Η κρίση της Ευρώπης είναι πολιτική. Του Γιάννη Παναγιώτου

Η κρίση που ταλανίζει την Ευρώπη είναι κατά βάση μία πολιτική κρίση που προκαλεί οικονομικές επιπτώσεις, παρά μία οικονομική κρίση που προκαλεί πολιτικές επιπτώσεις.

Στο σύγχρονο κόσμο, η πολιτική διαχείριση αρνητικών οικονομικών εξελίξεων είναι σύνηθες φαινόμενο, αφού οι εναλλασσόμενοι κύκλοι ύφεσης είναι αναπόφευκτο μέρος της ζωής και της ιστορίας. Όμως, για την ομαλή έξοδο από τις εκάστοτε υφεσιακές συνθήκες είναι απαραίτητη η λήψη πολιτικών αποφάσεων με γνώμονα την επιστροφή στην ανάπτυξη και στην ευημερία, αφού η οικονομία υπάρχει για να εξυπηρετεί τον άνθρωπο και όχι για να τον υποδουλώνει. Αλλά, όταν το πολιτικό σύστημα αποτυγχάνει να αναχαιτίσει την ύφεση, τότε η οικονομική κρίση καθίσταται απλώς η αφορμή που αποκαλύπτει τις σοβαρές ανεπάρκειες του πολιτικού συστήματος. 

Οι παραμέτροι της πολιτικής κρίσης έχουν ως επίκεντρο την ελλειμματική λειτουργία της δημοκρατίας και των θεσμών: Οι πολίτες δεν ενημερώνονται για το περιεχόμενο των πολιτικών αποφάσεων που τους αφορούν και η δημόσια συζήτηση αποπροσανατολίζει από την ουσία των πραγμάτων, με αποτέλεσμα την προνομιακή συμμετοχή των ελίτ και της ολιγαρχίας. Η κοινωνία δεν συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων που καθορίζουν τις εξελίξεις, επειδή η δημοκρατική διαδικασία γίνεται εφάπαξ, χωρίς έλεγχο και χωρίς συνέχεια, ενώ συνεπακόλουθα, αυτή η διαπίστωση απωθεί από τη δημοκρατική συμμετοχή και εκτοξεύει την αποχή. Επιβάλλονται ετσιθελικές αποφάσεις σε δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, θέτοντας υπό πρακτική αμφισβήτηση την όποια λαϊκή νομιμοποίηση και ανατρέποντας το αυτονόητο κεκτημένο της λαϊκής κυριαρχίας. Έχει κυριαρχήσει μία λανθασμένη ιδεολογική προσέγγιση, η οποία χαρακτηρίζεται από δογματικές αγκυλώσεις που της αποστερούν το ρεαλισμό και την ευελιξία, μποϋκοτάροντας τη διαλεκτική σύνθεση των απόψεων και την προσέγγιση συμβιβαστικών προσεγγίσεων. Οι αποφάσεις λαμβάνονται στη βάση της εξυπηρέτησης κατεστημένων οικονομικών συμφερόντων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία και την εδραίωση σοβαρών κοινωνικών και εθνικών ανισοτήτων, που δημιουργούν εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη ακραίων πολιτικών δυνάμεων. Η απουσία ενιαίας ευρωπαϊκής κουλτούρας που να βρίσκεται σε συνάρτηση με τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών παρέχει εύφορο έδαφος στη σύμπτωση των ολίγων μεγάλων συμφερόντων, που χωρίς ουσιαστική αντίσταση κυριαρχούν ανεπαίσθητα και πολυεπίπεδα. Η αντιμετώπιση της θεσμικής ανεπάρκειας που χαρακτηρίζει ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη δεν αποτελεί πραγματική προτεραιότητα, λόγω τού εύφορου πεδίου που παρέχεται σε διάφορους εθνικούς και ιδιωτικούς κύκλους για εκμετάλλευση αυτής της κατάστασης προς όφελος των ιδίων. Η διατήρηση των δεσπόζουσων θέσεων που προέκυψαν μέσα από τη στρεβλή κατάσταση που οδήγησε στην ύφεση, καθίσταται αυτοσκοπός και εμποδίζει την πολιτική αναπροσαρμογή φρενάροντας την αλλαγή και τον εκσυγχρονισμό. 

Η έξοδος από την οικονομική κρίση περνά μέσα από το μονοπάτι της αντιμετώπισης της πολιτικής κρίσης. Η συντήρηση της κρίσης είναι απότοκη της εμμονής εκείνων που εξακολουθούν να επιμένουν στη συντήρηση της εξουσίας τους έναντι των υπολοίπων και είναι απρόθυμοι να λειτουργήσουν εντός ενός πλαισίου δημοκρατίας, συνεννόησης και λογοδοσίας. Και αν η Ευρώπη δεν καταφέρει να διαχειριστεί αποτελεσματικά την πολιτική κρίση, τότε θα συνεχίσει την περιδίνηση στα βάθη της οικονομικής κρίσης, ανατροφοδοτώντας την πολιτική κρίση και ενισχύοντας φυγόκεντρες τάσεις που δύσκολα πλέον θα είναι αναστρέψιμες.

Γράφει: Γιάννης Παναγιώτου