Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για έννοιες όπως η διαφάνεια και το δικαίωμα του πολίτη για άμεση πρόσβαση στην πληροφορία.
Αυτές οι έννοιες έχουν μάλιστα αποκτήσει τέτοια σημασία που μερικοί τις ανάγουν σε θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη. Θα εξετάσουμε πιο κάτω τους λόγους για τους οποίους έχει ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση και κατά πόσο είναι όντως δικαιολογημένη η αναγωγή τους σε θεμελιώδη δικαιώματα.
Στις περισσότερες χώρες, οι συνεδριάσεις του κοινοβουλίου, τουλάχιστον για θέματα καίριας σημασίας, μεταδίδονται ζωντανά από την κρατική τηλεόραση. Σε όλες όμως σχεδόν τις περιπτώσεις, η κάμερα τοποθετείται απέναντι από αυτόν που ομιλεί και παραμένει σταθερή και αμετακίνητη στην ίδια θέση για δέκα ή περισσότερες ώρες. Εκτός από το γεγονός ότι αυτό είναι πολύ κουραστικό και συνεπώς αποτρεπτικό για το θεατή, ο πολίτης θα ήθελε να αισθάνεται ότι βρίσκεται μέσα στην αίθουσα και έχει πρόσβαση και στη γλώσσα του σώματος. Ο ενεργός πολίτης απαιτεί να ξέρει ποιος είναι παρών και ποιος απουσιάζει, ποιος παρακολουθεί με ευγένεια και ενδιαφέρον τους άλλους όταν μιλούν και ποιος οχλαγωγεί, χλευάζει ή καπνίζει. Όλες αυτές είναι σημαντικές δευτερεύουσες πληροφορίες για να μπορεί ο καθένας να γνωρίσει καλύτερα και να κρίνει, επικρίνει και ενδεχομένως τιμωρήσει αυτούς τους οποίους εμπιστεύθηκε για να τον εκπροσωπούν.
Φυσικά, στον 21ο αιώνα δεν θα ήταν αποδεκτό οι συνεδριάσεις να μεταδίδονται απλά από ένα κανάλι τηλεόρασης. Η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει την επεξεργασία του σήματος σε τέτοιο βαθμό που να μπορεί να καταστεί πραγματικό εργαλείο χρήσιμο για την ανάπτυξη γνωστικής κυριαρχίας, δηλαδή βαθύτερης κατανόησης, και συνεπώς να διευκολύνει στη διαμόρφωση άποψης ενός ενεργού πολίτη.
Πρώτα από όλα, θα ανέμενε κάποιος ότι η όλη βιντεοσκοπημένη διαδικασία θα παραμένει προσβάσιμη στο διαδίκτυο σε μόνιμη βάση.
Δεύτερον, ο πολίτης (ή ο δημοσιογράφος) θα πρέπει να μπορεί να εντοπίσει με μεγάλη ευκολία και να ξαναπαρακολουθήσει μια συγκεκριμένη ομιλία. Ακόμη, θα πρέπει να είναι δυνατός ο εντοπισμός ενός συγκεκριμένου αποσπάσματος από μια ομιλία όπου ο πολιτειακός εκπρόσωπος αναφέρεται σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα. Αυτό είναι πάρα πολύ εύκολο εφόσο τοποθετούνται “χρονικά κλειδιά” στο βίντεο τα οποία κωδικοποιούν το θέμα-περιεχόμενο της ομιλίας σε κάθε χρονική στιγμή. Η αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων και συστημάτων κωδικοποίησης θα επέτρεπε μεταγενέστερη ενδελεχή έρευνα αφού θα μπορούσε κάποιος να απομονώσει διαχρονικά θέσεις πολιτικών πάνω σε συγκεκριμένα θέματα για να στηρίξει ή απορρίψει κάποια επιχειρήματα. Θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε ότι το κόστος για μια τέτοια λειτουργικότητα είναι απειρο-ελάχιστο και με κανένα τρόπο συγκρίσιμο με τα καθημερινά (πολλές φορές περιττά) έξοδα για εμβάθυνση της δημοκρατίας που συζητεί, και εγκρίνει η κάθε βουλή. Το ερώτημα είναι κατά πόσο οι εκπρόσωποι μιας πολιτείας είναι έτοιμοι να δεχτούν τον ίδιο βαθμό δημοσίου ελέγχου τον οποίο οι ίδιοι νομοθετούν για όλους τους άλλους.
Οι νομοθέτες, πάνω στους οποίους εναποθέτουμε τις ελπίδες μας για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις αρχές της ηθικής, της δεοντολογίας και της δημοκρατίας, έχουν υποχρέωση να λάβουν τα πιο πάνω μέτρα διαφάνειας όχι μόνο για να εξυπηρετήσουν την καλύτερη λειτουργία του συστήματος. Πολύ περισσότερο, καλούνται να αποδείξουν έμπρακτα ότι οι ίδιοι δεν καλλιεργούν τη σήψη και τη διαφθορά που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Αυτό θα το καταφέρουν μόνο εφόσον εξασφαλισθεί η πλήρης και εύκολη πρόσβαση στον πολίτη σε ο,τιδήποτε διεξάγεται στα πλαίσια του έργου τους.
Γράφει:Γιάννης Λαούρης
