Η μετατόπιση από την λιτότητα στην τόνωση. Του Γιάννη Παναγιώτου

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που αναδύεται λόγω της πανδημίας του COVID-19 καθιστά απαραίτητη την τόνωση της οικονομίας μέσα από την εφαρμογή τολμηρών και ισχυρών οικονομικών μέτρων.

Γράφει: Γιάννης Παναγιώτου

Σε αντιδιαστολή με την διαχείριση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, η οποία στην Ευρώπη είχε ως προμετωπίδα την λιτότητα, η επικρατούσα προσέγγιση για την διαχείριση των οικονομικών επιπτώσεων από τα μέτρα περιορισμού της πανδημίας του κορωνοϊού είναι η τόνωση της οικονομίας για την πρόληψη και αντιμετώπιση της αναδυόμενης οικονομικής ύφεσης. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκε κατά την τελευταία δεκαετία, με επίκεντρο την Ευρώπη, αυξάνουν τον βαθμό δυσκολίας για αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, αφενός επιχειρησιακά λόγω της αποδυνάμωσης των δημόσιων συστημάτων υγείας, και αφετέρου οικονομικά λόγω των ασφυκτικών δημοσιονομικών περιορισμών. Σε αυτή την συγκυρία, είναι απαραίτητη η έγκαιρη δημιουργία των προϋποθέσεων για την γρήγορη μετατόπιση από την πολιτική της λιτότητας στην πολιτική της τόνωσης, με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών.

Παρόλο που η διαμορφούμενη κατάσταση είναι ρευστή, για την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής αποτελεσματικότητας των μέτρων τόνωσης της οικονομίας, είναι απαραίτητος ο έγκαιρος βραχυπρόθεσμος, μεσοπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, για να αξιοποιηθούν κατάλληλα οι υφιστάμενοι πόροι και για να εξευρεθούν έγκαιρα οι απαραίτητοι πόροι. Ιδιαίτερα όμως, είναι απαραίτητη η διαμόρφωση και η εφαρμογή ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής για την διαχείριση της οικονομικής κρίσης, με την ενεργοποίηση όλων των κοινών – και με την γρήγορη δημιουργία επιπρόσθετων – δημοσιονομικών εργαλείων. Διαφορετικά, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα εδραιωθούν έντονες υφεσιακές εξελίξεις με αντίστοιχες πολιτικές επιπτώσεις.

Για την ανάπτυξη των απαραίτητων δυνατότητων τόνωσης της οικονομίας και την εφαρμογή των αντίστοιχων μέτρων σε εθνικό επίπεδο, θα ήταν χρήσιμη η προώθηση των εξής πολιτικών μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο:

• Ενίσχυση της Πιστωτικής Γραμμής Ενισχυμένων Όρων (Enhanced Conditions Credit Line -ECCL) του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), ώστε να εφαρμοστεί και να επεκταθεί η σημερινή δυνατότητα άντλησης χρηματοδότησης από το κάθε κράτος μέλος ύψους 2% του ΑΕΠ του, χωρίς προαπαιτούμενα και χωρίς μνημονιακές πρόνοιες.
• Αξιοποίηση ενός «εργαλείου κοινού χρέους» υπό τη μορφή έκδοσης «ευρωομολόγου» το οποίο θα εκδοθεί από ευρωπαϊκό θεσμό για να αντληθεί χρηματοδότηση από τις αγορές, στην ίδια βάση και προς όφελος όλων των κρατών μελών, διασφαλίζοντας σταθερή μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση, όπως εξάλλου έχουν ήδη προτείνει εννέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Διαμόρφωση ενιαίων ευρωπαϊκών φορολογικών εργαλείων και συντελεστών για την παροχή ελαφρύνσεων που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη και για την εισαγωγή ρυθμίσεων για τη διατήρηση ικανών δημοσίων εσόδων, όπως η εφάπαξ συνεισφορά του μεγάλου συγκεντρωμένου πλούτου, έτσι ώστε να μην παρατηρηθούν μετακινήσεις κεφαλαίων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαιτίας της εφαρμογής εθνικών πολιτικών διαφορετικών ταχυτήτων.
• Άσκηση ευέλικτης νομισματικής πολιτικής για διασφάλιση της διαθεσιμότητας της απαραίτητης ποσότητας χρήματος μέσα από την υποτίμηση της αξίας του ευρώ, ώστε να επιτευχθεί αναπτυξιακή ώθηση και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο, όπως εξάλλου αναμένεται ότι θα συμβεί από τις Κεντρικές Τράπεζες των κρατών που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη.

Εάν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης λειτουργήσουν  κοντόφθαλμα και αποσπασματικά, σύντομα θα βρεθούν αντιμέτωπες με σκληρά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργήσει στη βάση του εθνικού απομονωτισμού και των ιδεολογικών αγκυλώσεων, αντί να δράσει συγκροτημένα στη βάση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και του πολιτικού ορθολογισμού, θα ενισχυθεί περαιτέρω ο ευρωσκεπτικισμός και θα ενδυναμωθούν περισσότερο οι αντιευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ισχυρότερων φυγόκεντρων τάσεων με ευρεία λαϊκά ερείσματα. Η μετατόπιση από την λιτότητα προς την τόνωση είναι σωστή. Αλλά για να είναι πρακτικά εφαρμόσιμη και ουσιαστικά αποτελεσματική στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρειάζεται ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και πολιτική αποφασιστικότητα.

Γράφει: Γιάννης Παναγιώτου