Το κοινοβουλευτικό πολιτικό περιβάλλον ενόψει των Προεδρικών του 2018. Του Γιάννη Παναγιώτου

Παρόλο που κατά τα αμέσως προηγούμενα χρόνια το κοινοβουλευτικό πολιτικό περιβάλλον αποτελούσε ναρκοπέδιο για την εκτελεστική εξουσία, φαίνεται ότι η Κυβέρνηση Αναστασιάδη δεν θα αντιμετωπίσει, στον ίδιο βαθμό, ανάλογες προκλήσεις ενόψει των Προεδρικών Εκλογών του 2018.

Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορούν οι νέες κοινοβουλευτικές ισορροπίες που παρέχουν τη δυνατότητα δυνητικών συμμαχιών προς εξασφάλιση πλειοψηφιών για σημαντικά ζητήματα, η παραδοσιακή κοινοβουλευτική κουλτούρα της συναίνεσης και η ανάληψη σημαντικών κοινοβουλευτικών ρόλων από κυβερνητικά ή φιλοκυβερνητικά στελέχη, καθώς και η ολοκλήρωση των μνημονιακών υποχρεώσεων που αφορούσαν τη Βουλή και συνδέονταν με την καταβολή αναγκαίων δόσεων σε συνδυασμό με την αναστολή της δυνατότητας προώθησης των ιδιωτικοποιήσεων. Παράλληλα, οι σημαντικές νομοθετικές εκκρεμότητες που αφορούν τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας, τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τη μείωση της διάρκειας της στρατιωτικής θητείας παρέχουν περιορισμένες δυνατότητες για άσκηση σκληρής αντιπολίτευσης, ενώ η καταψήφισή τους δεν θα επιφέρει ιδιαίτερα οφέλη στην αντιπολίτευση. Ωστόσο, η αντιπολίτευση εξακολουθεί να διαθέτει ισχυρούς μοχλούς άσκησης πίεσης προς την Κυβέρνηση, κυρίως μέσα από την αποκοπή και τη δέσμευση κονδυλίων του Κρατικού Προϋπολογισμού και μέσα από την επιθετική άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου με τρόπο που να τροφοδοτεί κριτικά τη δημόσια συζήτηση.

1. Η κοινοβουλευτική ισορροπία δυνάμεων

Η κατανομή των κοινοβουλευτικών εδρών είναι τέτοια που καθιστά απαραίτητη τη συνεργασία μεταξύ περισσοτέρων των δύο κομμάτων για τη διαμόρφωση απόλυτης πλειοψηφίας, λαμβανομένων υπόψη των περιορισμένων δυνατοτήτων συνεννόησης μεταξύ του ΔΗΣΥ, ως του βασικού κυβερνώντος κόμματος, και του ΑΚΕΛ, ως του βασικού αντιπολιτευόμενου κόμματος. Αναμένεται ότι οι Βουλευτές της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, μετά από την εκλογή του Δημήτρη Συλλούρη στη Προεδρία της Βουλής, τη συνέχιση της παρουσίας του Νίκου Κουγιάλη στο Υπουργικό Συμβούλιο και την απουσία της Ελένης Θεοχάρους από το κυπριακό Κοινοβούλιο αποτελούν δυνητικούς κοινοβουλευτικούς συμμάχους για τον ΔΗΣΥ, ενώ η συνέχιση της έως τώρα στάσης του ΔΗΚΟ για τα σημαντικά ζητήματα προσφέρει στην Κυβέρνηση μια δυνητική πλειοψηφία που φτάνει στις 32 από τις 56 έδρες. Αυτή η δυνητική πλειοψηφία διαθέτει ενδιαφέρουσες εφεδρείες, εάν ληφθεί υπόψη η διαλεκτική στάση που μπορεί να τηρήσει το ΑΚΕΛ για θέματα όπου οι προσεγγίσεις του συμπίπτουν με αυτές του ΔΗΣΥ, καθώς και η κίνηση «αβρότητας» του ΔΗΣΥ έναντι του Προέδρου της Συμμαχίας Πολιτών μέσω της παροχής προς αυτόν της θέσης του Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών.

2. Η κοινοβουλευτική κουλτούρα και οι κοινοβουλευτικοί ρόλοι

Παραδοσιακά, στη Βουλή των Αντιπροσώπων επικρατεί η συναίνεση, αφού η πλειοψηφία των νομοθετημάτων ψηφίζεται ομόφωνα, μετά από εκτενή συζήτηση στις Κοινοβουλευτικές Επιτροπές και την κατάθεση τροπολογιών, έτσι εφόσον αυτή η κουλτούρα δεν αλλάξει, θα λειτουργήσει θετικά για την Κυβέρνηση. Επιπρόσθετα, ο κεντρικός ρόλος που διαδραματίζουν στον τρόπο εξέλιξης των κοινοβουλευτικών εργασιών ο Πρόεδρος της Βουλής και ο Πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών που πλέον πρόσκεινται ή ανήκουν, αντίστοιχα, στο κυβερνητικό στρατόπεδο, θα λειτουργήσει με τρόπο που θα διευκολύνει την Κυβέρνηση.

3. Το Μνημόνιο που τέλειωσε

Η ολοκλήρωση των μνημονιακών νομοθετικών υποχρεώσεων που ήταν απαραίτητες για την καταβολή των κάθε επόμενων δόσεων από την Τρόικα προς την Κυπριακή Δημοκρατία, σε συνδυασμό με τη σταθεροποίηση της κυπριακής οικονομίας, αναιρεί τη δαμόκλειο σπάθη που επικρεμόταν κάθε φορά που ένα μνημονιακό νομοσχέδιο τίθετο σε ψηφοφορία στη Βουλή. Έτσι, η βαρύτητα της υπερψήφισης ή της καταψήφισης των κυβερνητικών νομοσχεδίων περιορίζεται και επανέρχεται στην προτέρα κατάσταση, η οποία ίσχυε στο προ κρίσης πολιτικό περιβάλλον.

4. Οι ιδιωτικοποιήσεις που αναστάληκαν

Η νομοθέτηση, από την προηγούμενη Βουλή, της αναστολής των ιδιωτικοποιήσεων μέχρι την 31 Δεκεμβρίου του 2017, ουσιαστικά έχει απαλείψει από την κοινοβουλευτική συζήτηση αυτό το ιδεολογικά και κοινωνικά φορτισμένο ζήτημα, το οποίο παύει να υφίσταται ως πολιτικό διακύβευμα για την Κυβέρνηση. Ειδικότερα, η Κυβέρνηση τρόπον τινά διευκολύνεται, αφού με την «απαγόρευση» των ιδιωτικοποιήσεων από την αντιπολίτευση αφενός διαθέτει πλέον ένα ικανοποιητικό άλλοθι έναντι των κύκλων που υποστηρίζουν τις ιδιωτικοποιήσεις και αφετέρου ξεφεύγει από τη δύσκολη θέση της προώθησης των ιδιωτικοποιήσεων που θα αναιρούσε την αντίθετη προεκλογική δέσμευση του Προέδρου Αναστασιάδη.

5. Η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Τα εκκρεμούντα νομοσχέδια που αφορούν τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι μεν σημαντικά για την καλύτερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αλλά ενδεχόμενη κωλυσιεργία στη συζήτησή τους ή πιθανή καταψήφισή τους δεν πρόκειται να βραχυκυκλώσει περαιτέρω τη λειτουργία του κράτους. Παράλληλα, λόγω της εκτενούς διαβούλευσης με τα πολιτικά κόμματα και τους κοινωνικούς εταίρους που έχει προηγηθεί της κατάθεσης των νομοσχεδίων καταλήγοντας σε αρκετές συναινέσεις, δεν είναι εύκολη η εκ μέρους της αντιπολίτευσης συνολική καταψήφιση των μεταρρυθμιστικών νομοσχεδίων για τα οποία δεν έχει προς το παρόν σημειωθεί αρνητική κοινωνική αντίδραση η οποία να δικαιολογεί την αναγωγή τους σε ζητήματα μείζονος πολιτικής αντιπαράθεσης.

6. Η μείωση της διάρκειας της στρατιωτικής θητείας

Αν και, σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, η απόφαση για τη μείωση της διάρκειας της στρατιωτικής θητείας λαμβάνεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, η Βουλή έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο αναφορικά με τη νομοθέτηση των διαδικασιών που θα ρυθμίζουν τη λειτουργία της Εθνικής Φρουράς στη βάση των νέων δεδομένων και θα προσδιορίζουν το ρόλο των Επαγγελματιών Οπλιτών. Παρά τις, διαφόρων αποχρώσεων, επιφυλάξεις και διαφωνίες που εκφράστηκαν από κόμματα της αντιπολίτευσης σχετικά με την απόφαση της Κυβέρνησης για μείωση της θητείας, δεν αναμένεται ότι αυτές είναι αρκετές για να οδηγήσουν σε κοινοβουλευτική παρεμπόδιση της εφαρμογής της, λαμβανομένης υπόψη της διαχρονικής θετικής τοποθέτησης του ΑΚΕΛ και της υψηλής δημοτικότητας που συγκεντρώνει αυτή η απόφαση.

7. Το ΓΕΣΥ και η αυτονόμηση των νοσοκομείων

Η εισαγωγή του ΓΕΣΥ αποτελεί ένα χρονίζον και σύνθετο ζήτημα που απασχολεί την Κυπριακή Δημοκρατία επί δεκαετίες, χωρίς έως τώρα να υπάρχει αίσια κατάληξη. Η κατάθεση του νομοσχεδίου για την αυτονόμηση των νοσοκομείων αποτελεί ένα βήμα προς την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης στον τομέα της δημόσιας υγείας, όμως η πολυπλοκότητα του θέματος και το εύρος των επηρεαζόμενων συμφερόντων αυξάνουν σημαντικά το βαθμό δυσκολίας, χωρίς να επιτρέπουν υπεραπλουστεύσεις. Παρ’ όλα αυτά, η σπουδή της Κυβέρνησης για ανάπτυξη κινητικότητας σε αυτό τον τομέα στο μέτρο των αρμοδιοτήτων της, ρίχνει την μπάλα στο γήπεδο της αντιπολίτευσης, η οποία θα κληθεί να τοποθετηθεί τεκμηριωμένα και ολοκληρωμένα επί του ζητήματος.

8. Ο Κρατικός Προϋπολογισμός του 2017

Το σημαντικότερο κυβερνητικό νομοσχέδιο που ψηφίζεται σε ετήσια βάση είναι ο Κρατικός Προϋπολογισμός, στα πλαίσια του οποίου προσδιορίζεται το ύψος και η κατανομή των κρατικών δαπανών, για εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής. Λαμβάνοντας υπόψη την κατανομή των κοινοβουλευτικών εδρών και συνυπολογίζοντας τη διαχρονική παράδοση του ΔΗΚΟ για υπερψήφιση του εκάστοτε Κρατικού Προϋπολογισμού, προς αποφυγή της αποσταθεροποίησης και της περιπετειώδους οδού των δωδεκατημορίων, η καταψήφιση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2017 θεωρείται μάλλον απομακρυσμένο ενδεχόμενο. Ωστόσο, η Βουλή διαθέτει τις δυνατότητες της κατάθεσης τροπολογιών για την αποκοπή κονδυλίων και της δέσμευσης κονδυλίων με το λεγόμενο «σταύρωμα», περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες της Κυβέρνησης για άσκηση του ρόλου της και επαυξάνοντας το ρόλο του Κοινοβουλίου. Αναμένεται ότι αυτές οι δυνατότητες της Βουλής θα αξιοποιηθούν εκτενώς από την αντιπολίτευση και θα αποτελέσουν ένα ισχυρό μοχλό πίεσης προς την Κυβέρνηση.

9. Ο αντιπολιτευτικός κοινοβουλευτικός έλεγχος

Η άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου αποτελεί ένα σημαντικό πυλώνα του κοινοβουλευτικού έργου, και ασκείται μέσα από την εγγραφή αυτεπάγγελτων θεμάτων προς συζήτηση, μέσα από την υποβολή Ερωτήσεων προς τους αρμόδιους Υπουργούς και ειδικότερα, μέσα από τη δραστηριότητα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παρακολουθήσεως Σχεδίων Αναπτύξεως και Ελέγχου Δημόσιων Δαπανών. Η παρουσία του εκρηκτικού αντιπολιτευτικού διδύμου των Ζαχαρία Κουλία και Ειρήνης Χαραλαμπίδου στη συγκεκριμένη Επιτροπή, αναμένεται να την αναδείξει σε προμετωπίδα της άσκησης αντιπολιτευτικού κοινοβουλευτικού ρόλου, που θα τροφοδοτεί τη δημόσια συζήτηση με θέματα που τοποθετούν την Κυβέρνηση σε αμυντική θέση.