση αντίληψης που δεν ανταποκρίνεται στη συνολική πραγματικότητα. Αυτή η κατάσταση επικρατεί σήμερα στην Κύπρο, όπου για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης προτάσσεται σαν πανάκεια η εφαρμογή μέτρων λιτότητας τα οποία ανάγονται παρετυμολογικά σε μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις.
Ωστόσο, για την έξοδο από την κρίση χρειάζονται τολμηρές μεταρρυθμίσεις σε όλες τις λειτουργίες του κυπριακού κράτους και σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής. Οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης δείχνουν ότι η πολιτεία και η οικονομία μας δεν έχουν τις αντοχές που θεωρούσαμε ότι είχαν και οι βεβαιότητες στις οποίες βασιστήκαμε τίθενται εν αμφιβόλω. Εν ολίγοις: Ό,τι ξέρουμε είναι λάθος. Παρά το ότι η παραδοχή της ανάγκης για τολμηρές μεταρρυθμίσεις αποτελεί κοινό τόπο, συνοδεύεται συνήθως από μια πλάνη – προϊόν του σωληνοειδούς οπτικού πεδίου και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας – σύμφωνα με την οποία οι όποιες μεταρρυθμίσεις συνοψίζονται σε μορφές λιτότητας. Δηλαδή, θεωρείται υπεραπλουστευμένα ότι τα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας περιορίζονται στο ύψος των δημοσίων δαπανών, στο εύρος των κοινωνικών παροχών, στους μισθούς των εργαζομένων και στο μέγεθος του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Επιπρόσθετα, υπό την απουσία μεταρρυθμιστικού προγραμματισμού, οι περισσότερες περικοπές προκύπτουν μονοδρομικά για ανταπόκριση στις υποχρεώσεις του κράτους και περιγράφονται ως αναπόφευκτες. Έτσι, η μονοσήμαντη λιτότητα παρουσιάζεται σαν θεραπεία δια πάσαν νόσον, οι μειώσεις παντός τύπου βαφτίζονται μεταρρυθμίσεις και ορίζονται σαν η δήθεν νέα φυσιολογική πραγματικότητα της ύφεσης και της ανέχειας. Όμως, όπως αποδεικνύει η διαχρονική διεθνής και η πρόσφατη ευρωπαϊκή εμπειρία, αυτή η θεώρηση είναι λανθασμένη αφού αναχαιτίζει την ανάπτυξη και βαθαίνει την κρίση.
Για την έξοδο από την κρίση χρειάζονται ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις και συγκρούσεις με κατεστημένες βολικές νοοτροπίες. Η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας πρέπει να αποσκοπεί στη βελτίωση του ισοζυγίου εισαγωγών και εξαγωγών σε αγαθά και υπηρεσίες, και στην απεξάρτηση από τον υπερμεγέθη χρηματοπιστωτικό τομέα. Ο υπό την ευθύνη του κράτους κεντρικός αναπτυξιακός σχεδιασμός, πρέπει να είναι προσανατολισμένος σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας όπως η έρευνα, η καινοτομία, και η επιχειρηματικότητα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι υπηρεσίες υγείας και ο θεματικός τουρισμός. Ο ρόλος της Δημόσιας Υπηρεσίας πρέπει να επανακαθοριστεί ώστε να καταστεί επιτελικός, εποπτικός και κοινωνικός, και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να προωθηθούν συγκεκριμένες δομικές αλλαγές. Οι δυνατότητες των Δημοσίων Υπαλλήλων πρέπει να αξιοποιηθούν αποτελεσματικότερα, με αλλαγές στην εναλλαξιμότητα, στην αξιολόγηση και στην ανέλιξη του προσωπικού, αλλά και στη μονιμότητα των ανώτατων διευθυντικών στελεχών. Οι δημόσιες υποδομές δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν αλλά παραμείνουν στην κυριότητα του δημοσίου και να αξιοποιηθούν στρατηγικά στα πλαίσια της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Το φορολογικό σύστημα πρέπει να αλλάξει ώστε να καθορίζει τα όρια του πλουτισμού με τρόπο που να προωθούν την ισόρροπη επιχειρηματικότητα και την ενεργοποίηση του αδρανούς εθνικού πλούτου. Οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί του κράτους πρέπει να στελεχωθούν καλύτερα και να λειτουργήσουν αποτελεσματικότερα, ενώ οι κατά καιρούς φορολογικές αμνηστίες που εξαγοράζουν τη φοροδιαφυγή πρέπει να απαγορευθούν δια νόμου. Η κοινωνική πολιτική πρέπει να πάψει να είναι επιδοματική αλλά να αντικατασταθεί από δομές κοινωνικής υποστήριξης και προστασίας των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων. Η διαφθορά και η διαπλοκή πρέπει να παταχθούν με θεσμικές αλλαγές και με μηχανισμούς εφαρμογής τους, ενώ το κομματικό σύστημα πρέπει να επαναπροσδιορίσει το ρόλο του και να περιοριστεί στην πραγματική αποστολή του.
Καταληκτικά: Η λιτότητα δεν είναι μεταρρύθμιση αλλά προσωρινό μπάλωμα. Και η κοπτοραπτική είναι δεξιότητα ράφτη και όχι αρετή πολιτικού. Οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται πολιτική βούληση και πολιτικό θάρρος. Διαφορετικά, η επιμονή στην αποσπασματική θεώρηση της πραγματικότητας θα παρασύρει την Κύπρο στα βαθύτερα βάθη της ύφεσης, της αναδιάρθρωσης χρέους και της χρεοκοπίας.
Γράφει:Γιάννης Παναγιώτου
