Θα πρέπει να ήμουν γύρω στα 24 όταν είδα για πρώτη μου φορά –αλάς δεν ήταν και η τελευταία- ένα παιδί κλειδωμένο πίσω από κάγκελα.
Το θέαμα με σόκαρε τόσο, που μερικές δεκαετίες μετά δεν το χω ακόμα ξεχάσει. Ένα παιδί πίσω από κάγκελα! Ανήκουστο! Αφύσικο! Αβάσταχτο! Αλλά πιο πολύ κι απ’ αυτό, με σόκαρε η στάση των ενηλίκων των οποίων υποχρέωση και πληρωμένη εργασία ήταν να φροντίζουν αυτό το παιδί.
Come quick! Now they are all locked up, let’s have a fag! (1)
Εγώ δεν κάπνισα ποτέ στη ζωή μου. Αλλά και φανατική καπνίστρια να ήμουν δε νομίζω ότι θα μπορούσα να καπνίσω εκείνη την ώρα. Ήξερα και τότε, την εμπέδωσα κι αργότερα καλλίτερα όλη εκείνη τη βιβλιογραφία που τεκμηριώνει την ιδρυματοποίηση του προσωπικού που απασχολείται σε τέτοιους χώρους, το ‘burn out’ που τους καταβάλει όπως περνούν τα χρόνια, το οποίο έγινε μόδα αργότερα και στα καθ’ ημάς. Αλλά εγώ, νεαρή και τότε και τώρα στα θέματα αυτά, και συνεπώς ρομαντική κατά βάθος, δε μπόρεσα ποτέ να το χωνέψω και να το δεχτώ. Πότε χάνει ένας άνθρωπος τον ανθρωπισμό του; Σε ποιό σημείο αποφασίζει να αρνηθεί αυτό που είναι και να δεχτεί να γίνει απλά ένα πιόνι σε μια σκακιέρα; Άδηλον τοις πολλοίς!
Μετά όμως από χρόνια ενασχόλησης με το θέμα έχω καταλήξει κάπου: Ο άνθρωπος χάνει τον ανθρωπισμό του, άρα και ο επαγγελματίας το δικό του, όταν χάσει την αγάπη του για τον άνθρωπο και την πίστη του σ’ αυτόν! Κι αυτό είναι βέβαια πολύ πιο πιθανόν να γίνει όταν οι καταστάσεις δυσκολέψουν κι ο άνθρωπος χάσει την ελπίδα του. Όταν αρχίσει να φοβάται όλα και όλους. Όταν ο απέναντί του γίνει από συνάνθρωπος, αντίπαλος.
Και οι καταστάσεις έχουν δυσκολέψει πολύ τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο. Δεν έχουν βέβαια δυσκολέψει το ίδιο για όλους! Και οι δάσκαλοι, οι εργαζόμενοι δάσκαλοι, θα πρέπει να παραδεχτούν ότι είναι από τις πιο τυχερές ομάδες. Έτσι παιδιά; Από τις πιο τυχερές! Δεν έχουν χάσει τη δουλειά τους, και δεν κινδυνεύουν να τη χάσουν. Ο μισθός τους δεν έχει μειωθεί σε σημείο που να απειλεί σοβαρά το βιοτικό τους επίπεδο, τα ωφελήματά τους είναι όλα στη θέση τους. Μπορούν να είναι σίγουροι ότι μέχρι να πεθάνουν, είτε αυτό γίνει αύριο, είτε σε 70 χρόνια, θα έχουν να φάνε και να ταΐσουν τα παιδιά τους, θα έχουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη, θα έχουν εξασφαλισμένες αργίες και διακοπές. Για κοιτάξτε γύρω σας! Συγγενείς, φίλους, γνωστούς, γείτονες… Πόσοι μπορούν να το καυχηθούν αυτό;
Εντελώς σε αντίθετη μοίρα βρίσκονται βεβαίως οι μαθητές! Οι μαθητές που βρίσκονται απέναντί σας ζουν Κύριος οίδε! σε τι συνθήκες στο σπίτι. Δεν γνωρίζουμε πότε και τι έφαγαν για τελευταία φορά. Πότε και τι θα ξανα-φάνε! Αν έχουν θέρμανση αυτές τις κρύες μέρες, αν έχουν αρκετά ρούχα να φορέσουν στο σχολείο για να μην κρυώνουν, πόση ώρα περπατάνε κι έρχονται για να δουν τα ωραία σας μάτια κάθε πρωί! Αν οι βιοποριστικές δυσκολίες έχουν προκαλέσει κύματα βίας στο σπίτι που ξεσπάνε πάνω τους. Αν η μητέρα ή ο πατέρας τους είναι άνεργοι και πόσον καιρό. Αν είναι φυλακή για χρέη. Αν σηκώθηκαν κι έφυγαν και τους παράτησαν. Αν πήδησαν από κανένα παράθυρο όταν τους πήρε η τράπεζα το σπίτι. Αν, αν, αν… Δεν ξέρουμε!
Μπορούμε όμως να υποθέσουμε με ακρίβεια ότι καλά δε μπορεί να είναι τα πράγματα στο σπίτι όταν το παιδί έχει αγριέψει στο σχολείο. Έτσι; Αυτό δε χρειάζεται να είσαι ειδικός για να το μαντέψεις… Δε χρειάζεται να έχεις διδακτορικό για να το συμπεράνεις! Θα έπρεπε να αρκεί το πρώτο πτυχίο. Σκοτωθήκαμε να σας τα μάθουμε! Θα έπρεπε να μη χρειάζεται καθόλου πτυχίο! Θα έπρεπε να σας το λέει το ένστικτο, η συνείδησή σας! Σε άλλη χώρα ζείτε;
Και ποιός είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού σε συνθήκες κοινωνικής κρίσης; Έλα ντε! Εδώ σ’ έχω! Κι έχω κάτι να σας πώ, σε όλους εσάς που έκανα, και σ’ εκείνους από σας που δεν έκανα μάθημα: είναι ακριβώς σε συνθήκες κοινωνικής κρίσης που δοκιμάζεται ο εκπαιδευτικός! Γιατί όπως το ξανάπαμε, ο εκπαιδευτικός επιτελεί λειτούργημα! Αυτή είναι η διαφορά του λειτουργήματος από το επάγγελμα. Όχι στο μισθό που παίρνει κάποιος, όχι στη δημοσιότητα και τη δόξα, αλλά στα δύσκολα! Λειτούργημα επιτελεί αυτός που στέκεται όρθιος όταν χρειάζεται. Όταν οι άλλοι γύρω του πέφτουν σαν μύγες. Εκείνος τότε στέκεται όρθιος για να τους στηρίξει. Δάσκαλοι δε γινόμαστε για να έχουμε έναν καλό, τακτικό μισθό, για να έχουμε πολλές αργίες, για να έχουμε βολικό ωράριο, για να είμαστε κοντά στα παιδιά μας όταν είναι μικρά. Μην ακούτε τις σειρήνες του βολέματος! Δάσκαλοι γινόμαστε για έναν και μοναδικό λόγο! Για να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον κάνουμε καλλίτερο! Γιατί αυτό γίνεται μονάχα με την εκπαίδευση! Και καλοί δάσκαλοι είμαστε όταν μπορούμε να σταθούμε δίπλα στο παιδί που υποφέρει, κι όχι δίπλα στο παιδί το εύκολο ή το επώνυμο. Δασκάλες πετυχημένες δεν είμαστε όταν φοράμε γόβα Louis Vuitton με ασορτί τσαντάκι! Είμαστε όταν τα παιδιά που ήταν κάποτε μαθητές μας θα μας μνημονεύουν ακόμα κι όταν θα έχουμε γίνει σκόνη κι εμείς και οι γόβες: ‘Αν δεν ήταν η δασκάλα μου, η κυρία Μαρία να μου σταθεί εκείνη τη χρονιά, δεν ξέρω κι εγώ πού θα ήμουνα τώρα…’
Το δασκαλίκι – δε σας το πανε;- είναι δύσκολο επάγγελμα, πολύ δύσκολο! Κι όσοι δε μπορούν να το αντέξουν, καλά θα κάνουν να στραφούν προς άλλα ελαφρότερα, πιο χαζοχαρούμενα, και πιθανώς πιο γκλαμουράτα επαγγέλματα, και να αφήσουν εκείνους που αντέχουν να φέρουν σε πέρας τη δουλειά! Σε μια χώρα που μαστίζεται από ανεργία, από φτώχεια, από αβεβαιότητα, σε μια χώρα όπου η ελπίδα τραμπαλίζεται άσχημα τα τελευταία χρόνια.
Ελπίζω ότι το Υπουργείο Παιδείας θα σταθεί στο ύψος του αυτή τη φορά και δεν θα δώσει την παραμικρή σημασία στο αίτημα της ΠΟΕΔ για ενδοσχολικές φυλακές! Μας αρκούν οι εξωσχολικές! Κι αν υπάρχουν εκεί δίμετρα παλληκάρια που δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν δεκάχρονα παιδιά, Ε! Sorry guys! You are in the wrong job!
Εγώ είμαι πρόθυμη να σας διδάξω, έτσι δωρεάν γιατί έχουμε κρίση, πώς ν’ αγαπάτε τα παιδιά στην τάξη σας για να μην αναγκάζεστε να καταφεύγετε σε αστυνόμευση εφτάχρονων και για να μην απειλείστε από τα δωδεκάχρονα, που είναι όσο να το πεις και πιο γεροδεμένα! Γιατί ένα εισαγωγικό μάθημα φαίνεται πως δεν ήταν αρκετό! Ήταν Φίλιο, γιέ μου;
Μετά τη δημοσιοποίηση του αιτήματος της ΠΟΕΔ για τη δημιουργία ειδικών κέντρων για παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στα δημοτικά σχολεία
(1) Τρεχάτε τώρα που είναι όλα κλειδωμένα να κάνουμε ένα τσιγάρο!
Γράφει: Ελένη Φτιάκα
