Για να μπορέσουμε να αναλύσουμε το λόγο ύπαρξης αλλά και το ρόλο που διαδραματίζει στη ζωή των ανθρώπων ο θεσμός αυτών που υπηρετούν την πολιτεία, είναι χρήσιμο να ανατρέξουμε χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν και να “θυμηθούμε” τις συνθήκες μέσα από τις οποίες γεννήθηκε ίσως για πρώτη φορά η έννοια. Θα αναλύσουμε το παράδειγμα των πρώτων κυνηγών.
Οι κυνηγοί της εποχής των σπηλαίων, δεν βασίζονταν μόνο στη γενναίοτητα τους για να σκοτώσουν ένα άγριο ζώο, αλλά πολύ περισσότερο στα ακονισμένα κοντάρια τους. Όπως ήταν λοιπόν φυσικό, ο κάθε κυνηγός έδινε μεγάλη σημασία στο σχεδιασμό, στα υλικά και γενικά στον τρόπο κατασκευής του δικού του κονταριού. Από αυτό εξαρτιόταν όχι μόνο η επιτυχία του να εξασφαλίσει τροφή και να ταίσει την οικογένεια του, αλλά και η ίδια η ζωή του. Όταν όμως οι οικογένειες άρχισαν να οργανώνονται σε νομάδες, ξεκίνησαν να αναθέτουν την κατασκευή των κονταριών σε τεχνίτες. Με αυτόν τον τρόπο οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες κατάφερναν να διαμοιράσουν μεταξύ τους ρόλους ανάλογα με τις ανάγκες του συνόλου αλλά και τις ικανότητες του καθενός.
Είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι ο ρόλος του κονταρο-κατασκευαστή θα δινόταν σε κάποιο άτομο που ήταν λιγότερο αθλητικό. Ο ρόλος του κονταρο-διαχειριστή, αυτού δηλαδή που θα διαχειριζόταν τα κοντάρια και θα αποφάσιζε ποιου ήταν η σειρά να βγεί για κυνήγι, θα δινόταν μάλλον σε κάποιο άτομο με ικανότητα να παρατηρεί τη φυσική κατάσταση του κάθε κυνηγού, και να τη λαμβάνει υπόψη του. Θα έπρεπε να προσέχει να μην οδηγήσει σε εξάντληση κάποιους είτε επειδή ζητούν να βγαίνουν συνεχώς, είτε επειδή υπερτερούν στην ικανότητα να επιστρέφουν με θήραμα. Εξίσου σημαντικό κριτήριο για την επιλογή κάποιου στο ρόλο του κονταρο-διαχειριστή θα ήταν φυσικά και η εμπιστοσύνη την οποία το συγκεκριμένο άτομο απολάμβανε από την ομάδα. Ότι δηλαδή θα ήταν ηθικός και ακριβοδίκαιος και συνεπώς θα πρόσφερε ίσες ευκαιρίες σε όλους τους κυνηγούς να εξασφαλίσουν τροφή για τες οικογένειες τους.
Σημαντικό κριτήριο για την επιλογή κάποιου στο ρόλο του κονταρο-διαχειριστή θα ήταν φυσικά και η εμπιστοσύνη την οποία το συγκεκριμένο άτομο απολάμβανε από την ομάδα
Αυτοί οι πρώτοι κονταρο-κατασκευαστές και κονταρο-διαχειριστές, συγκροτούν την αρχέγονη έννοια της κυβερνητικής μηχανής. Ο ρόλος τους ήταν να υπηρετούν τα συμφέροντα του συνόλου μέσα από την κατασκευή καθώς επίσης και τη διαχείριση του χρόνου και της περιουσίας (κονταριών) του συνόλου. Με άλλα λόγια, η ομάδα αναγνώριζε ότι για να ζήσει χρειαζόταν τροφή την οποία μπορούσαν να εξασφαλίσουν ικανοί κυνηγοί με καλά ακονισμένα κοντάρια. Με μια τέτοια διευθέτηση, οι κυνηγοί δεν έπρεπε να σπαταλούν σημαντικό μέρος του χρόνου τους για να κατασκευάζουν και συντηρούν ο καθένας το δικό του κοντάρι. Οι δε υπόλοιποι, δεν χρειαζόταν να εκπαιδευτούν στο κυνήγι.
Φανταστείτε όμως τι θα γινόταν αν στο διαμερισμό της τροφής μετά το κυνήγι, ο αρχηγός της ομάδας αποφάσιζε ότι οι κονταρο-κατασκευαστές και κονταρο-διαχειριστές θα έπρεπε να επωφεληθούν περισσότερο από τους ίδιους τους κυνηγούς. Δεν θα αποτελούσε αυτό μια πρώϊμη μορφή εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο; Εκτός από ότι μια τέτοια διευθέτηση δεν θα ήταν δίκαιη, δεν θα ήταν ούτε βιώσιμη. Οι κυνηγοί δεν θα είχαν κίνητρο να βγούν για κυνήγι. Για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ταϊσουν την οικογένεια τους είτε θα επαναστατούσαν είτε πιθανό να εγκατέλειπαν την ομάδα με αποτέλεσμα οι κονταρο-κατασκευαστές και κονταρο-διαχειριστές να παρέμεναν με άψογα ακονισμένα κοντάρια και συμφέρουσες διευθετήσεις, αλλά χωρίς κυνηγούς!
Έτσι λοιπόν αν στη σημερινή κοινωνία, οι ανάλογοι κονταρο-κατασκευαστές και κονταρο-διαχειριστές δεν εξυπηρετούν το έργο των κυνηγών με τρόπο δίκαιο και αν τα ωφέλη που απολαμβάνουν ως “υπηρέτες” των κυνηγών είναι περισσότερα από αυτά μιας κοινής λογικής, και αν οι συνθήκες διαβίωσης τους είναι προκλητικά καλύτερες από αυτές ενός κυνηγού, όλοι θα προτιμούσαν να γίνονται κονταρο-κατασκευαστές και κονταρο-διαχειριστές. Διερωτάται κανείς, ποιοί τότε θα έβγαιναν για κυνήγι και πώς θα εξασφαλιζόταν η βιωσιμότητα της ομάδας. Θα καταλήγαμε να έχουμε μια τέλεια μηχανή διαχείρισης, η οποία όμως δεν θα μπορούσε να εξυπηρετεί το στόχο για τον οποίο δημιουργήθηκε αφού αυτό το οποίο θα διαχειριζόταν θα είχε σχεδόν εκλείψει. Αυτό θα οδηγούσε στην κατάρρευση όχι μόνο της μηχανής αλλά και ολόκληρου του συστήματος διαχείρισης και διαμοιρασμού των οφελών όπως συμφωνήθηκαν.
Για να μπορέσουμε λοιπόν στη σημερινή εποχή να αποκλείσουμε μια τέτοια πιθανότητα θα πρέπει να υιοθετήσουμε την Εντολή που ορίζει ότι κανένας ο οποίος εργάζεται για τα κοινά, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση, κανένας ο οποίος εργάζεται για την κρατική μηχανή, δεν θα πρέπει να απολαμβάνει υπερβολικά προνόμια σε σύγκριση με αυτούς τους οποίους διορίστηκε να υπηρετεί. Ούτε θα πρέπει να προσφέρονται υπέρμετρα κίνητρα στα μέλη μιας κυβερνητικής ομάδας έτσι που κάποιος να προτιμά να γίνεται υπηρέτης παρά κυνηγός γιατί τότε θα κατέρρεε η κρατική μηχανή.
Κανένας ο οποίος εργάζεται για την κρατική μηχανή, δεν θα πρέπει να απολαμβάνει υπερβολικά προνόμια σε σύγκριση με αυτούς τους οποίους διορίστηκε να υπηρετεί.
Η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση έχει αναδείξει την ιδιαίτερη σημασία της Εντολής. Αυτό το κείμενο δεν στοχεύει να αναλύσει τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους οι οικονομίες των διαφόρων κρατών αντιμετωπίζουν προβλήματα. Ο κάθε απλός πολίτης όμως, αντιλαμβάνεται ότι εφόσο κάποιος ξοδεύει περισσότερα από αυτά που εισπράττει, σε κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο πτώχευσης. Συνεπώς, όχι μόνο ο κάθε εργαζόμενος στην κρατική μηχανή δεν θα πρέπει να αμοίβεται υπερβολικά, αλλά και η κρατική μηχανή ως σύνολο δεν θα πρέπει να κοστίζει στην πολιτεία υπερβολικά.
Γράφει: Γιάννης Λαούρης
