Σχολικός Εκφοβισμός, Bullying, Εκφοβιστική Συμπεριφορά…
Έννοιες οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά κόρον τα τελευταία χρόνια, λέξεις που προκαλούν άγχος σε γονείς, σε εκπαιδευτικούς και στην κοινωνία γενικότερα. Η υπερβολική προβολή του φαινομένου, καθώς επίσης και η υπέρμετρη ενασχόληση από ειδήμονες και μη, έχει οδηγήσει στην παρερμηνεία αρκετών πτυχών που αφορούν στο θέμα αυτό.
Η βασικότερη παρερμηνεία του κοινωνικού φαινομένου του εκφοβισμού, αφορά στο μπέρδεμά του με το συγκρουσιακό επεισόδιο, την απλή δηλαδή σύγκρουση που λαμβάνει χώρα ανάμεσα στα παιδιά.
Σύμφωνα με τον Olweus (1994), στον εκφοβισμό εντοπίζονται τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά: η επανάληψη, τα μεγάλα χρονικά διαστήματα, η εκούσια συμπεριφορά των θυτών και η ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ των συμμετεχόντων.
Η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που σημειώνεται στον εκφοβισμό και αφορά σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, δεν συναντάται στη σύγκρουση, η οποία μπορεί να συμβεί μεμονωμένα. Φυσικά, είναι δυνατόν, σε κάποιες περιπτώσεις, ένας τσακωμός παιδιών ή εφήβων, να κρατήσει για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά και πάλι δεν συνιστά εκφοβισμό.
Στο bullying, η συμπεριφορά και η στάση του θύτη έχει προγραμματιστεί και είναι εκούσια, γι’ αυτό και είναι ανάγκη να χρήζει συγκεκριμένης και συστηματικής αντιμετώπισης. Ο δράστης έχει πλήρη συνείδηση κι επίγνωση των πράξεών του και αποσκοπεί τόσο στην πρόκληση βλάβης (σωματικής ή ψυχικής) στο άλλο παιδί, όσο και στην επιβολή εξουσίας σε αυτό. Κατά αντίθετο τρόπο, στη σύγκρουση, η συμπεριφορά των συμμετεχόντων προκύπτει – δεν προγραμματίζεται. Ο αρχικός δηλαδή στόχος δεν είναι η πρόκληση βλάβης, αλλά ούτε και η απόκτηση δύναμης. Η επιβεβαίωση δεν αποτελεί το ζητούμενο.
Η ανισότητα στην κατανομή δύναμης, είναι άξονας στον οποίο κινείται η εκφοβιστική συμπεριφορά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανισότητα αυτή αφορά στο ψυχικό κομμάτι κι όχι απαραίτητα στο σωματικό. Αντιθέτως, στη σύγκρουση συνήθως έχουμε ισότιμη σχέση μεταξύ των μελών.
Επιπλέον, η ύπαρξη φιλικής σχέσης ανάμεσα στους συμμετέχοντες στη σύγκρουση, προφανώς είναι στοιχείο που δεν παρατηρείται στον εκφοβισμό, όπου τις δύο μεριές (θύτη και θύματος) δεν χαρακτηρίζουν φιλικές σχέσεις. Είναι επίσης γεγονός, ότι μετά τον κλασικό καβγά των παιδιών, υπάρχει η δυνατότητα συνύπαρξης, κάτι το οποίο δεν νοείται στον εκφοβισμό, όπως επίσης και η μεταμέλεια. Στον εκφοβισμό, όχι απλά δεν έχουμε μεταμέλεια, αλλά έχουμε κι επίρριψη ευθυνών στο θύμα, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε άλλα κοινωνικά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα σε αυτό της σωματικής κακοποίησης. Υπάρχει πάντοτε η τάση του θύτη να επιρρίπτει τις ευθύνες για τις πράξεις ή για τη συμπεριφορά του στο θύμα. Ένα συγκρουσιακό επεισόδιο όμως, ακολουθείται από μεταμέλεια, καθώς επίσης και από ανάληψη ευθυνών από τον δράστη.
Εν κατακλείδι, εκφοβισμός και τσακωμός, διαφοροποιούνται τα μέγιστα, όσον αφορά στο κομμάτι των συνεπειών. Στον πρώτο, τόσο οι σωματικές, όσο -και- κυρίως οι ψυχικές συνέπειες, είναι πολύ πιο σοβαρές. Η σύγκρουση δεν επιφέρει τόσο σοβαρές συνέπειες, ούτε σωματικές, αλλά ούτε και ψυχικές στο θύμα.
Η γνώση για διάκριση των δύο είναι σημαντική. Μια σύγκρουση μεταξύ δύο ή περισσότερων παιδιών εντός ή εκτός σχολικού περιβάλλοντος δεν συνιστά bullying ή «σχολικό εκφοβισμό». Κατά τον ίδιο τρόπο όμως, επιβάλλεται η επαγρύπνηση και η εγρήγορση όλων, ούτως ώστε μια σοβαρή εκφοβιστική συμπεριφορά να μην υποβαθμιστεί και λανθασμένα να θεωρηθεί «πλάκα» ή «απλό πείραγμα».
Γράφει: Δωρίτα Μαρκαντώνη
